Eğitimde Oyun ve Arkadaşlığın Eğitim Süreci Bağlamında Değerlendirilmesi

Yıl 2025, Sayı: 65, 3465 - 3480, 30.09.2025

Tuncay Yavuz Özdemir , Eda Şengür , Abdulvahap Doğan

https://doi.org/10.53444/deubefd.1641250

Öz

Bu araştırmanın temel amacı okul etkililiği bakımından, öğretmenlerin eğitimde arkadaşlık ilişkileri ve oyun kullanımına dair görüş ve deneyimlerini incelemektir. Araştırma aynı zamanda, eğitimde oyun ve arkadaşlık ilişkilerinin öğrencilerin öğrenme motivasyonunu ve katılımını nasıl etkilediğini anlamayı hedeflemektedir. Araştırma nitel araştırma yöntemlerinden olgubilim (fenomenoloji) deseniyle yürütülmüştür. Katılımcılar, 2024-2025 eğitim-öğretim yılında Elazığ il merkezindeki üç farklı okulda görev yapan 25 öğretmenden oluşmaktadır. Veri toplama için yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmış ve veriler içerik analizi ile analiz edilmiştir. Araştırma bulguları, öğretmenlerin oyunların öğrenme sürecine olumlu katkılar sağladığını belirttiklerini göstermektedir. Oyunlar, öğrencilerin derse ilgisini artırmakta, aktif katılımı teşvik etmekte ve kalıcı öğrenmeyi desteklemektedir. Ayrıca oyunlar, öğrencilerin yaratıcılık, problem çözme ve sosyal becerilerini geliştirmekte, arkadaşlık ilişkilerini güçlendirmektedir. Ancak, oyunların eğlence odaklı hale gelmesi, öğrencilerin derse olan ilgilerini azaltabileceği gibi, aşırı rekabet de dikkat dağınıklığına yol açabilmektedir. Öğrencilerin güçlü arkadaşlık ilişkileri kurmaları, derse olan katılımlarını artırırken, sosyal rollerin deneyimlenmesi de özgüven kazanımına katkı sağlamaktadır. Eğitimde oyun ve arkadaşlık faaliyetlerinin kullanılmasının okul etkiliğine katkı sağladığı sonucuna ulaşılmıştır. Bununla birlikte, pasifleşen öğrenciler ve dışlanan bireylerin özgüven kaybı yaşadığı ve bu durumun öğrenmeye olumsuz yansıdığına dair olumsuz görüşler de belirtilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Eğitimde oyun , eğitimde arkadaşlık , sosyal roller , okul etkililiği

An Evaluation of Play and Friendship in Education within the Context of the Educational Process

Öz

The main purpose of this research is to examine the opinions and experiences of teachers regarding the use of friendships and games in education in terms of school effectiveness. The research also aims to understand how games and friendships in education affect students' learning motivation and participation.The study was conducted with a phenomenology design, one of the qualitative research methods. The participants consisted of 25 teachers working in three different schools in Elazığ city center in the 2024-2025 academic year. A semi-structured interview form was used for data collection and the data were analyzed using content analysis.The research findings show that teachers believe games make positive contributions to the learning process. Games increase students' interest in the lesson, encourage active participation, and support long-term learning. In addition, games develop students' creativity, problem-solving, and social skills, while also strengthening friendships. However, games that focus solely on entertainment can reduce students' interest in the lesson, and excessive competition can lead to distraction. While students' ability to establish strong friendships increases their participation in the lesson, experiencing social roles also contributes to the development of self-confidence. It has been concluded that the use of games and friendship activities in education contributes to school effectiveness. However, negative views have also been expressed, suggesting that passive students and excluded individuals may lose self-confidence, and that this situation negatively affects learning.

