Examination of the Resilience of Parents with and without Children with Special Needs

Yıl 2023, Sayı: 58, 3236 - 3249, 27.12.2023

Özcan Durmaz

https://doi.org/10.53444/deubefd.1370178

Öz

This study aims to examine the resilience of parents who have children with special needs diagnosed with autism spectrum disorder and intellectual disability in the special education class at primary and secondary school level in public schools affiliated to the Ministry of National Education and parents who have children with normal development at primary and secondary school level. In addition, within the scope of the research, the differences in terms of demographic variables (parents' income, employment status, gender and age) and resilience were also examined. The sample group of the study consists of 200 parents. Of the participants, 100 were parents of children with special needs and 100 were parents of children with normal development. The number of mother participants was 153 and the number of father participants was 47. Data collection tools were personal information form and adult resilience scale. SPSS 27 package program was used in the analysis of the data and it was seen that the normality assumption was met. Independent sample t test and one-way analysis of variance (ANOVA) were used as parametric tests. According to the results of the study, it was seen that resilience scores were in favor of parents with normally developing children. The results did not show significant differences in terms of demographic variables (parents' income, employment status, gender and age) and resilience. Finally, the findings were discussed in the light of the literature, limitations were included and recommendations were made.

Anahtar Kelimeler

Resilience, family resilience, parents, individual with special needs

Özel Gereksinimli Çocuğu Olan ve Olmayan Ebeveynlerin Psikolojik Sağlamlıklarının İncelenmesi

Öz

Bu araştırma, Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı devlet okullarında ilkokul ve ortaokul kademesindeki özel eğitim sınıfında otizm spektrum bozukluğu ve zihinsel yetersizlik tanısı konulmuş özel gereksinimli çocuğu bulunan ebeveynler ile normal gelişim gösteren ilkokul ve ortaokul kademesinde çocuğu bulunan ebeveynlerin psikolojik sağlamlıklarının incelemesini amaçlamaktadır. Ayrıca, araştırma kapsamında demografik değişkenler (ebeveynlerin gelir durumları, çalışma durumları, cinsiyetleri ve yaşları) ile psikolojik sağlamlık açısından da farklara dair incelemelerde bulunulmuştur. Araştırmanın örneklem grubu 200 ebeveynden oluşturmaktadır. Katılımcıların 100’ü özel gereksinimli çocuğu bulunan ebeveyn, 100’ü de normal gelişim gösteren çocuğu bulunan ebeveyndir. Anne katılımcılarının sayısı 153 ve baba katılımcılarının sayısı 47’dir. Veri toplama araçları kişisel bilgi formu ve yetişkin psikolojik sağlamlık ölçeğidir. Verilerin analizinde SPSS 27 paket programı kullanılmış olup normallik varsayımının sağlandığı görülmüştür. Parametrik testlerden bağımsız örneklem t testi ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Çalışmanın sonuçlarına göre psikolojik sağlamlık puanlarının normal gelişim gösteren çocuğu bulunan ebeveynlerin lehine olduğu görülmüştür. Demografik değişkenler (ebeveynlerin gelir durumları, çalışma durumları, cinsiyetleri ve yaşları) ve psikolojik sağlamlık açısından yapılan incelemelerde sonuçlar anlamlı farklılık göstermemiştir. Son olarak bulgular alanyazın ışığında tartışılmış, sınırlılıklara yer verilmiş ve önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik sağlamlık, ebeveyn, özel gereksinimli birey, aile psikolojik sağlamlığı

