Sosyal Bilgiler Öğretmenlerinin Kültürel Miras Okuryazarlığına İlişkin Görüşleri

Yıl 2024, Sayı: 59, 460 - 484, 29.03.2024

Çağrınur Sağ Selahattin Kaymakcı

https://doi.org/10.53444/deubefd.1386349

Öz

Bu araştırmanın amacı sosyal bilgiler öğretmenlerinin kültürel miras okuryazarlığına ilişkin görüşlerini ortaya koymaktır. Nitel araştırma desenlerinden olgu bilim yönteminin tercih edildiği araştırmanın çalışma grubunu 2022-2023 eğitim öğretim yılında Türkiye’nin çeşitli il ve ilçelerindeki okullarda görev yapmakta olan 22 sosyal bilgiler öğretmeni oluşturmaktadır. Veri toplama aracı olarak araştırmacılar tarafından geliştirilen yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Araştırma kapsamında elde edilen veriler içerik analiziyle çözümlenmiştir. Araştırma sonucunda katılımcıların kültürel mirası, somut kültürel miras da dahil olmak üzere geçmişten günümüze kalan ögeler olarak tanımladıkları tespit edilmiştir. Somut olmayan kültürel mirası ise toplumsal uygulamalar, ritüeller ve şölenler ile sözlü gelenekler ve anlatımlardan örnekler vererek tanımlamışlardır. Katılımcılar somut ve somut olmayan kültürel mirasın ayrımına ilişkin duyu organlarıyla algılanabilir olmasına ve ilgili ögeler içermesine dikkat çekmişlerdir. Kültürel miras okuryazarlığını farkındalık sahibi olma becerisi olarak tanımlamışlardır. Kültürel miras okuryazarlığının öğrenciye sağladığı faydalara ilişkin ise farkındalık oluşturmaya ve kökleri anlamaya olanak sağlamasına vurgu yapmışlardır. Kültürel miras okuryazarlığının kazandırılması sürecinde gezi-gözlem, rol oynama ve soru-cevap gibi birtakım öğretim yöntem ve tekniklerinin kullanılmasını önermişlerdir. Bununla birlikte ilgi ve motivasyon eksikliğinin yanı sıra maddi/manevi farklılıkları ya da zorlukları karşılaşılabilecek olası sorunlar olarak sıralamışlardır. Ulaşılan sonuçlar ışığında kültürel miras okuryazarlığının öğrencilere çeşitli sınıf kademelerinde kazandırmaya yönelik uygulamalı araştırmaların yapılması önerilebilir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal bilgiler, kültürel miras okuryazarlığı, öğretmen.

Perceptions of Social Studies Teachers on Cultural Heritage Literacy

Öz

The aim of this research is to reveal the views of social studies teachers on cultural heritage literacy. The study used phenomenology method, one of the methods of qualitative methodology. The study group consisted of 22 social studies teachers working in schools in various provinces and districts of Turkey in the 2022-2023 academic year. A structured interview form developed by the researchers was used as a data collection tool. The collected data were analyzed with content analysis. As a result of the research, it was determined that the participants defined cultural heritage as the elements remaining from the past, including the tangible cultural heritage. On the other hand, they defined the intangible cultural heritage by giving examples from social practices, rituals and feasts, as well as oral traditions and narratives. Participants gave importance to attention to the fact that the distinction between tangible and intangible cultural heritage is perceptible by the sense organs and that it contains relevant elements. They defined cultural heritage literacy as the ability to have awareness. Regarding the benefits of cultural heritage literacy to students, they remarked the fact that it provides an opportunity to raise awareness and understand the roots. Also, they suggested using some teaching methods and techniques such as travel, role playing, question and answer in the process of gaining cultural heritage literacy. However, in addition to lack of interest and motivation, they listed material/moral differences or difficulties as possible problems that may be encountered. In the light of the obtained results, it can be suggested to conduct applied researches aimed gaining cultural heritage literacy to students at various grade levels.

Anahtar Kelimeler

Social studies teacher, cultural heritage literacy, teacher.