Anahtar Kelimeler

Play in education , friendship in education , social roles , school effectiveness

Kaynakça

• Altunay, D. (2004). Oyunla desteklenmiş matematik öğretiminin öğrenci erişisine ve kalıcılığına etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi
• Aytekin, S. (2023). Sınıf öğretmenlerinin oyun oynamaya yönelik metaforik algılarının belirlenmesi. Eğitim ve Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 6(1), 185–197. https://doi.org/10.52974/jena.1137419
• Balcı, A. (2014). Etkili okul: Okul geliştirme kuram uygulama ve araştırma (Yedinci baskı). Pegem Yayıncılık
• Bergen, D. (2002). The role of pretend play in children’s cognitive development. Early Childhood Research Practice, 4(1), 1-8.
• Beyazkürk, D., Anlıak, S., & Dinçer, Ç. (2007). Çocuklukta akran ilişkileri ve arkadaşlık. Eurasian Journal of Educational Research, 26, 13-26.
• Bilgiç, S. (2009). İlköğretim öğrencilerinde okul yaşam kalitesi algısının arkadaşlara bağlılık ve empatik sınıf atmosferi değişkenleriyle ilişkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi
• Bozan, N. (2014). Okul öncesi eğitimde oyunun öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Atatürk Üniversitesi
• Bozlar, V.,& Ayan, S. (2020). Öğretmenlerin oyun yaklaşımının okul öncesi eğitime etkisine yönelik görüşleri: Trabzon ili örneği. Turkish Studies, 15(3), 1699-1708. https://dx.doi.org/10.29228/TurkishStudies.43375
• Çakırer, B. H. (2017). Öğrenme serüveninde bilgiler âlemine oyun ile seyahat: Oyun temelli eğitim programları. E. A. Acar (Ed.), Erken çocukluk eğitimi mozaiği (ss. 387-401). Nobel Yayınevi.
• Çepni, S. (2015). Araştırmacı öğretmen ve öğrenciler için: Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Erol Ofset.
• Demirtaş, Z., Çalık, M., Sarışık, S., & Sarışık, S. (2021). Öğrenme-öğretme sürecinde eğitsel oyunlar tekniğinin kullanılmasına ilişkin öğretmen görüşleri. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi (REFAD), 1(1), 16-28. http://refad.erdogan.edu.tr/tr/page/1-cilt-1-sayi/4726
• Duman, K. P. &Cumart, G. (2024).Oyun temelli öğrenme ve okul öncesi eğitim. Uluslararası Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırma Dergisi, 11(106),786-795. 10.5281/zenodo.11109503
• Fox, J. E. (2007). Back to basics: Play in early childhood. Early Childhood News, 12-15.
• Glen, E. R., Cohen, R. (1996). Children’s friendships: Expectations for prototypical versus actual best friends. Child Study Journal, 26(3), 209-227.
• Gök, R. & Tarayan, M. (2023). İlkokul Öğretmenlerinin Olumlu Okul İklimine İlişkin Görüşleri. Asya Akademik Sosyal Araştırmalar, 7(24), 43-66.
• Göktepe, E. A. (2020). A Phenomenological Research to Determine Individuals' Perception of Distance (Work From Home) Model in Pandemic Period; Public University Example. Journal of Current Researches on Business and Economics, 10(1), 29-42.
• Gülay, H. (2009). Okul öncesi dönemde akran ilişkileri [Peer relations in preschool period]. Pegem Yayıncılık.
• Gülay, H. (2010). Okul öncesi dönemde akran ilişkileri [Peer relations in preschool period]. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(22), 82-93.
• Güneş, N. (2003). Çocuk oyunları. Anı Yayıncılık.
• Güven, S. (2013). Çocukların oyun tercihleri üzerine bir çalışma. Turkish Studies, 13(27), 45-67.
• Hortaçsu, N. (2002). Çocuklukta ilişkiler: Ana-baba, kardeş ve arkadaşlar. İmge Yayınevi.
• Howard, J., & McInnes, K. (2012). The impact of children’s perception of an activity as play rather than not play on emotional wellbeing. Child, 38(1), 1-6. https://doi.org/10.1111/j.1365-2214.2012.01405.x
• Hoy, W. K., & Ferguson, J. (1985). A theoretical framework and exploration of organizational effectiveness of schools. Educational Administration Quarterly, 21(2), 117-134.
• Kacır, O. (2015). Okul öncesi 60-72 aylık dönem çocuğunun sosyal duygusal uyumda eğitsel oyunun etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çanakkale Onsekizmart Üniversitesi
