Rehberlik ve Araştırma Merkezi ile Yapılmış Çalışmalar Üzerine Sistematik Bir Derleme

Yıl 2024, Sayı: 62, 3224 - 3248, 30.12.2024

Ali Bıçakcı , Orhan Çakıroğlu

https://doi.org/10.53444/deubefd.1498684

Öz

Bu araştırmanın amacı Rehberlik ve Araştırma Merkezi [RAM]’lar ile ilgili yapılmış çalışmaların sistematik bir şekilde incelenmesidir. Bu kapsamda hiçbir zaman sınırlamasına gidilmeksizin Eylül 2024’e kadar olan RAM’larla ilgili çalışmalar sistematik biçimde taranmıştır. Araştırmada ERIC, EBSCO, Web of Science, Google Akademik, Dergipark, TR Dizin ve Ulusal Tez Merkezi [YÖK Tez] veri tabanları önceden belirlenen anahtar kelimelerin Türkçe ve İngilizce karşılıkları ile (“RAM”, “rehberlik ve araştırma merkezi”, “eğitsel değerlendirme”, “aile”, “öğretmen”, “özel eğitim”, “tanılama”) ve çeşitli kombinasyonlar kullanılarak taranmıştır. Dahil etme ve hariç tutma ölçütleri gözetilerek Eylül 2024 tarihine kadar yapılan literatür taraması sonucunda, araştırmanın dahil etme ölçütlerini karşılayan 49 çalışmaya ulaşılmıştır. Bu çalışmalar; veri toplama aracı, yayın yılı, araştırma yöntemi, yayın dili, katılımcı türü, katılımcı sayısı ve araştırmanın amacı olmak üzere toplamda yedi değişken temelinde değerlendirilmiştir. Ulaşılan çalışmalar betimsel analiz kullanılarak analiz edilmiştir. Analiz sonucunda, araştırmaya dahil edilen çalışmalarda, en çok nitel yöntemin kullanıldığı, bunu nicel yöntemle gerçekleştirilen çalışmaların takip ettiği ortaya çıkmıştır. Katılımcı olarak en çok RAM personelinin seçildiği ve bunu öğretmenlerin izlediği belirlenmiştir. Veri toplama aracı olarak en çok görüşmelerin kullanıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca, araştırmaya dahil edilen çalışmalarda en fazla vurgu yapılan konunun, özel gereksinimli bireylerin değerlendirme süreçleri ve bu süreçlerde yaşanan sorunlar olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Rehberlik ve araştırma merkezi, sistematik derleme, eğitsel değerlendirme, tanılama

A Systematic Review of Studies Conducted with the Guidance and Research Center

Öz

The aim of this study is to systematically examine the studies on Guidance and Research Centers [GRCs]. In this context, studies on GRCs until September 2024 were systematically reviewed without any time limitation. ERIC, EBSCO, Web of Science, Google Scholar, Dergipark, TR Index and National Thesis Center [YÖK Thesis] databases were searched with the Turkish and English equivalents of predetermined keywords (“GRC”, “guidance and research centre”, “educational assessment”, “family”, “teacher”, “special education”, “diagnosis”) and various combinations. As a result of the literature review conducted until September 2024 by considering the inclusion and exclusion criteria, 49 studies that met the inclusion criteria of the study were reached. These studies were evaluated on the basis of seven variables in total: data collection tool, publication year, research method, publication language, participant type, number of participants, and purpose of the study. The studies were analysed using the descriptive analysis . Findings indicated that qualitative method was mostly used in the studies included in the study, followed by studies conducted with quantitative method. It was determined that most of the participants were GRC staff, followed by teachers. Interview method was mostly used as data collection technique. In addition, the most emphasised topic in the studies included in the research was special needs.