Kaynakça

• Akhan, N. E. (2014). Teaching intangible cultural heritage in the social studies courses, International Online Journal of Educational Sciences, 6(3), 722-736. . https://doi.org/10.15345/iojes.2014.03.017
• Avcı, M. & Memişoğlu, H. (2016). Kültürel miras eğitimine ilişkin sosyal bilgiler öğretmenlerin görüşleri. Elementary Education Online, 15(1), 104-124. https://doi.org/10.17051/io.2016.58630
• Aydoğdu Atasoy, Ö. (2019). Kültür ve Turizm Bakanlığı personelinin somut olmayan kültürel mirasa ilişkin değerlendirmeleri üzerine bir çalışma. Folklor/Edebiyat Dergisi, 25(100), 1091-1105. https://doi.org/10.22559/folklor.1023
• Baltacı, A. (2017). Nitel veri analizinde Miles-Huberman modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (AEÜSBED), 3(1), 1-15.
• Başkale, H. (2016). Nitel araştırmalarda geçerlik, güvenirlik ve örneklem büyüklüğünün belirlenmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 9(1), 23-28.
• Batmaz, O. & Yurtbakan, E. (2023). İlkokul Türkçe, Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler ders kitaplarının kültürel miras unsurları açısından incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi (TEBD), 21(1), 1-21. https://doi.org/10.37217/tebd.1115153
• Choquette, M.E. (2009, 23-27 August). Building the body of cultural heritage literacy within LIS curricula: Challenges and opportunities in an evolving global knowledge economy. In: 75th IFLA World Library and Information Congress, Milan, Italy.
• Creswell, J. W. (2016). Research design qualitative, quantitative and mixed methods approaches. S.B. Demir (Çev. Ed.). Eğiten Kitap Yayıncılık.
• Çığır Dikyol, D. & Pamuk, İ. (2017). Kültürel ve tarihsel mirasın sosyal bilgiler öğretmen adaylarına katkıları: “Derslerde anlatılanlar gerçekmiş.” Kesit Akademi Dergisi, 3(8), 123-142.
• Deveci, H. (2009). Sosyal bilgiler dersinde kültürden yararlanma: Öğretmen adaylarının kültür portfolyolarının incelenmesi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 8(28), 1-19.
• Erbaş, H. (1992), Sosyolojide fenomenoloji. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Araştırma Dergisi, 14, 159-166.
• Gök, T. (2020). Üniversite Öğrencilerinin Kültürel Miras Farkındalığını Değerlendirmede Önem-Performans Analizinin (ÖPA) Kullanımı. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(2),325-341. https://doi.org/10.37847/tdtad.838415
• Gümüş, N. & Adanalı, R. (2011). Buca’da (İzmir) tarihi ve kültürel mirasa yönelik ortaöğretim öğrencilerinin tutum ve davranışları. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 87-102.
• Hashimoto, K. & Sook Lee, J. (2011). Heritage-language literacy practices: A case study of three Japanese American families. Bilingual Research Journal. 34, 161-184.
• Johnson, A. P. (2019). A short guide to action research. Y. Uzuner & M. Özten Anay (Çev. Ed.). Anı Yayıncılık.
• Johnson, B. & Christensen, L. (2014). Educational research: Quantitative, qualitative and mixed approaches. S.B. Demir (Çev. Ed.). Eğiten Kitap Yayıncılık.
• Karasar, N. (2013). Bilimsel araştırma yöntemi. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kesler Rumsey S. (2009). Heritage literacy: Adoption, adaptation, and alienation of multimodal literacy tools. College Composition and Communication, 60(3),573-586.
• Kesler Rumsey S. (2010). Faith in action: heritage literacy as a synchronisation of belief, word and deed.Literacy, 44(3),137-143.
• Kızık, M. M., Dündar, R. & Kurt, F. (2022). Somut olmayan kültürel miras öğemiz meddahlık ve 5. 6. ve 7. sınıf sosyal bilgiler ders kitaplarındaki yeri. VAKANÜVİS- Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi, 7, 1731-1751. https://doi.org/10.24186/vakanuvis.1112233
• Maine, F., Cook, V. & Lähdesmäki,T. (2019). Reconceptualizing cultural literacy as a dialogic practice. London Review of Education, 17(3), 383-392.
• Marton, F. (1988). Phenomenography: A research approach to investigating different understandings of reality. Sherman, R. R. ve Webber, R. B. (Eds.), Qualitative research in education: Focus and methods içinde (ss.140-160). Psychology Press.
• McKercher, B. & Du Cros, H. (2003). Testing a cultural tourism typology. International Journal of Tourism Research, 5(1), 45-58.
• Metin Basat, E. (2013). Somut ve somut olmayan kültürel mirası birlikte koruyabilmek. Milli Folklor Dergisi, 25(100), 61-71.
• Özlek, G. (2019). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin somut olmayan kültürel miras öğretimine ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Aksaray Üniversitesi.
• Öztemiz, S. (2020a). Cultural heritage literacy: A survey of academics from humanities and social sciences. Journal of Librarianship and Information Science, 52(3), 818-831. https://doi.org/10.1177/09610006198725
• Öztemiz, S. (2020b). Bilgi ve belge yönetimi öğrencilerinin kültürel miras okuryazarlığı: Hacettepe Üniversitesi örneği. Bilgi Dünyası, 21(1), 65-87. https://doi.org/10.15612/BD.2020.785
• Patton, M.Q. (2014). Qualitative research & eveluation methods. M. Bütün & S.B. Demir (Çev. Ed.). Pegem A Yayıncılık.
• Sağ, Ç. & Ünal, F. (2019). Öğrencilerin somut olmayan kültürel mirasa ilişkin farkındalıklarının belirlenmesi. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(4),1550-1560. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2019..-519901
• Tanrıöğen, A. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri. Anı Yayıncılık.
• UNESCO Türkiye Milli Komisyonu (2023a). UNESCO Dünya Mirası Listesi. [https://tinyurl.com/2s3anmdb], Erişim tarihi: 03.11.2023.
• UNESCO Türkiye Milli Komisyonu (2023b).UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirası Temsili Listesi. [https://tinyurl.com/pc6msupd], Erişim tarihi: 03.11.2023.
• Ültay, E., Akyurt, H. & Ültay, N. (2021). Sosyal bilimlerde betimsel içerik analizi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 188-201. https://doi.org/10.21733/ibad.871703
• Yaşarsoy, E., Koç, D. E. & Ulema, Ş. (2021). Kültürel miras farkındalığı: Kastamonu Üniversitesi Turizm Fakültesi öğrencileri üzerine bir araştırma. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 5(2), 1299-1318. https://doi.org/10.26677/TR1010.2021.767
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayınları.
• Zor, A. (2014). Kültürel okuryazarlık açısından görsel sanatlar dersinin önemi. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 2(4), 1-13. https://doi.org/10.7816/ulakbilge-02-04-01