Kaybolan Değerlerimiz Nelerdir? Sosyal Bilgiler Öğretmen Adaylarının Görüşleri

Yıl 2025, Sayı: 65, 3306 - 3321, 30.09.2025

Çiğdem Kan

https://doi.org/10.53444/deubefd.1627691

Öz

Eğitimin temel işlevlerinden birisi de, toplumsal kültürü gelecek nesillere aktarmaktır. Sosyal bilgiler dersi de, disiplinler arası yapısıyla toplumsal kültür aktarımında önemli bir görev üstlenmiştir. Değerler, geçmişten gelen ve gelecek nesillere aktarılacak olan toplumsal iyi vasıflardır. Zamanla bazı değerler değişmekte ya da yok olmaktadır. Bu çalışmada, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının görüşlerine göre kaybolan değerlerimiz tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışma, nitel araştırma desenlerinden olan betimleyici fenomenoloji deseni kapsamında gerçekleştirilmiştir. Katılımcıların belirlenmesinde, ölçüt örnekleme yöntemi kullanılmıştır. Çalışma, Fırat Üniversitesi Eğitim Fakültesi Sosyal Bilgiler Eğitimi bölümünde lisans öğrenimine devam eden 36 kadın ve 14 erkek olmak üzere 50 öğretmen adaylarıyla gerçekleştirilmiştir. Verilerin toplanmasında, yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmış ve verilerin çözümlenmesinde içerik analizi tekniği kullanılmıştır. Çalışmada ulaşılan sonuçlar şu şekildedir; öğretmen adaylarının görüşlerine göre kaybettiğimiz değerler sırasıyla; saygı, hoşgörü, sevgi, adalet, misafirperverlik, yardımseverlik, dürüstlük, sorumluluk ve ahlaki değerler olarak açıklanmıştır. Öğretmen adaylarının görüşlerine göre, değerleri kaybetmemizin nedenleri; gelişen teknoloji ve sosyal ortamdan uzaklaşma, toplumsal kültürden uzaklaşma, küresel köyleşme ve değişen toplum yapısı vb. olarak sıralanmıştır. Öğretmen adaylarının görüşlerine göre, değerlerin yok olmasına karşı alınacak önlemler ise; okulda öğretilmeli, aile ortamında öğretilmeli, farklı sosyal aktiviteler gerçekleştirilmeli, devletin ve toplumun yapması gerekenler, medya doğru ve etkili kullanılmalı, geçmişle kültürel bağların koparılmaması şeklinde sıralanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler , Değerler , Değerler Eğitimi , Kaybolan Değerler

What Are Our Lost Values? Pre-Service Social Studies Teachers’ Opinions

Öz

One of the main functions of education is the transfer of social culture to future generations. Social studies course plays a key role in the transfer of social culture due to its interdisciplinary nature. Values are good social qualities based on historical developments that should be passed on to future generations. Certain values change or disappear over time. The present study aimed to identify the lost values in Turkish society based on the views of pre-service social studies teachers. The study was conducted with the descriptive phenomenology design, a qualitative research method. Criterion sampling was employed to assign the participants. The study was conducted with 50 pre-service teachers (36 female and 14 male) attending Fırat University, Faculty of Education, Department of Social Studies Instruction. A semi-structured interview form was developed to collect the study data and content analysis was employed in data analysis. It was determined that the lost values included respect, tolerance, love, justice, hospitality, benevolence, honesty, responsibility, and moral values according to the pre-service teachers. The pre-service teachers argued that we lost these values due to technological advances and alienation from the social environment and social culture, global sprawl, and social changes. They recommended that these values should be instructed at school and in the family, different social activities should be conducted, the state and society should also contribute, and the media should be employed effectively, and cultural ties with the past should be reestablished.

