Sınıf Öğretmenlerinin Kaynaştırma Uygulamalarına İlişkin Görüşlerinin İncelenmesi

Yıl 2024, Sayı: 62, 3613 - 3640, 30.12.2024

Tuba Türer Kurşun Ayşe Tuba Ceyhun

https://doi.org/10.53444/deubefd.1526852

Öz

Araştırma kaynaştırma uygulaması yapılan sınıflarda görev yapan sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına ilişkin görüş ve önerilerini belirlemek amacıyla nitel araştırma desenlerinden durum çalışması modelinde yürütülmüştür. Araştırmanın çalışma grubu Elâzığ il merkezinde ki ilkokullarda görev yapan, amaçlı örnekleme yöntemine göre farklı okullardan belirlenmiş, sınıfında özel gereksinimli öğrenci bulunan 10 sınıf öğretmeni oluşturmaktadır. Araştırmada veriler nitel veri toplama araçlarından yarı yapılandırılmış görüşme soruları ile toplanmıştır. Görüşmelerden elde edilen verilere içerik analizi yapılarak ana tema ve alt temalar çıkartılarak bulgulara ulaşılmıştır. Görüşmelerde öğretmenler, özel gereksinimli öğrenciyi sınıf seviyesine göre değerlendirme sürecinde zorluk yaşadıklarını belirtmişlerdir. Bununla birlikte araştırma sonucunda kaynaştırma uygulamasına devam eden öğrencilerin ailelerinden yeterli desteğin sağlanamaması en önemli sorun olarak ortaya çıkmıştır. Araştırmaya katılan öğretmenlerin görüşlerine göre öne çıkan diğer sonuç ise okullardaki destek eğitim odalarının gerekli olduğu, ancak bu bağlamda görev yapan öğretmenlerin sık değişmesi ve ilgili materyallerin eksikliğidir. Araştırmanın sonuçlarından yola çıkılarak kaynaştırma uygulamalarının etkililiğini artırmaya yönelik öğretmenlere ve ailelere öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Kaynaştırma Uygulaması, Özel Gereksinimli Öğrenci, Sınıf Öğretmenleri.

Examination of Classroom Teachers’ Opinions on Inclusive Practices

Öz

The research was conducted in the case study model, one of the qualitative research designs, in order to determine the opinions and suggestions of class teachers working in inclusive classrooms regarding inclusion practices. The study group of the research consists of 10 classroom teachers working in primary schools in the center of Elazığ province, who were determined from different schools according to the purposeful sampling method and who have students with special needs in their classrooms. In the study, data were collected with semi-structured interview questions from qualitative data collection tools. The data obtained from the interviews were content analyzed and findings were reached by extracting main themes and sub-themes. In the interviews, teachers stated that they had difficulty in the process of evaluating students with special needs according to their grade level. However, as a result of the research, the most important problem emerged as the lack of sufficient support from the families of students who continue the inclusion practice. Another prominent result according to the opinions of the teachers who participated in the research is that support education rooms in schools are necessary, but the teachers who work in this context change frequently and the relevant materials are inadequate. Based on the results of the study, suggestions for teachers and families to increase the effectiveness of inclusion practices were presented.

Anahtar Kelimeler

Inclusion Practice, Student with Special Needs, Classroom Teachers.

