Okul Öncesi Öğretmenlerinin Yazı Farkındalığı Becerilerine İlişkin Görüş ve Uygulamaları

Yıl 2024, Sayı: 61, 2478 - 2501, 27.09.2024

Hilal Karoğlu

https://doi.org/10.53444/deubefd.1475840

Öz

Bu araştırmanın amacı, okul öncesi öğretmenlerinin çocukların yazı farkındalığı ile ilgili bilgilerini ve uygulamalarını incelemektir. Araştırmanın çalışma grubunu 36 okul öncesi öğretmeni oluşturmuştur. Araştırmanın verileri araştırmacı tarafından hazırlanan yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığıyla toplanmıştır. Veriler içerik analizi ve betimsel analiz yapılarak analiz edilmiştir. Öğretmenlerin görüşlerine göre çocukların yazı farkındalığını geliştiren beceri ve/veya davranışlar arasında çoğunluk bakımından ilk üç sırada kalem tutma, dikkat, makas tutma/kullanma/kesme yer almıştır. Çocukların yazı farkındalığını geliştirebilecek materyallerde ilk iki sırada kitapların ve görsel materyallerin yer aldığı görülmüştür. Öğretmenlerin ilk karşılaşmalarda yaptıkları yazı farkındalık çalışmaları ise yaka kartı hazırlama, fonolojik çalışmalar yapma, kitap okuma, dolaplara, eşyalara çocukların isimlerini yazma şeklindeki çalışmalardır. İsim farkındalığı ile ilgili etkinlikler, fonoloji ile ilgili etkinlikler, kitap okuma sınıf içi yapılan etkinliklerin çoğunluğunu oluşturmuş, genel görüş olarak sınıf dışında yazı farkındalığına yönelik etkinlik yapılmadığını ifade ettikleri tespit edilmiştir. Öğretmenlerin genel görüşlerine göre eğitim ortamında yazı farkındalığına yönelik özel bir düzenleme yapılmadığı, etkinlikler uygulandıktan sonra ortamdan kaldırıldığı belirlenmiştir. Gözlemin, soru sormanın, tekrar çalışmaların değerlendirmede yapılan çalışmalardan bazıları arasında yer aldığı; değerlendirme sonucunda öğretmenlerin çoğunlukla aile desteğiyle çalışmaların yapıldığı/yaptırıldığını ifade ettikleri görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Erken okuryazarlık, yazı farkındalığı, okul öncesi dönem, öğretmen

Opinions and Practices of Pre-School Teachers on Print Awareness Skills

Öz

The aim of this research is to examine the knowledge and practices of preschool teachers on print awareness of children. The study group of this research consisted of 36 preschool teachers. Data of this study was collected through a semi-structured interview form prepared by the researcher. Data were analyzed with content analysis and descriptive analysis. According to teachers’ opinions, among the skills and/or behaviours that improve children’s print awareness, majority in top three are holding pencil, paying attention, holding/using/cutting scissors. It has been observed that books and visual materials are in the first two rank in terms of materials that can develop children’s print awareness. In terms of practice that teachers did in their first encounters with children, preparing name badges, doing phonological studies, reading books and writing children’s names on cabinets, things were top four rankings for the majority. Practices related to name awareness, phonology awareness and reading books constituted the majority of in class, it was determined that they stated that as a general opinion there were no practices for print awareness outside the classroom. According to the general opinions of the teachers it was determined that no special arrangements were made in educational environment and the practices were removed after they were implemented. Observation, asking questions and repetition practices are among some of the practices carried out in evaluation; as a result of the evaluation it was revealed that teachers mostly stated that the practices were done/made to be done with the support of the family.

