The Evaluation of the Highschool Sociology Textbook and the Curriculum in the Context of Interdisciplinary Education in Terms of Geographical Concepts and Geographic Curriculum

Yıl 2024, Sayı: 59, 651 - 673, 29.03.2024

Ziya İnce" Coşkun Dikbıyık

https://doi.org/10.53444/deubefd.1396194

Öz

Textbooks are works prepared in accordance with the curriculum within the education system in line with the determined purposes. These works are important in terms of reflecting the state's point of view. While the textbooks present all the concepts and terms of the branch in which they are prepared, to the target student group in the most accurate way, they do not neglect to benefit from neighboring disciplines. In this respect, geographical concepts and terms can sometimes be used in other branches of social sciences such as history, sociology and literature, sometimes in science such as physics, chemistry, biology, and sometimes in foreign language education branches such as English and German. In this respect, there is a need for interdisciplinary studies investigating the use of the concept. In this research, the relationship between Geography and Sociology sciences in an interdisciplinary context and the use of concepts were tried to be revealed in terms of textbooks. For this purpose, sociology textbooks taught in secondary schools in the 2022-2023 academic year were examined in terms of geography curriculum and geographical concepts. The data obtained in the research, which was carried out with the document review method, one of the qualitative research methods, was subjected to content and descriptive analysis and the results were presented with tables and graphics. According to the results obtained from the research, concepts in sociology textbooks are mostly gathered around the concepts of people and space, and they are related to the field of human and economic geography. It is recommended that such interdisciplinary studies be developed and carried out with different samples in terms of examining social facts and realities.

Anahtar Kelimeler

Geography, Sociology, Textbooks, Teaching Programme (Curriculum), Geographical concepts, Interdisciplinary research

Disiplinlerarası Eğitim Bağlamında Ortaöğretim Sosyoloji Ders Kitabı ve Öğretim Programının Coğrafi Kavramlar ve Coğrafya Müfredatı Açısından Değerlendirilmesi

Öz

Ders kitapları belirlenen amaçlar doğrultusunda eğitim sistemi içerisinde müfredat programına bağlı olarak hazırlanan eserlerdir. Ayrıca bu eserler devletin bakış açısını da yansıtması bakımından önemlidir. Ders kitapları hazırlandıkları branşın bütün kavram ve terimlerini hedef öğrenci kitlesine en doğru şekilde bir sistematik ile sunarken komşu disiplinlerden de yararlanmayı ihmal etmez. Bu açıdan coğrafi kavram ve terimler bazen tarih, sosyoloji ve edebiyat gibi diğer sosyal bilimler branşlarında, bazen fizik, kimya, biyoloji gibi fen bilimlerinde bazen de İngilizce, Almanca gibi yabancı dil eğitimi branşlarında da kullanılabilmektedir. Bu açıdan kavram kullanımını araştıran disiplinlerarası çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır. Bu araştırmada disiplinlerarası bağlamda Coğrafya ve Sosyoloji bilimlerinin birbiri ile ilişkisi ve kavram kullanım durumu ders kitapları yönünden ortaya konulmaya çalışılmıştır. Bu amaçla 2022-2023 öğretim yılında ortaöğretim kurumlarında okutulan sosyoloji ders kitapları coğrafya müfredatı ve coğrafi kavramlar açısından incelenmiştir. Nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yöntemi ile gerçekleştirilen araştırmada elde edilen veriler içerik ve betimsel analize tabi tutulmuş ve sonuçlar tablo ve grafikler ile sunulmuştur. Araştırmadan elde edilen sonuçlara göre sosyoloji ders kitaplarında kavramlar daha çok insan ve mekân kavramları çevresinde toplanmakta, beşerî ve iktisadi coğrafya alanı ile bağlantılı bulunmaktadır. Toplumsal olguların ve gerçeklerin incelenmesi açısından bu tür disiplinlerarası çalışmaların geliştirilerek farklı örneklemler ile yapılması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyoloji, Coğrafya, Ders kitapları, Öğretim programı (Müfredat), Coğrafi kavramlar, Disiplinlerarası araştırma

Etik Beyan

Bu araştırma bilimsel araştırma etiği kurallarına uyularak gerçekleştirilmiştir. Bu araştırmada Etik Kurul İzni gerektiren insan çalışmaları bulunmamaktadır.