Anahtar Kelimeler

Guidance and research center, systematic review, educational evaluation, diagnosis

Kaynakça

• Akdeniz, A., & Korkmaz, M. (2023). Relationships between empowering leadership, supportive work environment and organizational commitment: Example of guidance and research centers. Education and Science, 48(216), 113-138. https://doi.org/10.15390/EB.2023.11998
• Akhanlı, M., Tama, G., & Bülbül, M. (2024). Özel gereksinimli öğrencilerde bireyselleştirilmiş eğitim. International Journal of Social and Humanities Sciences Research (JSHSR), 11(107), 979-988. https://doi.org/10.5281/zenodo.11405475
• Aslan, S., & Bal, E. (2014). Rehberlik ve araştırma merkezlerinin örgütsel analizi. Eğitim ve Bilim, 39(174), 313-324. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2014.1652
• Aşık, M., & Yıldırım, T. (2021). Rehberlik ve araştırma merkezi müdürlüklerince özel gereksinimli öğrencilere yönelik yönlendirme kararlarının incelenmesi, Millî Eğitim Özel Eğitim ve Rehberlik Dergisi, 1(2), 31-61.
• Avcıoğlu, H. (2011). Zihin engelliler sınıf öğretmenlerinin bireyselleştirilmiş eğitim programı (BEP) hazırlamaya ilişkin görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 12(01), 39-56. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000156 Avcıoğlu, H. (2012). Rehberlik ve araştırma merkez (RAM) müdürlerinin tanılama, yerleştirme-izleme, bireyselleştirilmiş eğitim programı (BEP) geliştirme ve kaynaştırma uygulamasında karşılaşılan sorunlara ilişkin algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(3), 2009-2031.
• Ayvaz-Güven, E. T., Günay, B., Kanay, A., & Demir, M. (2022). Rehberlik ve araştırma merkezlerinde hizmet kalitesinin servqual analizi ile ölçülmesi. Journal of Social, Humanities and Administrative Sciences, 8(59), 2041-2058. http://dx.doi.org/10.29228/JOSHAS.67015 Beytekin, O. F. Ve Kaynar, E. (2021). Rehberlik araştırma merkezi denetim rehberinin incelenmesi, E-Uluslararası Eğitim Araştırmaları Dergisi, 12(1),89-103, https://doi.org/10.19160/ijer.840891
• Bıçakcı, A. (2023). Türkiye’de özel öğrenme güçlüğü olan bireylerin tanılama süreçlerinin bütününe ilişkin paydaş görüşleri [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Trabzon Üniversitesi.
• Börkan, B., Öztemür, G., Yılmaz, O., Çetintaş, Ş., Gülcan, B., & Özcan, M. (2017). Rehberlik ve araştırma merkezlerinde psikolojik test uygulama süreçleri. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 7(48), 161-185, https://dergipark.org.tr/en/pub/tpdrd/issue/41239/498120 Camcı-Erdoğan, S. (2021). Öğretmen adaylarının özel gereksinimli bireylerin eğitimine yönelik görüşleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 22(2), 283-306. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.663271
• Can, F., & Tören, F. (2024). Özel eğitimde eğitsel tanılama ve değerlendirme: Süreçler ve uygulamalar. İnsan ve Toplum Bilimlerinde Yenilikçi Yaklaşımlar Dergisi, 1(2), 16-20. https://zenodo.org/records/11504333
• Creswell, J. W., & Plano Clark, V. L. (2018). Designing and conducting mixed methods research. SAGE Publications, Inc.
• Çay, E., Sivrikaya, T., & Eldeniz-Çetin, M. (2022). Rehberlik araştırma merkezlerinde eğitsel değerlendirme yapan personelin çoklu yetersizliği olan bireyleri değerlendirme süreçlerine ilişkin görüşleri. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 1047-1067. https://doi.org/10.33711/yyuefd.1108291
• Çetin, A., & Koç, S. (2021). Özel gereksinimli göçmen öğrencileri tanılama, yerleştirme ve izleme sürecinde yaşanan sorunlar. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(2), 516-536. http://doi.org/10.33400/kuje.958056 Çınar, N. (2021). İyi Bir Sistematik Derleme Nasıl Yazılmalı? Online Türk Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(2), 310-314. https://doi.org/10.26453/otjhs.888569 Çok, R., Sezer, S., & Aydın, Y. E. (2022). Özel gereksinimli bireylerin ebeveynlerinin RAM, okul psikolojik danışmanı ve özel eğitim öğretmeni kavramlarına ilişkin metaforik algılarının incelenmesi. Milli Eğitim Özel Eğitim ve Rehberlik Dergisi, 2(3), 281-318.
