The Relationship Between Perceived Parental Attitudes and Career Development of Gifted Secondary School Students

Yıl 2024, Sayı: 61, 2364 - 2380, 27.09.2024

Oğuzhan Güler , Serap Emir

https://doi.org/10.53444/deubefd.1466138

Öz

The purpose of this study was to examine the relationship between parental attitudes perceived by gifted middle school students and career development. The survey model, a quantitative research method, was used in this study. A convenience sample of 281 gifted middle school students was selected for the study. The Personal Information Form, Career Development Scale for Children, and Parental Attitude Scale were used for data collection. Independent two-sample t-tests and Kruskal-Wallis H analyses were used to analyze the independent variables. Pearson correlation analysis was used to determine the relationship between the scales and their directions. To determine the effect of the responsibility and acceptance sub-dimension on the career development scale, linear regression analysis was used. As a result of the research, the career development score average of 8th grade students was found to be significant and higher than that of 7th grade students. According to the variable of father's education level, the group with a father's education level of secondary school and below was found to be significant and higher than the other groups. In addition, the mean score of the Authority and Supervision Subdimension of male students was found to be significantly and higher than the mean score of the Authority and Supervision Subdimension of female students. According to the grade level variable, the Mean Authority and Supervision Subdimension Score of 7th grade students was significantly and higher than the Mean Authority and Supervision Subdimension Score of 8th grade students. In addition, a significant and positive relationship was found between career development and perceived parental attitudes. As a result of the linear regression analysis used to examine the prediction of the career development scale score, the responsibility and acceptance scale scores significantly and positively predicted the career development scale score.

Anahtar Kelimeler

Gifted students, career development, parental attitude, education level

Özel Yetenekli Ortaokul Öğrencilerinin Algıladıkları Ebeveyn Tutumu ile Kariyer Gelişimleri Arasındaki İlişki

Öz

Araştırmanın amacı, özel yetenekli ortaokul öğrencilerinin kendileri tarafından algılanan ebeveyn tutumları ile kariyer gelişimi arasındaki ilişkiyi incelemektir. Araştırma modeli nicel araştırma yöntemlerinden biri olan tarama modelidir. Araştırma, uygun örnekleme yoluyla seçilen 281 özel yetenekli ortaokul öğrencisinin katılımı ile yürütülmüştür. Araştırmanın veri toplama araçları "Demografik Bilgi Formu", "Çocuklar İçin Kariyer Gelişimi Ölçeği" ve "Anne-Baba Tutum Ölçeği" dir. Bağımsız değişkenlerin analizinde Bağımsız İki Örneklem T-testi ve Kruskal Wallis-H analizi yapılmıştır. Bağımlı değişkenler arasında ilişki ve yönü belirlemek için Pearson Korelasyon analizleri yapılmıştır. Sorumluluk ve Kabul Alt Boyutunun Kariyer Gelişim Ölçeği üzerindeki etkisini görebilmek için Doğrusal Regresyon Analizi uygulanmıştır. Araştırma sonucunda 8. sınıf öğrencilerinin kariyer gelişim puan ortalaması 7. Sınıf öğrencilerie göre anlamlı ve yüksek tespit edilmiştir. Baba eğitim durumu değişkenine göre ise baba eğitim durumu ortaokul ve altı düzeyinde olan grup diğer gruplara göre anlamlı ve yüksek tespit edilmiştir. Buna ek olarak erkek öğrencilerin Otorite ve Denetleme Alt Boyutu Puanı Ortalaması, kız öğrencilerin Otorite ve Denetleme Alt Boyutu Puanı Ortalamasına göre anlamlı ve yüksek tespit edilmiştir. Sınıf düzeyi değişkenine göre ise 7.sınıf öğrencilerinin Otorite ve Denetleme Alt Boyutu Puanı Ortalaması, 8.sınıf öğrencilerinin öğrencilerin Otorite ve Denetleme Alt Boyutu Puanı Ortalamasına göre anlamlı ve yüksek tespit edilmiştir. Araştırmanın ana bulgusunda kariyer gelişimi ile algılanan ebeveyn tutumu arasında anlamlı ve pozitif ilişki tespit edilmiştir. Kariyer gelişimi ölçeği puanının yordanmasını araştırmak için kullanılan doğrusal regresyon analizi sonuçlarına göre, sorumluluk ve kabul ölçeği puanı kariyer gelişimi ölçeği puanını anlamlı ve pozitif yönde yordamıştır.