Kaynakça

• Ainscow, M., & Miles, S. (2008). Making education for all inclusive: Where next? Prospects, 37(1), 15-34. https://doi.org/10.1007/s11125-008-9055-0
• Akay, E. (2015). Kaynaştırma ortamındaki işitme engelli öğrencilere destek eğitim odasında uygulanan Türkçe etkinliklerinin incelenmesi. Journal of Education and Special Education Technology, 1(1), 1-14. https://doi.org/10.18844/jeset.v1i1.3547
• Akay, E., Uzuner, Y., & Girgin, Ü. (2014). Kaynaştırmadaki işitme engelli öğrencilerle gerçekleştirilen destek eğitim odası uygulamasındaki sorunlar ve çözüm gayretleri. Eğitimde Nitel Araştırmalar Dergisi, 2(2), 43-68. https://doi.org/10.14689/issn.2148-2624.1.3s3m
• Akcan, E. (2013). Genel eğitim sınıflarındaki kaynaştırma öğrencileri için Milli Eğitim Bakanlığı tarafından belirlenen eğitim-öğretim etkinliklerinin uygulanma düzeyinin araştırılması [Yüksek lisans tezi]. İstanbul Üniversitesi.
• Akın, E. (2015). Türkçe öğretmenlerinin kaynaştırma öğrencilerinin eğitiminde çoklu ortam araçlarından faydalanmaya yönelik görüşlerinin incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 4(4), 384-393. Arastaman, G., Fidan, İ. Ö., & Fidan, T. (2018). Nitel araştırmada geçerlik ve güvenirlik: Kuramsal bir inceleme. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 37-75.
• Attwood, S., MacArthur, J., & Kearney, A. (2019) Beginner secondary teacher preparedness for inclusion. International Journal of Inclusive Education, 23(10), 1032-1048. https://doi.org/10.1080/13603116.2019.1625455
• Avcıoğlu, H. (2012). Rehberlik ve araştırma merkez (RAM) müdürlerinin tanılama, yerleştirme izleme, bireyselleştirilmiş eğitim programı (BEP) geliştirme ve kaynaştırma sınıf öğretmenlerinin bireyselleştirilmiş eğitim programı (BEP) hazırlamada uygulamasında karşılaşılan sorunlara ilişkin algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(3), 2009-2031.
• Avissar, G., Licht, P., & Vogel, G. (2016). Equality? Inclusion? Do they go hand-in-hand? Policy makers’ perceptions of inclusion of pupils with special needs: An exploratory study. Universal Journal of Educational Research, 4(5), 973-979, https://doi.org/10.13189/ujer.2016.040506
• Avramidis, E., & Norwich, B. (2002). Teachers' attitudes towards integration/inclusion: A review of the literature. European Journal of Special Needs Education, 17(2), 129–147. https://doi.org/10.1080/08856250210129056
• Aydın, A. (2015). Zihinsel yetersizliğe sahip öğrencilere destek eğitim odasında verilen eğitim hizmetlerine ilişkin öğretmen görüşleri [Yüksek lisans tezi]. Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Babaoğlan, E., & Yılmaz, Ş. (2010). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimindeki yeterlikleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(2), 345-354.
• Baltacı, A. (2017). Nitel veri analizinde Miles-Huberman modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-14.
• Batmaz, G. (2017). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma öğrencilerine yönelik yaptıkları öğretimsel düzenlemeler [Yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Batu, S., & Kırcaali-İftar, G. (2016). Kaynaştırma (9. baskı). Kök Yayıncılık.
• Baykoç, N. (2011). Özel eğitim. Ertem Yayınevi.
• Benjamin, L. K. (2020). Diffirentiated instruction in Middle school inclusion classrooms to support special education students [Doctoral dissertation, Walden University]. https://core.ac.uk/download/pdf/289242373.pdf
• Berkant, H. G., & Atılgan, G. (2017). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine yönelik yaşadıkları sorunlar ve çözümler. The Journal of Educational Reflections, 1(1), 13-25.
• Berg, B. L. (2004) Qualitative research methods for the social sciences (5th ed.). Pearson Education. Birkan, B. (2002). Erken özel eğitim hizmetleri. Özel Eğitim Dergisi, 3(2), 99-109.
• Boer, A., Pijl, S. J., & Minnaert, A. (2011). Regular primary school teachers’ attitudes towards inclusive education: A review of the literature. International Journal of Inclusive Education, 15(3), 331-353. https://doi.org/10.1080/13603110903030089
• Bradshaw, K. (2009). Teachers’ attitudes and concerns towards integrating students with special needs in regular classrooms: A United Arab Emirates perspective. The Journal of the International Association of Special Education, 10(1), 49-55.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2014). Bilimsel araştırma yöntemleri (17. baskı). Pegem Akademi.