• Danacı, M. (2024). Rehberlik araştırma merkezine yetersizlik nedeniyle yapılan başvuruların ve önerilen destek eğitim programlarının incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimlerinde Yenilikçi Yaklaşımlar Dergisi, 1(1), 18-24. https://zenodo.org/doi/10.5281/zenodo.10677317
• Dayı, E., Ataman, S. A. & Kösretaş, B. (2022). Özel gereksinimli bireylerin eğitsel tanılama ve değerlendirme sürecinde iş birliği: Aile deneyimleri. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 42(3), 2663-2693. https://doi.org/10.17152/gefad.1150770
• Doğan, O., Yardımcı, H., Tanrıverdi, R., & Yardımcı, S. (2022). Rehberlik ve araştırma merkezlerinde sunulan özel eğitim hizmetlerine yönelik yönetici ve öğretmen görüşleri. Socıal Scıences Studıes Journal, 8(103), 3492-3509. http://dx.doi.org/10.29228/sssj.64956
• Doğan, Z., & Türkkal, A. (2019). Matematik becerilerinde yetersizlik görülen ilkokul öğrencilerinin rehberlik ve araştırma merkezindeki eğitsel tanılama süreçlerinin incelenmesi. Turkish Studies, 14(3), 1391-1410. https://doi.org/10.29228/TurkishStudies.22593
• Eldeniz-Çetin, M. (2017). Özel gereksinimli bireylerin tercihlerinin değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 18(2), 309-328. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.293726
• Göksoy, S., & Öksüz, K. (2019). Eğitsel tanılama sürecinde rehberlik ve araştırma merkezinde çalışan öğretmenlerin yaşadıkları sorunlar ve çözüm önerileri. Diyalektolog Ulusal Sosyal Bilimler Dergisi, 20,65-80. Görgün, B. (2017). Özel öğrenme güçlüğünün tanılanması. M. A. Melekoğlu ve U. Sak (Ed.), Öğrenme güçlüğü ve özel yetenek içinde (s. 54-76). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Görgün, B., & Melekoğlu, M. A. (2019). Türkiye’de özel öğrenme güçlüğü alanında yapılan çalışmaların incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 9(1), 83-106. https://doi.org/10.19126/suje.456198
• Gülenç, H. (2024). Rrehberlik ve araştırma merkezinde çalışan eğitim yöneticilerinin iş yeri stres faktörlerinin incelenmesi. İnsan ve Toplum Bilimlerinde Yenilikçi Yaklaşımlar Dergisi, 1(2), 21-28. https://zenodo.org/records/11518979
• Gürbüz, S. F., & Bozgeyikli, H. (2014). Rehberlik ve araştırma merkezlerinde çalışan rehber öğretmenlerin özel eğitimde rehberlik ve psikolojik danışmaya yönelik öz yeterlik algıları. OPUS-Türkiye Sosyal Politika ve Çalışma Hayatı Araştırmaları Dergisi, 4(6), 79-99.
• Güven, B., & Sözer, M. A. (2007). Öğretmen adaylarının öğretimin bireyselleştirmesine ilişkin görüşleri. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 32(32), 89-99.
• Güven, Y., & Balat, G. (2006). Kaynaştırma uygulamalarına ilişkin rehber öğretmenler ve rehberlik araştırma merkezi çalışanlarının görüşleri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 24(24), 95-108.
• Hosp, M. K., & Hosp, J. L. (2015). Response to intervention: Principles and strategies for effective practice. Guilford Publications.
• Kağan, M. (2010). Ankara ilindeki devlet ve özel ilköğretim okulları ile rehberlik ve araştırma merkezlerinde çalışan rehber öğretmenlerin iş doyumlarının incelenmesi. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 39-55.
• Karaçam, Z. (2013). Sistematik derleme metodolojisi: Sistematik derleme hazırlamak için bir rehber. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(1), 26-33.
• Karakaya, İ., & Özen, F. (2023). Rehberlik ve araştırma merkezlerinin iş yükü: durum çalışması. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(4), 1575-1605. https://doi.org/10.16953/deusosbil.1263394
• Karaköse, B., & Bozgeyikli, H. (2012). Örgütsel bağlılık ve çalışma yaşamı kalitesi arasındaki ilişki: Rehberlik araştırma merkezlerinde çalışan personel üzerine bir çalışma. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 1(2), 164-180.
• Karal, M. A., & Unluol Unal, N. (2022). The showcase of special education in Turkey: Guidance and research centres. Journal of Intellectual & Developmental Disability, 47(4), 318-328. https://doi.org/10.3109/13668250.2021.2011173