Anahtar Kelimeler

Özel yetenekli öğrenciler, kariyer gelişimi, ebeveyn tutumu, eğitim seviyesi

Kaynakça

• Aktaş Özkafacı, A. (2012). Annenin çocuk yetiştirme tutumu ile çocuğun sosyal beceri düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Tez No. 449765) [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Arel Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr
• Alpar, R. (2013). Uygulamalı çok değişkenli istatiksel yöntemler. Detay Yayıncılık, 4. Baskı
• Ateş, G. (2019). Üstün zekalı olan ve olmayan ortaokul öğrencilerinin kariyer gelişimleri. (Tez No. 583882) [Yüksek Lisans Tezi, On Dokuz Mayıs Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr
• Bacanlı, F., Sürücü, M., & Özer, A. (2007, Ekim). Çocuklar için Kariyer Gelişimi Ölçeği’nin faktör yapısı ve güvenirliği, IX. Ulusal Psikolojik Danışma ve Rehberlik Kongresi, Çeşme, İzmir.
• Bacanlı, F. ve Sürücü, M. (2011). İlköğretim öğrencilerinin kariyer gelişimleri ile ebeveyne bağlanmaları arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 9 (4), 679-700.
• Bakır, V. (2018). Çocukların Kariyer Gelişiminde Ebeveyn Desteği ve Sosyo-Demografik Değişkenlerin Rolü. (Tez No. 516445) [Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr
• Bozgeyikli, H., Doğan, H., & Işıklar A. (2010). Üstün yetenekli öğrencilerin mesleki olgunluk düzeyleri ile algıladıkları sosyal destek düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(28), 133-149.
• Bulut, B. ve Bacanlı, F. (2022). Üstün yetenekli öğrencilerin kariyer gelişimi alanında 2000-2021 yılları arasında yapılmış olan makalelerin incelenmesi. Kariyer Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 5(2), 51-69. http://doi.org/10.58501/kpdd.1172785
• Can, A. (2013). SPSS ile bilimsel araştırma sürecinde nicel veri analizi, Ankara: Pegem Akademi.
• Can, A. ve Taylı, A. (2014). Ortaokul öğrencilerinin kariyer gelişimlerinin incelenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(2), 321-346. https://doi.org/10.17240/aibuefd.2014.14.2-5000091542
• Crites, J. O. (1971). The maturity of vocational attitudes in adolescence. New York: Mc Graw-Hill Co.
• Crockenberg, S., & Lourie, A. (1996). Parents' conflict strategies with children and children's conflict strategies with peers. Merrill-Palmer Quarterly, 42(4), 495–518.
• Çine, A. (2022). Özel yetenekli ergenlerin kariyer gelişimi: Nitel bir değerlendirme. (Tez No. 736868) [Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr
• Deb, S., Strodl, E., & Sun, H. (2015). Academic stress, parental pressure, anxiety and mental health among Indian high school students. International Journal of Psychology and Behavioral Science, 5(1), 26-34.
• Demir, N., Uzunkaya, S., Kılıç, M., & Zan Kortarıcı, A. (2023). Branş öğretmenlerinin lise kademesindeki üstün yetenekli öğrencilere uygulanan kariyer psikolojik danışmanlık ve rehberlik hizmetleri ile ilgili görüşleri. Ulusal Eğitim Dergisi, 3(1), 125–145. http://uleder.com/index.php/uleder/article/view/159
• Dornbusch, S. M., Ritter, P. L., Leiderman, P. H., Roberts, D. F., & Fraleigh, M. J. (1987). The relation of parenting style to adolescent school performance. Child Development, 58(5), 1244–1257. https://doi.org/10.2307/1130618
• Flores, L. Y., & O’Brien, K. M. (2002). The career development of Mexican American adolescent women: A test of social cognitive career theory. Journal of Counseling Psychology, 49, 14–27.
• Fuentes, M. C., García‐Ros, R., Pérez‐González, F., & Sancerni, D. (2019). Effects of parenting styles on self‐regulated learning and academic stress in Spanish adolescents. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(15), 2778. https://doi.org/10.3390/ijerph16152778