Anahtar Kelimeler

Early literacy, print awareness, early childhood, teacher

Kaynakça

• Akbaba Altun, S., Şimşek Çetin, Ö., & Bay, D.N. (2014). Okuma yazmaya hazırlık çalışmalarına yönelik öğretmen görüşleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 244-263. https://doi.org/10.12780/UUSBD281
• Altınkaynak, Ş.Ö. (2019). The effect of interactive book reading activities on children’s print and phonemic awareness skills. International Journal Of Progressive Education, 15(1), 88-99. https://doi.org/10.29329/ijpe.2019.184.6
• Av, A., & Prema, K.S. (2018). Exploring the relationship between letter knowlwdge and environmental print recognition in English language learners. Journal of Second and Multiple Language Acquistion, 6 (1), 19-34.
• Başaran, S., Gökmen, B.,& Akdağ, B. (2014). Okul öncesi öğrencilerinin okula uyum sürecinde öğretmenlerin karşılaştığı sorunlar ve çözüm önerileri. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2 (2), 197-223.
• Baştuğ, M., & Hiğde, A.Y. (2021). İlkokul dönemi, temel özellikleri, ilkokul 1. sınıf programı. Ö. Polat (Ed.), Adım adım ilkokula başlamak okula uyum ve erken okuryazarlık eğitimi içinde (ss. 83-107). Anı Yayıncılık.
• Bayraktar, V. (2018). Okul öncesi dönemdeki çocukların yazı farkındalığı becerilerinin gelişiminde etkileşimli kitap okumanın önemi. Çocuk ve Gelişim Dergisi, 1(1), 31-41. https://doi.org/10.36731/cg.418408
• Benli, F.Ö., Demir, B.N., & Bay, D.N. (2022). Okul öncesi eğitimde yazı farkındalığına yönelik öğretmenlerin sınıfta yaptıkları çalışmaların incelenmesi. Disiplinlerarası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 6 (13), 305-327. DOI: 10.57135/jier.1143046
• Berk, L. (2013). Bebekler ve çocuklar doğum öncesinden orta çocukluğa. (Çev.Ed. N. Işıkoğlu Erdoğan). Nobel Akademik.
• Clark, P., & Kragler, S. (2005) The impact of including writing materials in early childhood classrooms on the early literacy development of children from low‐income families. Early Child Development and Care, 175 (4), 285-301. https://doi.org/10.1080/0300443042000266295
• Coşkun, L., & Deniz, Ü. (2017). Okul öncesi öğretmenlerinin çocukların okuma yazmaya hazırlık becerilerini desteklemeye yönelik uygulamaları (Teksas Eyaleti Örneği). Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 21 (1), 233-260.
• Crim, C., Hawkins, J., Thornton, J., Rosof, H. B., Copley, J., & Thomas, E. (2008). Early childhood educators' knowledge of early literacy development. Issues in Teacher Education, 17(1), 17-30.
• Çalış, E. S., & Feyman Gök, N. (2022). Okul öncesi öğretmenlerinin erken okuryazarlık becerileri ile ilgili görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 64, 175-202. https://doi.org/10.21764/maeuefd.1067062
• Çalış, N. (2019). Okul öncesi eğitimde uyum haftasında ilişkin öğretmen ve veli görüşleri. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. İnönü Üniversitesi.
• Dağlıoğlu, H.E. (2010). Üstün yetenekli çocukları eğitiminde öğretmen yeterlilikleri ve özellikleri. Milli Eğitim Dergisi, 40(186), 72- 84.
• Efe, M., & Temel, Z. F. (2018). Okul öncesi dönem 48-66 ay çocuklarına Etkileşimli Kitap Okuma Programı’nın yazı farkındalığına etkisinin incelenmesi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 2(2), 257-283. https://doi.org/10.24130/eccd-jecs.196720182257
• Ergül, C., Karaman, G., Akoğlu, G., Tufan, M., Dolunay Sarıca, A., & Bahap Kudret, Z. (2014). Okul öncesi öğretmenlerinin “erken okuryazarlık” kavramına ilişkin bilgi düzeyleri ve sınıf uygulamaları. İlköğretim Online, 13(4), 1449-1472. DOI: 10.17051/io.2014.71858
• Eser, D. (2023). Okul öncesi öğretmenlerinin erken okuryazarlık uygulamalarına yönelik görüşlerinin incelenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
• Fraenkel, J.R., Wallen, N.E., & Hyun, H.H. (2015). How to design and evaluate research in education. (Ninth edition). McGraw-Hill Education.
• Glover, B.A.B. (1990). The development of print awareness in four-year-old children [Master of science]. Utah State University Unıversıty Librarıes. https://digitalcommons.usu.edu/etd/2349
• Gökkaya, Y., & Duman, G. (2023). Okul öncesi öğretmenlerinin güne başlama zamanında erken okuryazarlık becerilerine yer verme durumlarına ilişkin görüşleri. Manisa Celal Bayar University Journal of the Faculty of Education, 11(2), 199-219. https://www.doi.org/10.52826/mcbuefd.1354396
• Hovland, M. R., Gapp, S. C., & Theis, B. L. (2011). Look: Examining the concept of learning to look at print. Reading Improvement, 48(3), 128-138.
• Işıtan, S., Saçkes, M., & Biber, K. (2020). Erken okuryazarlık becerilerinin ev ortamında desteklenmesi. Yaşadıkça Eğitim, 34 (2), 284-298. DOI: 10.33308/26674874.20203421