• Kargın, T. (2007). Eğitsel değerlendirme ve bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlama süreci. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 8(1), 1-13. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000103 Kekeç, H. B. & Töre, E. (2020). Rehberlik ve araştırma merkezi kavramına ilişkin öğretmen ve idareci algıları: Metafor çalışması. İZÜ Eğitim Dergisi, 3(2) 19-41. https://doi.org/10.46423/izujed.717864 Kemer, B., & Çakan, M. (2020). Rehberlik ve araştırma merkezlerinde sıklıkla kullanılan psikolojik ölçeklerin geçerliğinin ölçme standartlarına göre incelenmesi. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 7(1), 323-248.
• Köse, M. F. (2022). Okul dışında çalışan öğretmenlerde mesleki motivasyon: Rehberlik ve araştırma merkezleri üzerine bir inceleme. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 56(56), 60-75. https://doi.org/10.15285/maruaebd.1050838
• Kurt, A., & Kurtoğlu-Erden, M. (2022). Özel eğitim alanında pandemi sürecinde yapılan uzaktan eğitim ile ilgili çalışmaların incelenmesi. M., H. Türkçapar (Ed.), Uzaktan eğitimde güncel sorunlar ve çözüm önerileri içinde (ss. 293-308). ASBÜ Yayınları
• Küçüker, S., Kargın, T., & Akçamete, G. (2002). Rehberlik ve araştırma merkezi elemanlarının özel eğitim hizmetleri yönetmeliğine ilişkin görüşlerinin ve yeterlilik algılarının geliştirilmesi. Eğitim Bilimleri ve Uygulama 1(1), 101-113.
• Metin, E. N. (2018). Özel gereksinimli çocuklar. E. N. Metin (Ed.), Özel gereksinimli çocuklar içinde (s. 1-14). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2020). Rehberlik ve araştırma merkezleri yönergesi. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2020_08/31230315_RAM_YONERGESY.pdf Erişim tarihi 18.09.2024.
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2023). Kurum listesi. https://mebbis.meb.gov.tr/KurumListesi.aspx. Erişim tarihi 30.11.2023.
• Millî Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. (2018). T. C. Resmî Gazete, 30471, 7 Temmuz 2018.
• Nazlı, S., Kiye, S., Yoncalık, O., Aşçıoğlu Önal, A., Can, N. & Çelik Ateş, E. G. (2021) Rehberlik ve araştırma merkezleri rehberlik hizmetleri bölümünün işlevselliğinin incelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 54(1), 225-269. https://doi.org/10.30964/auebfd.645542 Öğülmüş, K. (2021). Türkiye'de özel öğrenme güçlüğü olan bireylerin tanılama sürecinin rehberlik araştırma merkezi perspektifinden incelenmesi. OPUS International Journal of Society Researches, 18(Eğitim Bilimleri Özel Sayısı), 4176-4204. https://doi.org/10.26466/opus.948202
• Öğülmüş, K., Açıkgöz, M. H., & Okur, M. (2021). Özel öğrenme güçlüğü olan çocukların tanılanma sürecinin aile görüşlerine göre incelenmesi. Route Educational & Social Science Journal, 8(7), 201-218. https://doi.org/10.17121/ressjournal.3013
• Öksüz, K. (20118). Rehberlik ve araştırma merkezinde çalışan öğretmenlerin liderlik özelliklerinin belirlenmesi, Uluslararası Liderlik Eğitimi Dergisi (ULED), 2(2), 40-49.
• Öz, F. S. (2012). İzmir il merkezine bağlı rehberlik ve araştırma merkezleri’nin 2005-2010 yılları çalışmalarının değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 9(1), 174-186.
• Özak, H., Vural, M., & Avcıoğlu, H. (2008). Rehberlik araştırma merkezi müdürlerinin gönderme tanılama yerleştirme izleme ve değerlendirmeye ilişkin görüş ve önerileri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 189-206.
• Özgözgü, S. (2011). Rehberlik ve araştırma merkezlerinde örgüt kültürü. Batı Anadolu Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(4), 27-48.
• Sadan, A. (2018) Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde görev yapan öğretmenlerin rehberlik ve araştırma merkezlerinden beklentilerinin belirlenmesi. Journal Of New Approaches İn Special Education, 1(1), 66-89.