• Cankaya, Ö. (2010). İlköğretim I. kademede kaynaştırma eğitimi uygulamalarının sınıf öğretmenlerinin görüşlerine göre değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Cardona, C. M. (2009). Teacher education students’ beliefs of inclusion and perceived competence to teach students with disabilities in Spain. The Journal of The International Association of Special Education, 10(1), 33-41.
• Cohen, M. (2009). A guide to special education advocacy: What parents, clinicians and advocates need to know. Jessica Kingsley.
• Cole, C. M., Waldron, N., & Majd, M. (2004). Academic progress of students across inclusive and traditional settings. Mental Retardation, 42(2), 136-144.
• Cosier, M., Causton-Theoharis, J., & Theoharis, G. (2013). Does access matter? Time in general education and achievement for students with disabilities. Remedial and Special Education, 34(6), 323-332. https://doi.org/10.1177/0741932513485448
• Demir, M. K., & Açar, S. (2011). Kaynaştırma eğitimi konusunda tecrübeli sınıf öğretmenlerinin görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 19(3), 719-732.
• Demirci, P. T., Çınar, İ., & Demirci, N. (2014). Sınıf öğretmenlerinin özel eğitime gereksinim duyan öğrencilerde beden eğitimi ders programından ve kaynaştırma eğitiminden kaynaklanan sorunlarının incelenmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 136-150. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/82083
• Denizli, H., & Uzoğlu, M. (2016). Fen bilimleri dersi öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamaları sürecine ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 13(1), 3-37. https://doi.org/10.17860/mersinefd.372160 Eğitim Reformu Girişimi (ERG). (2011). Türkiye’de kaynaştırma/bütünleştirme yoluyla eğitimin durumu. Yapım MYRA.
• Erdoğan, F. K., Arslantaş, S., & Kurnaz, A. (2018). İlkokula devam eden kaynaştırma öğrencilerinin sınıf içi etkinliklere katılım düzeyine yaratıcı drama yönteminin etkisinin incelenmesi. Yaratıcı Drama Dergisi, 13(2), 199-211. https://doi.org/10.21612/yader.2018.015
• Fakolade, O. A., & Adeniyi, S. O. (2009). Attitude of teachers toward the inclusion of children with special needs in the general education classroom: The case of teachers in selected schools in Nigeria. The Journal of The International Association of Special Education, 10(1), 60-65.
• Foley, R. M., & Pang, L. S. (2006). Alternative education programs: Program and student characteristics. The High School Journal, 89(3), 10-21. https://doi.org/10.1353/hsj.2006.0003
• Fuchs, W. W. (2010). Examining teachers’ perceived barriers associated with inclusion. SRATE Journal, 19(1), 30-35.
• Gök, G., & Erbaş, D. (2011). Okulöncesi eğitimi öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine ilişkin görüşleri ve önerileri. International Journal of Early Childhood Special Education, 3(1), 66-87.
• Gök, R. (2013). Kaynaştırma eğitimi öğrencisi bulunan ilkokul sınıf öğretmenlerinin sınıf yönetiminde karşılaştıkları zorluklar ve bu zorluklarla başa çıkma yöntemleri [Yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi
• Grönlund, A., Lim, N., & Larsson, H. (2010). Effective use of assistive technologies for inclusive education in developing countries: Issues and challenges from two case studies. International Journal of Education and Development using Information and Communication Technology, 6(4), 5-26.
• Guralnick, M. J., Neville, B., Hammond, M. A., & Connor, R. T. (2007). The friendships of young children with developmental delays: A longitudinal analysis. Journal of Applied Developmental Psychology, 28, 64-79. https://doi.org/10.1016/j.appdev.2006.10.004
• Güleryüz, B., & Özdemir, M. (2015). Sınıf öğretmenlerinin ve sınıf öğretmeni adaylarının kaynaştırma eğitimine ilişkin tutumlarının incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(3), 53-64.
• Gürsel, O., & Vuran, S. (2010). Değerlendirme ve bireyselleştirilmiş eğitim programlarını geliştirme. In İ. H. Diken (Ed.), İlköğretimde kaynaştırma (pp. 193-230). Pegem Akademik Yayınları.
• Güven, D. (2009). İlköğretimde kaynaştırma uygulamalarına katılan zihinsel yetersizliği olan öğrencilerin başarılarının değerlendirilmesine ilişkin öğretmen görüşleri [Yüksek lisans tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Hwang, Y., & Evans, D. (2011). Attitudes toward inclusion: Gaps between belief and practice. International Journal of Special Education, 26(1), 136-146. https://eprints.qut.edu.au/34074/