• Gassin, E. A., Kelly, K. R., & Feldhusen, J. F. (1993). Sex differences in the career development of gifted youth. School Counselor, 41(2), 90–95.
• Ginzberg, E., Ginsburg, S. W., Axelrad, S. ve Herma, J. L. (1951). Occupational choice: An approach to a general theory. New York: Columbia University Press.
• Gore, J., Holmes, K., Smith, M., Southgate, E., & Albright, J. (2015). Socioeconomic status and the career aspirations of Australian school students: Testing enduring assumptions. Australian Educational Researcher, 42, 155-177. doi:10.1007/ s13384-015-0172-5
• Greene, M. J. (2003). Gifted adrift? Career counseling of the gifted and talented. Roeper Review, 25, 66-72. doi:10.1080/02783190309554201
• Güleç, S. , Karaburçak, S. , Tatar, V. & Akalan, C. (2020). Özel yetenekli lise öğrencilerinin pozitif kariyer planlama tutumlarının incelenmesi ve normal gelişim gösteren popülasyon ile karşılaştırılması. The Journal of Social Science , 4 (7) , 318-327 . DOI: 10.30520/tjsosci.684251
• Hartung, P. J., Porfeli, E. J., and Vondracek, F. W. (2005). Child vocational development: A review and reconsideration. Journal of Vocational Behavior, 66, 385-419.
• Haspolat, N. K., & Yalçın, İ. (2023). Psychological symptoms in high achieving students: The multiple mediating effects of parental achievement pressure, perfectionism, and academic expectation stress. Psychology in the Schools, 1–19. https://doi.org/10.1002/pits.23012
• Hirschi, A. (2009). Career adaptability development in adolescence: Multiple predictors and effect on sense of power and life satisfaction. Journal of Vocational Behavior, 74(2), 145-155. https://doi.org/10.1016/j.jvb.2009.01.002
• Hollinger, C. L. (1991). Facilitating the career development of gifted young women. Roeper Review: A Journal on Gifted Education, 13(3), 135–139. https://doi.org/10.1080/02783199109553338
• İlcay, B. (2022). Üstün Yetenekli Bireylerin Algılanan Ebeveyn Tutumları İle Duygusal İstismarı Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. (Tez No. 732239) [Yüksek Lisans Tezi, Mersin Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr.
• Karasar, N. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemi. Nobel Yayın: Ankara
• Kracke, B. (2002). The role of personality, parents and peers in adolescents career exploration. Journal of Adolescence, 25(1), 19-30. https://doi.org/10.1006/jado.2001.0446
• Kerr, B. A., Colangelo, N., & Gaeth, J. (1988). Gifted adolescents' attitudes toward their giftedness. Gifted Child Quarterly, 32(2), 245–247. https://doi.org/10.1177/001698628803200201
• Kutlu, A. & Apaydın, B. (2019). Ortaokul Öğrencilerinin Algılanan Anne Baba Tutumlarının Kariyer Gelişimleri ile İlişkisi . Kariyer Psikolojik Danışmanlığı Dergisi, 2 (1) , 54-72 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/kpdd/issue/46471/555236
• Küçükturan, G. (2005). Anne baba tutum ölçeği. Journal of Educational Research, 19, 238-250.
• Lytton, H.. & Romncy. D.M. (1991). Parents' differential socialization of boys and girls: A mem-analysis. Psychological Bulletin. 109. 267-296.
• Jongheon, K. & Lee, H. & Chun, M. (2016). An analysis of career planning of science gifted students. Journal of Gifted/Talented Education. 26(4):653-675. http://dx.doi.org/10.9722/JGTE.2016.26.4.653
• Jones-Sanpei, H. A., Day, R. D., & Holmes, E. K. (2009). Core family process measures in the NLSY97: Variation by gender, race, income, and family structure. Marriage and Family Review, 45, 140-167.
• Jung, J. Y. (2012). Giftedness as a developmental construct that leads to eminence as adults: Ideas and implications from an occupational/career decision-making perspective. Gifted Child Quarterly, 56(4), 189–193. https://doi.org/10.1177/0016986212456072