Anahtar Kelimeler

Social Studies , Values , Values Education , Lost Values

Kaynakça

• Aktepe, V., Yalçınkaya, E., Gündüz, M. & Temur, M. (2020). Değerler eğitimi dersine yönelik sınıf eğitimi öğretmen adaylarının görüşleri. Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(2), 809-821.
• Aran, Ö. C. & Demirel, Ö. (2013). Dördüncü ve beşinci sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimi uygulamalarına ilişkin görüşleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(46), 151-168.
• Aslan, S. (2016). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin değerler eğitimiyle ilgili görüşlerinin incelenmesi. International Journal of Eurasia Social Sciences (IJOESS), 7(25), 203-227.
• Ay, H. & Yangil, Kürşad, M. (2021). Kral Şakir çizgi filminin değerler eğitimi açısından incelenmesi. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(2), 45-60.
• Belarmino, T.C.O.; Asdali, M.C.P.; Jianson, M.H. and Others (2024). Learners’ perspectives: relevance of teaching values education in the 21st century. Psych Educ, 19(6): 690-695.
• Beldağ, A., Özdemir, Ü. & Nalçacı, A. (2017). Sosyal bilgiler öğretim programında yer alan değerlerin kazandırılmasına ilişkin veli görüşleri. Kırıkkale University Journal of Social Sciences, 7(2), 317-328.
• Berkant, H. G., Efendioğlu, A. & Sürmeli, Z. (2014). Değerler eğitimine yönelik öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Turkish Studies, 9(5), 427-440.
• Creswell, J. W. (1998). Qualitative inquiry and research dsign: choosing among five traditions. Sage.
• Çınar, F. (2019). Kavramsal çerçeve. V. Aktepe ve M. Gündüz (Edit.). Karakter ve değer eğitimi içinde (ss. 1-20). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Çırak, A. (2019). Demokratik değerler, demokratik eğitim ve sosyal bilgiler eğitimi ilişkisi. International Journal of Contemporary Educational Studies, 5(1), 1-18.
• Çifçi, T. & Ünaldı, Ü. E. (2014). Coğrafya öğretmenlerinin değerler eğitiminin mevcut durumu ile ilgili görüş ve düşünceleri. Journal of World of Turks, 6(2), 81-99.
• Çorbacı, O. K. (2023). Değerler eğitimi perspektifinden Dünyalı Kimliği. Kafkas Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 10(20), 387-402.
• Erkılıç, T. A. (2021). Değişim ve değerler eğitiminin gerekçeleri. Ersoy, F. ve Ünüvar, P (Edit.). Karakter ve değerler eğitimi içinde (ss.1-30). Anı Yayıncılık.
• Ersoy, A. F. (2023). Fenomenoloji. A. Saban ve A. Ersoy (Edit.). Eğitimde nitel araştırma desenleri içinde (67-115). Eğiten Kitap.
• Esemen, A. (2020). 2018 Sosyal bilgiler dersi öğretim programı kazanımlarında evrensel değerler. Ulusal Eğitim Akademisi Dergisi (UEAD), 4(2), 89-109.
• Ginesar, Ö. & Katılmış, A. (2021). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin değerler eğitimine yönelik içinde ve dışında gerçekleştirdikleri faaliyetlerin incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 19(41), 37-77.
• Gül, S. & Sevim, Maviş, Ö. (2021). 5. Sınıf İngilizce ders kitaplarında yer alan değerler ve İngilizce öğretmenlerinin değerler eğitimi konusundaki görüşleri. Değerler Eğitimi Dergisi, 19(42), 187-226.
• Hökelekli, H. (2013). Psikoloji, din ve eğitim yönüyle insani değerler. Ensar Yayınları.
• Kurtdede Fidan, N. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarının geleceğe yönelik değerler eğitimi tasarıları. International Journal of Eurasia Social Sciences, 7(22), 161-180.
• Khan, I., Muhammad, Y. & Waqar, Y. (2023). Teaching values to secondary school students an Analysis of teachers practices. Global Social Sciences Review, 8(2), 492-505.
• Koç, A. & Koç, S. (2023). Öğrencilerin sosyal medya tutumları ile sosyal medyanın değerler üzerindeki etkisi arasında ilişki. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 56, 410-435.
• Kozikoğlu, İ. (2018). Okul öncesi öğretmenlerinin değerler eğitimine İlişkin tutum ve görüşlerinin incelenmesi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2698-2720.
• Pırnaz, E. & Kuru, E. (2022). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin değerler eğitimine yönelik görüşleri. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 24(1), 160-173.
• Sağlam, E. & Genç, S. Z. (2015). İlkokul 4. sınıf sosyal bilgiler öğretim programında belirlenen değerlerin kazanım düzeyleri. Uluslararası, Türkçe, Edebiyat, Kültür, Eğitim Dergisi, 4(4), 1708-1728.
• Tadege, A.; Seifu, A.; Melese, S. (2022). Teachers’ views on values-education: The case of secondary schools in East Gojjam, Ethiopia. Social Sciences & Humanities Open, 6, 1-10.
• Ulu Kalın, Ö. (2017). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının değer hiyerarşisi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 14(38), 29-44.
• Yaşar, Ş., Gültekin, M. & Bayır, Ö.M. (2013). Sınıf öğretmenlerinin bakış açısıyla küreselleşmenin değerlere ve değerler eğitimine yansıması. Journal of Values Education, 11(26), 339-369.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• NCSS (2024). What is social studies? https://www.socialstudies.org/about adresinden 18.01.2024 tarihinde erişilmiştir.