Kaynakça

• Akfırat, N. & Özsoy, M. (2021). Türkiye’de psikolojik sağlamlık ile ilgili yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 26-42. https://doi.org/10.33400/kuje.893290.
• Aydın, R. (2021). Özel gereksinimli bireye sahip ebeveynlerin psikolojik dayanıklılık ve stresle başa çıkma yöntemlerinin sosyal hizmet açısından incelenmesi (İstanbul örneği). [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Sabahattin Zaim Üniversitesi.
• Aptoul Chalim, C. (2022). Özel gereksinimli çocuklara sahip ebeveynlerin aile stres düzeyi ile aile yılmazlık düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Trakya Üniversitesi.
• Arslan, G. (2015). Psychometric properties of adult resilience measure (ARM): the study of reliability and validity. Ege Eğitim Dergisi, 16(2), 344-357. https://doi.org/10.12984/eed.45159.
• Bahat, Ş. , Gülay Ogelman, H. ve Guven, D. (2022). Özel gereksinimli ve normal gelişim gösteren kardeşe sahip 5-6 yaş çocuklarının psikolojik dayanıklılıklarının ebeveyn görüşlerine dayalı olarak. EKEV Akademi Dergisi, 0 (91) , 281-296. https://doi.org/10.17753/sosekev.1083025.
• Bildirici, F. (2014). Özel eğitime gereksinimi olan çocuğa sahip ailelerde aile yükü ile psikolojik dayanıklılık arasındaki ilişki. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Haliç Üniversitesi.
• Bozdemir, G. (2023). Özel gereksinimli çocuğa sahip ebeveynlerin yaşam doyumlarının öz anlayış ve psikolojik dayanıklılık düzeyleri açısından incelenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Brown, R. (2015). Building children and young people’s resilience: Lessons from psychology. International Journal of Disaster Risk Reduction, 14, 115– 124. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2015.06.007.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E.K., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri (15. Baskı). Pegem Akademi.
• Cicchetti D. (2010). Resilience under conditions of extreme stress: a multilevel perspective. World psychiatry: official journal of the World Psychiatric Association (WPA), 9(3), 145–154. https://doi.org/ 10.1002/j.2051-5545.2010.tb00297.x.
• Durmaz, Ö. (2022). Beliren yetişkinlik dönemindeki bireylerin psikolojik sağlamlıkları ile başa çıkma stilleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Ektaş, E., E. (2017). Otizm tanısı almış çocukların annelerinin psikolojik dayanıklılık, öz duyarlılık ve psikolojik iyi oluşları arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi.
• Garmezy, N., Masten, A. S. Ve Tellegen, A. (1984). The study of stress and competence in children. A building block for developmental psychopathology. Child Development, 55, 97-111.
• Gerstein, E.D., Crnic, K.A., Blacher, J. and Baker, B.L. (2009), Resilience and the course of daily parenting stress in families of young children with intellectual disabilities. Journal of Intellectual Disability Research, 53: 981-997. https://doi.org/10.1111/j.1365-2788.2009.01220.x.
• Gizir, C. A. (2004). Akademik sağlamlık: Yoksulluk içindeki sekizinci sınıf öğrencilerinin akademik başarılarına katkıda bulunan koruyucu faktörlerin incelenmesi ilişki [Yayınlanmamış doktora lisans tezi]. Orta Doğu Teknik Üniversitesi.
• Günaydın, H. D., & Aakaroğlu, G. (2022). Aile yılmazlığı kavramına yönelik sistematik bir derleme çalışması. EKEV Akademi Dergisi. (90), 93-104.
• Gizir, C. (2007). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler üzerine bir derleme çalışması. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 3(28), 113-128.
• Greene, R. R. (2002). Holocaust survivors: A study in resilience. Journal of Gerontological Social Work, 37(1), 3-18. https://doi.org/10.1300/J083v37n01_0.
• Fereidouni, Z., Kamyab, A. H., Dehghan, A., Khiyali, Z., Ziapour, A., Mehedi, N., & Toghroli, R. (2021). A comparative study on the quality of life and resilience of mothers with disabled and neurotypically developing children in Iran. Heliyon, 7(6), e07285. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2021.e07285.
• Herrman H, Stewart DE, Diaz-Granados N, Berger EL, Jackson B, Yuen T. (2011). What is Resilience? The Canadian Journal of Psychiatry. 2011;56(5):258-265. https://doi.org/10.1177/070674371105600504.
• Ilias K, Cornish K, Kummar AS, Park MS-A and Golden KJ (2018) Parenting Stress and Resilience in Parents of Children With Autism Spectrum Disorder (ASD) in Southeast Asia: A Systematic Review. Front. Psychol. 9:280. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2018.00280.
• İnal, A. E. & Aktürk, A. İ. (2022). Examınatıon of the psychologıcal resılıence, famıly resılıence and lıfe satısfactıon of the parents of chıldren wıth specıal needs and the parents of chıldren wıth Normal Development, Uluslararası Akademik Yönetim Bilimleri Dergisi, 8 (12): 21-45.