• Jung, J. Y. (2013). The cognitive processes associated with occupational/career indecision: A model for gifted adolescents. Journal for the Education of the Gifted, 36, 433-460. doi:10.1177/0162353213506067
• Jung, J. Y. ve Young, M. (2019). The occupational/career decision-making processes of intellectually gifted adolescents from economically disadvantaged backgrounds: a mixed methods perspective. Gifted Child Quarterly, 63(1), 36-57. https://doi.org/10.1177/0016986218804575
• McMahon, M., Carroll, J. ve Gillies, R. M. (2001). Career dreams: Occupational aspirations of year six children. Australian Journal of Career Development, 10, 25-31.
• McMahon, M. L., & Watson, M. B. (2008). Systemic Influences on Career Development: Assisting Clients to Tell Their Career Stories. The Career Development Quarterly, 56(3), 280–288. doi:10.1002/j.2161-0045.2008.tb00043.x
• McMahon, M., & Patton, W. (2019). The systems theory framework: A systems map for career theory, research and practice. In J. Athanasou & H. Perera (Eds.), International handbook of career guidance (pp. 97-114). Springer. https:// doi.org/10.1007/978-3-030-25153-6_5
• Mert, A. , Ekin Duman, A. & Kahraman, M. (2019). Ortaöğretim Öğrencilerinde Kariyer Karar Verme Öz-Yeterliğinin Yordayıcıları Olarak Benlik Saygısı ve Algılanan Sosyal Destek . Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16 (1) , 594-619 . Retrieved from https://dergipark.org.tr/tr/pub/yyuefd/issue/50700/659686
• Milgram, R. M. (1991). Counseling gifted and talented children: A guide for teachers, counselors, and parents. Norwood, NJ: Ablex.
• Morawska, A., & Sanders, M. R. (2008). Parenting gifted and talented children: what are the key child behaviour and parenting issues?. The Australian and New Zealand journal of psychiatry, 42(9), 819–827. https://doi.org/10.1080/00048670802277271
• Ozcan, D. (2017). Career decision-making of the gifted and talented. South African Journal of Education, 37(4), 1-8. http://dx.doi.org/10.15700/saje.v37n4a1521
• Patton, W. ve Creed, P. (2001). Development issues in career maturity and career decision status. The Career Development Quarterly, 49, 336–351.
• Patton, M. Q. (2005). Qualitative Research. New York: John Wiley & Sons, Ltd.
• Raji, N. S. & Kaur, P. (2020). Parental support as predictor of career decision making among gifted students. European Journal of Molecular & Clinical Medicine, 7(7), 3345-3353.
• Sak, U. (2012). Üstün Yetenekli Çocukların Keşfi, Eğitimleriyle İlgili Sorunların Tespiti ve Ülkemizin Gelişimine Katkı Sağlayacak Etkin İstihdamlarının Sağlanması Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu Araştırma Komisyon Görüşmesi Tutanakları, Ankara.
• Sapmaz, H. İ. (2010). İlköğretim II. kademe öğrencilerinin kariyer gelişimleri ile ilgi ve yetenekleri arasındaki ilişkinin incelenmesi-kesitsel bir çalışma. (Tez No. 278150) [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr.
• Sarıçiçek, A. (2019). Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Erkeklik ve Değişme İsteği Kayseri Örneği. Toplum Ve Kültür Araştırmaları Dergisi(3), 49-70.
• Savickas, M. L. (2005) The Theory and Practice of Career Construction, p. 42- 70 in Career Development and Counseling: Putting Theory and Research to Work, edited by S. D. Brown and R. W. Lent. Hoboken, John Wiley & Sons, NJ.
• Schleider, J., Krause, E., & Gillham, J. (2014). Sequential comorbidity of anxiety and depression in youth: Present knowledge and future directions. Current Psychiatry Reviews, 10(1), 75–87. https://www.ingentaconnect.com/content/ben/cpsr/ 2014/00000010/00000001/art00010
• Schultheiss, D. E. P., & Stead, G. B. (2004). Childhood career development scale: Scale construction and psychometric properties. Journal of Career Assessment, 12(2), 113–134. https://doi.org/10.1177/1069072703257751