Kaynakça

• Aktan, C. C. (2007). Yüksek öğretimde değişim: Global trendler ve yeni paradigmalar. Değişim çağında yüksek öğretim: Global trendler ve yeni paradigmalar. Yaşar Üniversitesi Yayını.
• Arslan, S. (2018). Cumhuriyetin temel değerlerinin aktarılmasında tarih, coğrafya, felsefe, sosyoloji ve edebiyat programlarının eleştirel olarak değerlendirilmesi. Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2(13), 1-34. https://www.sobider.net/FileUpload/ep842424/File/cumhuriyetin_temel_nitelikleri_odev.pdf adresinden 16.10.2023 tarihinde edinilmiştir.
• Aybek, B. (2001). Disiplinlerarası (bütünleştirilmiş) öğretim yaklaşımı. Eurasian Journal of Educational Research, (3-4), 1-7. https://ejer.com.tr/wp-content/uploads/2021/01/ejer_2001-3-4.pdf adresinden 26.10.2023 tarihinde edinilmiştir.
• Ayık, U., & İlik, İ. (2020). Orhan Kemal’in “Bereketli Topraklar Üzerinde” ve “Gurbet Kuşları” romanlarının edebiyat coğrafyası açısından incelenmesi. Coğrafya Dergisi, (40), s. 259-274. https://doi.org/10.26650/JGEOG2020-0008
• Aytar, A., & Yarar-Kaptan, S. (2021). Öğretmen adaylarının disiplinlerarası eğitime ilişkin görüşleri. Sosyal Bilimler ve Değerler Eğitimi Dergisi 2(1), s. 24-50, https://doi.org/10.29329/jsve.2021.410.2.
• Bear, A. & Skorton, D. (2019). The world needs students with ınterdisciplinary education. Issues in Science and Technology, (35)2, 60-62. https://www.jstor.org/stable/26948993 adresinden 05.02.2024 tarihinde edinilmiştir.
• Bennetts, T. (2005). Progression in geographical understanding. International Research in Geographical and Environmental Education, 14 (2), 112-132.
• Consorte-McCrea, A., & Newing, H. (2015). Creating spaces for interdisciplinary exchange in higher education: A case study. Local Economy, 30(3), 265-279. https://doi.org/10.1177/0269094215578219
• Cohen, L., Manion, L., & Morrison, K. (2013). Research methods in education. Routledge.
• Cooper, K., & White, R. E. (2012). Post-modern çağda nitel araştırma: Nitel araştırma bağlamları. Springer.
• Cura, G., & Ercan Yalman, F. (2019). Fen bilimleri öğretmen adaylarının disiplinlerarası yaklaşıma dayalı öğretimi kullanma düzeylerinin incelenmesi. Online Fen Eğitimi Dergisi, 4(2), 131-153
• Çepni, O. (2018). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan coğrafya kavramlarına ilişkin öğrenci algılarının incelenmesi [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çiftçi, F. (2017). Disiplinlerarası yaklaşım bağlamında Türkçe eğitimi lisans programlarında okutulan seçmeli derslerin değerlendirilmesi. 1st International Black Sea Conference on Language and Language Education (September 22-23, 2017), p.240-251, Ondokuz Mayıs University.
• Demirel, Ö. (2012). Eğitim Sözlüğü (Dictionary of Education). Pegem A Yayıncılık.
• Demirkasımoğlu, N. (2021). Nitel araştırma geleneğinde nicel göstergelerin kullanımı ve genellenebilirlik üzerine bir değerlendirme. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (42, Özel sayı 1), 231-242. https://doi.org/10.30794/pausbed.801464
• Doğan, C. (2014). Coğrafya Öğretiminde Disiplinlerarası Ders İşlenişinin Başarıya Etkisinin Değerlendirilmesi. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Drake, S. M., & Burns, R. C. (2004). Meeting Standards Through Integrated Curriculum. Association for Supervision and Curriculum Development.
• Duman, B., & Aybek, B. (2003). Süreç temelli ve disiplinlerarası öğretim yaklaşımlarının karşılaştırılması. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (11), 1-12.