• Justice, L. M., & Kaderavek, J. (2002). Using shared storybook reading to promote emergent literacy. Teaching Exceptional Children, 34(4), 8-13.
• Karadağ, M., Aktan Acar, E., & Erbaş, Y.H. (2023). Okul öncesi öğretmenlerinin okuma yazmaya hazırlık çalışmalarındaki yeterlikleri ve uygulamaları. AJER Academia Eğitim Araştırmları Dergisi, 8 (2), 122-148. https://doi.org/10.53506/egitim.1331789
• Ketenoğlu Kayabaşı, Z. E., & Ünsal, A. (2022). Okul öncesi öğretmenlerinin erken okuryazarlık bileşenleri hakkında farkındalıklarının ve uygulamalarının incelenmesi, International Journal of Eurasia Social Sciences (IJOESS), 13(50), 1408-1429. DOI: http://dx.doi.org/10.35826/ijoess.3206
• Kılınçcı, E., & Bayraktar, A. (2021). Okul öncesi sınıflarındaki erken okuryazarlık materyalleri ve öğretmen uygulamaları. Pegem Eğitim ve Öğretim Dergisi, 11 (1), 447-478. DOI: 10.14527/pegegog.2021.012
• Korkmazhan, S. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin okuma yazma becerilerine yönelik yaptıkları etkinliklere ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Doğu Akdeniz Üniversitesi.
• Kural, E., & Şimşek, F. M. (2022). Söz Uçar, Yazı Dikkat Çeker: Resimli çocuk kitapları kapsamında erken yazı farkındalığı. Yaşadıkça Eğitim, 36(1), 90-104. https://doi.org/10.33308/26674874.2022361363
• Kuru, N., & Koç Tüylü, D. (2021). İlkokula hazırlıkta erken okuryazarlık eğitimi. Ö. Polat (Ed.), Adım adım ilkokula başlamak okula uyum ve erken okuryazarlık eğitimi içinde (ss.142-161). Anı Yayıncılık.
• McGinty, A. S., Sofka, A., Sutton, M., & Justice, L. (2006). Fostering print awareness through interactive shared reading. Sharing books and stories to promote language and literacy, 77-119.
• Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. (Second edition). Sage Publications.
• Milli Eğitim Bakanlığı (MEB), (2013). Okul Öncesi Eğitimi Programı. https://mufredat.meb.gov.tr/Dosyalar/20195712275243-okuloncesi_egitimprogrami.pdf
• Orçan Kaçan, M., Halmatov, M., & Kartaltepe, O. (2017). Okul öncesi eğitim kurumları bahçelerinin incelenmesi. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 1(1), 60-70. DOI: 10.24130/eccd-jecs.196720171112.
• Otto, B. (2021). Erken çocukluk eğitiminde dil gelişimi. (Çev. Ed. F. Turan & G. Akoğlu). Nobel Akademik.
• Papadopoulos I., & Bourogianni M. (2024). Delving into word and print awareness in 4-year-old children. British Journal of Education, 12(3), 41-54. https://doi.org/10.37745/bje.2013/vol12n34154
• Pullen, P. C., & Justice, L. M. (2003). Enhancing phonological awareness, print awareness, and oral language skills in preschool children. Intervention in School and Clinic, 39(2), 87-98.
• Rohde, L. (2015). The comprehensive emergent literacy model: Early literacy in context. SAGE Open, 5(1). https://doi.org/10.1177/2158244015577664.
• Roskos, K. A., Christie, J. F., & Richgels, D. J. (2003). The essentials of early literacy instruction. Young Children, 58(2), 52-60.
• Şimşek Çetin, Ö. (2015). A study of print awareness in preschool children in terms of maternal reading beliefs and age, gender, type of school variables. International Online Journal of Educational Sciencesi, 7(2), 102-111.
• Taylor, M. (2022). An examination of print awareness when using electronic and printed books with preschool-aged children (Order No. 29161396). Available from ProQuest Dissertations & Theses Global. (2692738790). Retrieved from https://www.proquest.com/dissertations-theses/examination-print-awareness-when-using-electronic/docview/2692738790/se-2
• Tepebağ, D., & Aktaş Arnas, Y. (2017). Okul öncesi öğretmenlerinin okul bahçesini eğitsel amaçlı kullanımına yönelik görüşlerinin incelenmesi. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 2(2), 50-67.
• White, H. (2022). Erken yıllarda okuryazarlık becerilerinin geliştirilmesi pratik bir rehber. (Çev. Ed. A. Çetin & A. Özyürek). Hedef Cs Yayıncılık.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (9. baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, M., Ataş, M., Aktaş, N., Yekeler, A.D., & Dönmez, T. (2015). Çocuklar ne yazıyor? Okul öncesi dönemde yazı algısının gelişimi. Turkish Studies, 10 (3), 1131-1152. DOI:http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.784
• Yılmaz Bolat, E. (2019). Okul öncesi öğretmenlerinin okuma yazmaya hazırlık çalışmaları konusundaki görüşleri. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 23(1), 271-286.
• Zhang, L., & Treiman, R. (2021). Preschool children’s knowledge of letter patterns in print. Scientific Studies of Reading, 25(5), 371-382. https://doi.org/10.1080/10888438.2020.1801690