• Özenç, E. G. (2007). İlk okuma ve yazma öğretiminde oyunla öğretim yöntemine ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi.
• Karataş, Z. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Manevi temelli sosyal hizmet araştırmaları, 1(1), 62-80.
• Kaya, S., ve Elgün, A. (2015). Eğitsel oyunlar ile desteklenmiş fen öğretiminin ilkokul öğrencilerinin akademik başarısına etkisi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(1), 329-342.
• Kayar, P. (2008). Van’ın geleneksel çocuk oyunları ve bu oyunların eğitsel yönden incelenmesi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Yüzüncü Yıl Üniversitesi
• Kaytez, N., Kaytez, N., & Durualp, E. (2014). Türkiye’de okul öncesinde oyun ile ilgili yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2014(2), 110-122.
• Keskin, H. İ. (2009). Oyun kuramının ekonomide uygulanması [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi
• Lee, W. R. (1969). Language teaching games and contests. Oxford University Press
• Lim, C. P., Nonis, D., & Hedberg, J. (2006). Gaming in a 3D multiuser virtual environment: Engaging students in science lessons. British Journal of Educational Technology, 37(2), 211-231.
• MEB. (2016). TEOG istatistikleri yayımlandı. http://meb.gov.tr/teog-istatistikleri-yayimlandi/haber/11409/tr
• Miller, E., & Almon, J. (2009). Crisis in the kindergarten: Why children need to play in school (Alliance for Childhood Rep. No. NJ3a). College Park, MD.
• Newby, T. J. (2006). Educational technology for teaching and learning (3rd ed.). Pearson Merill Prentice Hall.
• Noemi, P. M., & Máximo, S. H. (2014). Educational games for learning. Universal Journal of Educational Research, 2(3), 230-238. https://doi.org/10.13189/ujer.2014.020305
• Özer, A., Gürkan, A. C., & Ramazanoğlu, M. O. (2006). Oyunun çocuk gelişimi üzerine etkileri. Doğu Anadolu Bölgesi Araştırmaları, 5(6), 67-79.
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative evaluation and research methods. Sage Publications
• Pehlivan, H. (2005). Oyun ve öğrenme. In Oyun ve öğrenme (pp. 61-72). Anı Yayıncılık.
• Petrovska, S., Sivevska, D., & Cackov, O. (2013). Role of the game in the development of preschool child. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 92, 880-884. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2013.08.770
• Rowe, J. C. (2001). An experiment in the use of games in the teaching of mental arithmetic. Philosophy of Mathematics Education Journal, 14, 1-20. Retrieved May 27, 2009, from http://people.exeter.ac.uk/PErnest/pome14/rowe.pdf
• Saban, A. (2008). Okula ilişkin metaforlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 14(3), 459-496.
• Sağlam, F. N. (2011). Maslow ve ihtiyaçlar hiyerarşisi kuramı. http://www.psikiyatrivehayat.com/maslow.htm
• Sonyel, B., ve Şumrut, M. (2023). Oyun temelli eğitim yönteminin ilköğretim 1. sınıf öğretmenleri tarafından değerlendirilmesi. Uluslararası Temel Eğitim Çalışmaları Dergisi, 4(3), 118–137. https://doi.org/10.59062/ijpes.1359165
• Şenel, T., & Buluç, B. (2016). İlkokullarda Okul İklimi İle Okul Etkililiği Arasındaki lişki. TÜBAV Bilim Dergisi, 9(4), 1-12.
• Tüzün, H. (2007). Blending video games with learning: Issues and challenges with classroom implementations in the Turkish context. British Journal of Educational Technology, 38(3), 465-477.
• Uygun, K., Akkeyik, U.-Ö., & Öztürk, C. (2018). Eğitsel oyunların sosyal bilgiler öğretimine etkisi: Etkinlik örneği. Araştırma ve Deneyim Dergisi (Adeder) Research and Experience Journal (Rej), 3(2), Aralık 2018.
• Vasta, R., Haith, M. M., & Miller, S. C. (1992). Child psychology. Wiley.
• Vygotsky, L. S. (2004). Imagination and creativity in childhood. Journal of Russian & East European Psychology, 42(1), 7-97.
• Yayan, E. H., & Zengin, M. (2018). Çocuk kliniklerinde terapötik oyun. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 7(1), 226-233.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.