• Eğribel, E. & Özcan, U. (2006). Sosyoloji ve Coğrafya. Türk Sosyoloji Araştırmaları Sosyoloji Yıllığı-Kitap 15, İ.Ü. Sosyoloji Araştırmaları Merkezi Çalışması. Kızılelma Yayıncılık.
• Eren, S., & Özdemir, B. (2020). Alan çalışmaları ve eğitimlerinde etkileşimli yaklaşım: sosyoloji ve coğrafya ilişkisi. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 6(1), 93-110. https://doi.org/10.30855/gjes.2020.06.01.006
• Eroğul, N., & Zabun, B. (2021). Ortaöğretim sosyoloji ders kitaplarının yaşlılığın sosyolojik öğretimi açısından incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi (TEBD), 19(1), 635-662. https://doi.org/10.37217/tebd.902965.
• Gezer, E. (2022). İlkokul hayat bilgisi ve sosyal bilgiler ders kitaplarında yer alan coğrafi kavramların incelenmesi. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Güneş, H. (2015). Eğitim Bilimleri Terimleri Sözlüğü. Ütopya Yayınları.
• Gürkan, B., & Doğanay, A. (2016). Sosyal bilgiler dersinde disiplinlerarası öğretim yaklaşımına dayalı analoji tekniği uygulamalarının kavram gelişimine etkisi: Bir durum çalışması. Turkish Studies International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic 11(19), 395-416, http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9861
• İnce, Z. (2019). Coğrafya konularının 9.sınıf İngilizce öğretim programında ve ders kitaplarındaki kapsamının incelenmesi. Journal of Innovative Research in Social Studies. 2(2), 149-165.
• İnce, Z. (2021). Disiplinlerarası eğitim bağlamında coğrafya konularının 12.sınıf ingilizce öğretim programında ve ders kitabındaki yerinin değerlendirilmesi. O. Zahal, & Ö. Yahşi içinde, Eğitim bilimlerinde araştırma ve değerlendirmeler cilt 1 (s. 43-62). Gece Kitaplığı.
• Karasar, N. (2013). Bilimsel Araştırma Yöntemi (25.Baskı). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kızılay, E., & Kırmızıgül, A. S. (2019). Disiplinlerarasındaki ilişkiye dair fen bilgisi öğretmen adaylarının görüşleri. Adnan Menderes Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(1), 1-9.
• Klein, J. T. (1990). Interdisciplinarity: History, Theory, & Practice. Wayne State University Press.
• Küçük, K. (2019). Edebiyat eserlerinin coğrafya öğretiminde kullanılması üzerine bir inceleme: Cumhuriyet dönemi Türk şiirindeki coğrafi öğeler. [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Lattuca, L. R. (2001). Creating Interdisciplinarity: Interdisciplinary Research and Teaching among College and University Faculty. Vanderbilt University Press.
• Liegeot, J. (2020). The Importance of Interdisciplinary Education. West Chester University of Pennsylvania. [Master’s Theses]. https://digitalcommons.wcupa.edu/all_theses/178/ adresinden 02.02.2024 tarihinde edinilmiştir.
• Maxwell, J. A. (2010). Using numbers in qualitative research. Qualitative inquiry, 16(6), 475-482. https://doi.org/10.1177/1077800410364740
• Mayring, P. (2011). Nitel sosyal araştırmaya giriş. (Çev. Gümüş, A. & Durgun, M.S). BilgeSu Yayıncılık
• MEB. (2009). Ortaöğretim Sosyoloji Dersi Öğretim Programı (2009). Milli Eğitim Bakanlığı, Telim Terbiye kurulu Başkanlığı: http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=795 adresinden 25.05.2023 tarihinde edinilmiştir adresinden alındı
• MEB. (2018). Ortaöğretim Coğrafya Dersi Öğretim Programı 2018. Milli Eğitim Bakanlığı, Telim Terbiye kurulu Başkanlığı: http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=336 adresinden 19.08.2023 tarihinde alındı.