• Siegal, M. (1987). Are sons and daughters treated more differently by fathers than by mothers? Devefopmenral Review. 7. 183-209.
• Smith, C. K., & Wood, S. M. (2020). Supporting the career development of gifted students: New role and function for school psychologists. Psychology in the Schools. doi:10.1002/pits.22344
• Splete, H., & Freeman-George, A. (1985). Family influences on the career development of young adults. Journal of Career Development, 12(1), 55–64.
• Stewart, J.B. (1999). Career counselling for the academically gifted student. Canadian Journal of Counselling, 33 (1), 3-12.
• Super, D. E. (1957). The psychology of careers. Harper & Row.
• Super, D. E. (1990). A life-span, life-space approach to career development. In D. Brown, L. Brooks, & Associates (Eds.), Career choice and development: Applying contemporary theories to practice (2nd ed., pp. 197–261). San Francisco, CA: Jossey-Bass.
• Sürücü, M., Kontaş, H., & Bacanlı, F. (2015). Üstün yetenekli ilköğretim öğrencilerinin kariyer gelişimleri. Turkish Studies, 10(15), 801-820. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8883
• Tabachnick B.G. & Fidell L.S. (2013). Using Multivariate Statistics. 6th Ed. Boston, 113.
• Taneri, P. O., & Tiryakioğlu, Ö., (2015). Ortaokul 7 ve 8 Sınıf Öğrencilerinin Sorunlu İnternet Kullanımı ve Anne Baba Tutumları İlişkisinin İncelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies (JASSS) , no.40, 205-223.
• Terman, L.M. & Oden, M.H. (1976). The Terman study of intellectually gifted children. In W. Dennıs & M.W. (Eds.), The intellectually gifted: An overview (pp. 51-67). Grune & Stratton.
• Tinsley, H. E. (1997). Re-examining Roe's theory of personality development and career choice. Journal Of Vocational Behavior, 2(51), 280-282.
• Tracey, T.J. (2002). Development of interests and competency beliefs: A 1-year longitudinal study of fifth- to eighth-grade students using the ICA-R and structural equation modeling. Journal of Counseling Psychology, 49, 148-163.
• Turner, S. L., & Lapan, R. T. (2002). Career self-efficacy and perceptions of parent support in adolescent career development. Career Development Quarterly, 51, 44-55.
• Turner, S. L., Steward, J. C. ve Lapan, R. T. (2004). Family factors associated with sixthgrade adolescents' math and science career ınterests. The Career Development Quarterly, 53, 41-52.
• Turner, S. L., & Lapan, R. T. (2005). Evaluation of an intervention to increase non-traditional career interests and career-related self-efficacy among middle-school adolescents. Journal of Vocational Behavior, 66(3), 516–531. doi:10.1016/j.jvb.2004.02.005
• Ünal, E. ve Bayar, S. (2021). Özel yetenekli öğrencilerin sosyal duygusal ve akademik gelişimi. U. Sak (Ed), Özel yetenekli öğrencilerde çoklu potansiyel ve kariyer planlama (s. 241-261) içinde. Pegem Akademi.
• Weisenberg, F., & Aghakhani, A. (2007). An exploration of graduate students’ career transition experiences. Canadian Journal of Counseling, 41(2), 107-123
• Wood, S. M. (2009). Counseling concerns of gifted and talented adolescents: Implications for school counselors. Journal of School Counseling, 7(1). Retrieved from http://www.jsc.montana.edu/articles/v7n1.pdf
• Yayla, A. (2011). İlköğretim 8. sınıf öğrencilerinin kariyer gelişimleri ile karar verme stilleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi (Tez No. 290523) [Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi]. Ulusal Tez Merkezi. https://tez.yok.gov.tr.
• Yeşilyaprak, B. (Ed) (2021). Mesleki rehberlik ve kariyer danışmanlığı kuramdan Uygulamaya. Ankara: Pegem. Gözden Geçirilmiş 13. Baskı.