• İdin, Ş. (2016). Individualized education programs in teacher practices. SDU International Journal of Education Studies, 3(1), 1-7. https://doi.org/10.33710/sduijes.329632
• Kalambouka, A., Farrell, P., & Dyson, A. (2007). The impact of placing pupils with special educational needs in mainstream schools on the achievement of their peers. Educational Research, 49(4), 365-382. https://doi.org/10.1080/00131880701717222
• Karasar, N. (2002). Bilimsel araştırma yöntemleri. Nobel Yayınevi.
• Kargın, T., Acarlar, F., & Sucuoğlu, B. (2003). Öğretmen, yönetici ve anne babaların kaynaştırma uygulamalarına ilişkin görüşlerinin belirlenmesi. Özel Eğitim Dergisi, 4(2), 55-76. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000207
• Kartal, M. (2016). İlkokullardaki kaynaştırma uygulamalarının niteliğinin arttırılmasıyla ilgili öğretmen görüşlerinin değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi]. Necmettin Erbakan Üniversitesi.
• Kauffman, J. M., Nelson, C. M., Simpson, R. L., & Mock, D. R. (2011). Contemporary issues. In J. M. Kauffman & D. P. Hallahan (Eds.), Handbook of special education (pp. 15-26). Taylor & Francis.
• Kaya, İ. (2005). Anasınıfı öğretmenlerinin kaynaştırma (entegrasyon) eğitimi uygulamalarında yeterlilik düzeylerinin değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Kuyini, A. B., & Mangope, B. (2011). Student teachers’ attitudes and concerns about inclusive education in Ghana and Botswana. International Journal of Whole Schooling, 7(1), 20-37.
• Kuzu, S. (2011). Öğretmen adaylarının kaynaştırma eğitimine yönelik tutumları ve öz duyarlık düzeylerinin karşılaştırılması [Yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi
• Lee, S. H., Yoo, S. Y., & Bak, S. H. (2003). Characteristics of friendships between children with and without disabilities. Education and Training in Developmental Disabilities, 38(2), 157-166. https://www.jstor.org/stable/23879593
• MEB. (Millî Eğitim Bakanlığı). (2006). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği [Resmî Gazete, Sayı: 26184]. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2012_10/10111226_ozel_egitim_hizmetleri_yonetmeligi_son.pdf
• MEB. (2012). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği. Resmi Gazete. 26184: 31 Mayıs 2006. Değişiklik: 21.7.2012 / R.G.: 28360.
• MEB. (2016). Destek eğitim odası kılavuz kitapçığı. http://orgm.meb.gov.tr/www/destek-egitim-odasi-ve-ozelegitim-sinifi-kilavuzlari guncellendi/icerik/765
• MEB. (2018). Özel eğitim hizmetleri yönetmeliği [Resmî Gazete, Sayı: 30471]. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2018_07/09101900_ozel_egitim_hizmetleri_yonetmeligi_07072018.pdf
• Mitchell, D. (2008). What really works in special and inclusive education: Using evidence-based teaching strategies. Routledge.
• Nayır, F., & Karaman-Kepenekci, Y. (2013). Kaynaştırma öğrencilerinin haklarına ilişkin sınıf öğretmenlerinin görüşleri. Eğitim Bilimleri Araştırmaları Dergisi 3(2), 69-89.
• Nilsen, S. (2020). Inside but still on yhe outside? Teachers experiences with the inclusion of pupils with special educational needs in general education. International Journal of Inclusive Education, 24(9), 980-996. https://doi.org/10.1080/13603116.2018.1503348
• Özkubat, U., Sanır, H., Töret, G., & Babacan, A. (2016). Yetersizlikten etkilenmiş çocukların sosyal kabullerini sağlamada kaynaştırmaya hazırlık etkinliklerinin etkisi. Gazi Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(3), 211-232. https://dergipark.org.tr/tr/pub/gebd/issue/35206/390663
• Öztürk, C., & Eratay, E. (2010). Eğitim uygulama okuluna devam eden zihin engelli öğrencilerin öğretmenlerinin bireyselleştirilmiş eğitim programı hakkında görüşlerinin belirlenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Dergisi, 10(2), 145-159.
• Öztürk-Özgönenel, S., & Girli, A. (2016). Otizmli kaynaştırma öğrencilerinin sınıflarında akran ilişkilerinin geliştirilmesine yönelik eğitim programının etkililiğinin incelenmesi. İlköğretim Online, 15(1), 286-298. https://doi.org/10.17051/io.2016.35667,
• Özyürek, M. (2009). Bireyselleştirilmiş eğitim programı temelleri ve geliştirilmesi. Kök Yayıncılık.
• Pamuk, Y. (2016). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma eğitimine ilişkin görüşleri [Yüksek lisans tezi]. İzmir Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Rakap, S., & Kaczmarek, L. (2010). Teachers’ attitudes towards inclusion in Turkey. European Journal of Special Needs Education, 25(1), 59-75. https://doi.org/10.1080/08856250903450848