• İşçi, M. (2022). Özel gereksinimli çocuğa sahip ebeveynlerde belirsizliğe tahammülsüzlük ve psikolojik sağlamlık düzeylerinin yaşamın anlamını yordamadaki rolü. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
• Karasar, N. (2020). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar ilkeler, teknikler (35. Basım). Nobel Yayınları.
• Karaırmak, Ö. (2006). Psikolojik sağlamlık, risk faktörleri ve koruyucu faktörler. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3 (26), 129-142.
• Kavaliotis, P. (2017). Resilience of parents with a child with autism spectrum disorders and factors for its potential enhancement: Family income and educational level. Journal of Educational and Developmental Psychology, 7(1), 188-199. http://doi.org/10.5539/jedp.v7n1p188.
• Nuri, C., Direktör, C., ve Karadayı, C. (2020). Türkçe’de zihinsel yetersizliği olan bireyler ve eğitim alanında yapılan çalışmaların son 15 yıllık terminolojisinin incelenmesi. Turkish Special Education Journal: International, 2(2), 1-11.
• Masten A. S. (2014). Global perspectives on resilience in children and youth.Child Development, 85(1), 6–20. https://doi.org/10.1111/cdev.12205.
• Olsson, M. B. (2008). Chapter eight understanding individual differences in adaptation in parents of children with intellectual disabilities: A risk and resilience perspective. International review of research in mental retardation, 36, 281-315.
• Peker, A., Eroğlu, Y., ve Özcan, N. (2015). Özel gereksinimli çocuğa sahip anneler ile tipik gelişim gösteren çocuğa sahip annelerin psikolojik sağlamlık, iyilik hali ve mutluluk düzeylerinin incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 5(3), 142-150.
• Patterson, J. M. (2002). Understanding family resilience. Journal of clinical psychology, 58(3), 233-246.
• Rajan, A. M., & John, R. (2017). Resilience and impact of children's intellectual disability on Indian parents. Journal of intellectual disabilities : JOID, 21(4), 315–324. https://doi.org/10.1177/1744629516654588.
• Rea-Amaya, A. C., Acle-Tomasini, G., & Ordaz-Villegas, G. (2017). Resilience Potential of Autistic Children’s Parents and Its Relationship to Family Functioning and Acceptance of Disability. Journal of Education, Society and Behavioural Science, 20(1), 1–16. https://doi.org/10.9734/BJESBS/2017/32522.
• Rutter, M. (1989). Pathways from childhood to adult life. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 30(1), 23-51.
• Rutter, M. (2006). Implications of resilience concepts for scientific understanding. Cambridge university press. 26-52. https://doi.org/10.1196/annals.1376.002.
• Seligman, M. E. P. (2002). Authentic happiness: Using the new positive psychology to realize your potential for lasting fulfillment. Free Press.
• Sisto A, Vicinanza F, Campanozzi LL, Ricci G, Tartaglini D, Tambone V. Towards a Transversal Definition of Psychological Resilience: A Literature Review. Medicina (Kaunas). 2019 Nov 16;55(11):745. https://doi.org/10.3390/medicina55110745.
• Sivrikaya, T., ve Tekinarslan, İ. Ç. (2013). Zihinsel yetersizliği olan çocuğa sahip annelerde stres, sosyal destek ve aile yükü. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 14(02), 17-31.
• Şen-Ün, Y.,ve Akgül, E. (2022). Özel eğitim gereksinimli çocuk annelerinin sorunlarla baş etme yöntemleri ve psikolojik dayanıklılık düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Journal of Sustainable Educational Studies (JSES), (Ö1), 247-270.
• Satılmış, S. (2020). Otizm spektrum bozukluğu tanısı almış çocukların annelerinde psikolojik dayanıklılık, yaşam doyumu ve depresyon arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi].Yakın Doğu Üniversitesi.
• Şahin, F. (2022). Özel gereksinimli çocuğa sahip olan ebeveyn ile özel gereksinimli çocuğa sahip olmayan ebeveynlerin psikolojik sağlamlık ve yaşam kalitesi arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Okan Üniversitesi.
• Tanko, Ç., Ekşi, F., Hatun, O. ve Ekşi, H. (2021). Psikolojik sağlamlık için koruyucu faktörler ölçeği türkçe formunun geçerlik ve güvenirliği. Ege Eğitim Dergisi, 22(1), 16-29. doi: 10.12984/egeefd.793597.
• Ülgüt, Ö. (2019). Otizmli ve normal çocukların ana babalarında benlik algısı evlilik uyumu ve psikolojik sağlamlık ilişkisi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Nişantaşı Üniversitesi.
• Walsh, F. (2002), A Family Resilience Framework: Innovative Practice Applications. Family Relations, 51: 130-137. https://doi.org/10.1111/j.1741-3729.2002.00130.x.
• Walsh, F. (1996), The Concept of Family Resilience: Crisis and Challenge. Family Process, 35: 261-281. https://doi.org/10.1111/j.1545-5300.1996.00261.x
• Werner, E. ve Smith, R., (1982). Vulnerable but invincible: A longitudinal study of resilient children and youth.