• Sarı, H., Karakoç, B., & Karamuklu, E. S. (2023). Rehberlik araştırma merkezlerinde (RAM) kaynaştırma tanısı almış öğrencilerin belirlenmesine yönelik öğretmen görüşlerinin incelenmesi. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (32), 196-211. https://doi.org/10.29000/rumelide.1252803
• Satıcı, B., & Topal, M. (2022). The relationships between the leadership tendencies, job satisfaction and burnout of guidance and research centre managers. Turkish Psychological Counseling and Guidance Journal, 12(66), 443-452. https://doi.org/10.17066/tpdrd.1174975 Sola-Özgüç, C. (2019). Zihin engelliler öğretmeni adaylarının rehberlik araştırma merkezinde gerçekleştirdikleri uygulamaya ilişkin deneyimleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 20(4), 763-789. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.512951
• Şahin, C., & Pehlivan, C. (2006). Kırşehir rehberlik ve araştırma merkezi özel eğitim bölümünde incelenen öğrencilerin çeşitli değişkenlere göre nitelikleri. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(1), 175-189. Şimşek, H. (2009). Eğitim tarihi araştırmalarında yöntem sorunu. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42(1), 33-51.
• Teddlie, C., & Tashakkori, A. (2013). Mixed methods research: Combining quantitative and qualitative approaches. SAGE Publications, Inc.
• Tike- Bafra, l., & Kargın, T. (2009). Sınıf öğretmenleri, rehber öğretmenler ve rehberlik araştırma merkezi çalışanlarının bireyselleştirilmiş eğitim programı hazırlama sürecine ilişkin tutumları ve bu süreçte karşılaştıkları güçlüklerin belirlenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(4), 1933-1972.
• Tiryakioğlu, Ö., & Avcıoğlu, H. (2013). Rehberlik ve araştırma merkezi müdürlerinin özel eğitim bölümünün sorunlarını algılamaları. Turkish International Journal of Special Education and Guidance & Counselling, 2(1), 13-29.
• Tolunay-Ateş, Ö., & Anaç, M. (2020). Rehberlik ve araştırma merkezine yapılan başvuruların incelenmesi (Burdur İli Örneği). 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Eğitim Bilimleri ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(27), 687-708.
• Uysal, A. Z., Sola-Özgüç, C., ve Uzunkol, E. (2019). Sınıf öğretmeni adaylarının rehberlik ve araştırma merkezlerine ilişkin metaforik algıları. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 2(1), 48-63. http://dx.doi.org/10.33400/kuje.554572 Ünay, E., Erdem, R., & Günal, Y. (2021). Geçici koruma statüsündeki özel gereksinimli öğrencilerin eğitsel tanılama süreci. Milli Eğitim Dergisi, 50(1), 661-982. https://doi.org/10.37669/milliegitim.959925
• Yanık, Ş., & Gürgür, H. (2017). Procedures in Turkey for guiding students with special needs into inclusive settings. Educational Sciences: Theory & Practice, 17(5), 1649-1773. https://doi.org/10.12738/estp.2017.5.0066 Yaşar, V. (2012). Rehberlik ve araştırma merkezlerinde (RAM) görev yapan rehberlik ve araştırma merkezleri (RAM) müdürlerinin yöneticilik becerileri ile bazı yönetici davranışlarına ilişkin görüşleri. Milli Eğitim Dergisi, 42(195), 5-22.
• Yaylacı, F., & Güller, B. (2022). Rehberlik araştırma merkezleri tarafından bir ön değerlendirme raporu ile yönlendirilen olgularda tanısal tutarlılığın değerlendirmesi. Turk J Child Adolesc Ment Health, 29(1), 35-40.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. bs.). Ankara: Seçkin yayıncılık.
• Yılmaz, Y., & Doğan, M. (2023). Rehberlik ve araştırma merkezlerinde tanı, değerlendirme ve izleme süreçlerinin incelenmesi: İşitme kayıplı çocuklar örneği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 24(1), 137-157. https://doi.org/10.21565/ozelegitimdergisi.901899
• Yılmaz, Y., & Uçar, A. S. (2021). Rehberlik araştırma merkezlerinde yapılan çalışmaların gözden geçirilmesi. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 11(2), 513-533. https://doi.org/10.23863/kalem.2021.196 Yürekli, M., & Şafak, P. (2022). Rehberlik ve araştırma merkezlerinde çalışan öğretmenlerin ağır ve çoklu yetersizliği olan bireylerin eğitsel değerlendirme ve tanılama süreçlerine ilişkin görüşleri. Milli Eğitim Özel Eğitim ve Rehberlik Dergisi, 2(3), 246-280.