• Salend, J. S. (2001). Creating inclusive classrooms: Effective and reflective practices. Pearson.
• Sanır, H. (2009). Kaynaştırma eğitimine devam eden öğrencilerin akademik öğrenme ile ilgili karşılaştıkları sorunların öğretmen ve aile görüşleri açısından değerlendirilmesi [Yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Saraç, T., & Çolak, A. (2012). Kaynaştırma uygulamaları sürecinde ilköğretim sınıf öğretmenlerinin karşılaştıkları sorunlara ilişkin görüş ve önerileri. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(1), 13-28. https://doi.org/10.17860/efd.83054
• Sarı, H. (2003). Özel eğitime muhtaç öğrencilerin eğitimleriyle ilgili çağdaş öneriler (2. baskı). Pegem A Yayıncılık.
• Schumm, J. S., & Vaughn, S. (1992). Planning for mainstreamed special education students: Perceptions of general classroom teachers. Exceptionality: A Special Education Journal, 3(2), 81-90. https://doi.org/10.1080/09362839209524799
• Shani, M., & Hebel, O. (2016). Educating towards ınclusive education: Assessing a teacher-training program for working with pupils with special educational needs and disabilities (send) enrolled in general education schools. International Journal of Special Education, 31(3), 1-23. https://files.eric.ed.gov/fulltext/EJ1120685.pdf
• Shenton, A. K. (2004). Strategies for Ensuring Trustworthiness in Qualitative Research Projects. Education for Information, 22, 63-75.
• Sucuka, N., & Kimmet, E. (2003). Aile destek programlarının okul-aile işbirliğindeki önemi. In M. Sevinç (Ed.), Gelişim ve eğitimde yeni yaklaşımlar (pp. 31-63). Morpa Kültür Yayınları.
• Sucuoğlu, B., & Kargın, T. (2006). İlköğretimde kaynaştırma uygulamaları: Yaklaşımlar, yöntemler, teknikler. Morpa Kültür Yayınları.
• Sucuoğlu, B., & Kargın, T. (2010). İlköğretimde kaynaştırma uygulamaları: Yaklaşımlar, yöntemler, teknikler (2. baskı). Kök Yayıncılık.
• Şahbaz, Ü. (2007a, October 17-19). Rehber öğretmenler ile sınıf öğretmenlerinin engelli öğrencilerin kaynaştırılmalarına ilişkin görüşlerinin karşılaştırılması [Paper presentation]. II. Ulusal PDR Kongresi Bildirileri, İzmir, Çeşme.
• Şahin, S. (2017). İlköğretim kaynaştırma ortamlarında eğitim alan özel gereksinimli öğrencilerin veli ve sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına yönelik görüşleri [Yüksek lisans tezi]. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Turnbull, A., Turnbull, R., Wehmeyer, M., & Shogren, K. (2013). Exceptional lives: Special education in today’s schools (7th ed.). Pearson Education.
• Ünal, F. (2010). Kaynaştırma uygulamasının yapıldığı sınıflarda öğretmen, normal gelişim gösteren öğrenci ve engelli öğrenci velilerinin kaynaştırmaya yönelik tutumları [Yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi.
• Ünay, E. (2015). Destek oda eğitiminin kaynaştırma öğrencilerinin matematik başarıları üzerine etkisi. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 40, 38-49.
• Üzümcü, M., & Nazıroğlu, B. (2017). Din kültürü ve ahlak bilgisi öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarında karşılaştığı problemler ve bunlarla başa çıkma yolları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43), 1546-1557.
• Vural, M., & Yıkmış, A. (2008). Kaynaştırma sınıfı öğretmenlerinin öğretim uyarlamasına ilişkin yaptıkları çalışmaların belirlenmesi. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(2), 141-159.
• Yıldırım Erışkın, A., Yazar Kıraç, S., & Ertuğrul, Y. (2012). Sınıf öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına ilişkin görüşlerinin değerlendirilmesi. Milli Eğitim, 193, 200-213.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (11. baskı). Seçkin Yayıncılık. Yılmaz, E. (2015). Bir ilkokuldaki öğretmenlerin kaynaştırma uygulamaları hakkındaki görüşleri [Yüksek lisans tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Yorulmaz, A. (2015). Kaynaştırma eğitimi veren ilkokul ve ortaokul öğretmenlerinin kaynaştırma eğitiminde karşılaştığı problemler: Batman il örneği [Yüksek lisans tezi]. Zirve Üniversitesi.
• Zeybek, Ö. (2015). İlköğretim okullarındaki İngilizce öğretmenlerinin kaynaştırma uygulamalarına ilişkin görüş ve önerileri [Yüksek lisans tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Zigmond, N., Kloo, A., & Volonino, V. (2009). What, where, and how? Special education in the climate of full inclusion. Exceptionality, 17(4), 189-204. https://doi.org/10.1080/09362830903231986