• MEB. (2019). Millî Eğitim Bakanlığı Eğitim Kurulları ve Zümreleri Yönergesi. https://ogm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2019_08/27181000_MEB_EK_ve_ZY_27.08.2019.pdf adresinden 19.08.2023 tarihinde alınmıştır.
• Merriam, S. B. (1998). case study research in education a qualitative approach. Jossey-Bass Publishing.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). qualitative data analysis. Thousand Oaks: CA: Sage Publications.
• Mulder, M. (2012). Interdisciplinarity and education: towards principles of pedagogical practice, The Journal of Agricultural Education and Extension, 18(5), 437-442, https://doi.org/10.1080/1389224X.2012.710467
• Onan, B. (2017). Dil öğretiminde disiplinlerarası yaklaşımlar. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(39), s. 145-159.
• Öncül, R. (2000). eğitim ve eğitim bilimleri sözlüğü. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Özkan, T. (2021). Necati Cumalı’nın oyunlarında mekân ve coğrafyanın kurgulanışı: Kent ve kasaba imgesi. ARTS: Artuklu Sanat ve Beşeri Bilimler Dergisi, (Necati Cumalı Özel Sayısı), 44-73. http://arts.artuklu.edu.tr/en/download/article-file/1825518 adresinden 19.10.2023 tarihinde alınmıştır.
• Öztürk, C., Tuncel, G., & Oğuz, Ş. (2019). Analysis of social novels in terms of goals of teaching social studies. Kastamonu Education Journal, 27(4), 1505-1516. https://doi.org/10.24106/kefdergi.3102
• Saban, A. (2008). Okula ilişkin metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, (55), 459-496.
• Sezer, A., & Şanlı, C. (2017). Coğrafya öğretim programında ve ders kitaplarında göç olgusu. Marmara Coğrafya Dergisi, (36), 16-25.
• Şahin, F., Göcük, A., & Sevgi, Y. (2018). Fizik, kimya, biyoloji ve fen bilgisi öğretmen adaylarının disiplinlerarası ilişki kurma düzeylerinin incelenmesi: Kan basıncı. Fen Bilimleri ve Öğretimi Dergisi, 6(1), 73-95.
• Tange, H. (2016) Inclusive and exclusive knowledge practices in interdisciplinary, international education, International Journal of Inclusive Education, 20(10), 1097-1108. https://doi.org/10.1080/13603116.2016.1155660
• Tercan, H., & Yıldız-Bıçakcı, M. (2016). Sağlık bilimlerinde transdisipliner yaklaşım içerisinde çocuk gelişimcinin rolü. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, (3), 157-168.
• Turan, S. (2019). 2018 Sosyal bilgiler öğretim programının disiplinlerarası yapısının incelenmesi. Journal of Innovative Research in Social Studies, 2(2), 166-190.
• Uğraş, M. (2017). Okul öncesi öğretmenlerinin stem uygulamalarına yönelik görüşleri. Eğitimde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 1(1), 39-54.
• Üredi, P. (2022). Disiplinlerarası bağlamda eğitim ve öğretim sürecine çok yönlü bakış. Çakır, E. Ö. ve Emen H. içinde, Sosyal ve Eğitim Bilimlerinde Yeni Yaklaşımlar (s. 229-238). Berikan Yayınevi.
• Yıldırım, A. (1996). Disiplinlerarası öğretim kavramı ve programlar açısından doğurduğu sonuçlar. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (12), 89-94.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Seçkin Yayıncılık Dokuzuncu Baskı.
• Yıldırım, B. (2015). İçerik çözümlemesi yönteminin tarihsel gelişimi uygulama alanları ve aşamaları. Yıldırım, B. içinde, İletişim Araştırmalarında Yöntemler Uygulama ve Örneklerle (s. 105-154). L-T Literatürk Akademia.
• Yurtseven, M. (2020). Ortaöğretim sosyoloji ders kitabı. Tuna Matbaacılık.
• Zabun, B. (2012). Türkiye’de sosyoloji dersi öğretim programlarının amaç ve içeriklerinin toplumsal değişmeye paralel olarak değişimi. GEFAD/GUJGEF 32(1), 157-170.