Local Literacy Scale: A Study of Validity and Reliability

Yıl 2025, Sayı: 65, 3481 - 3502, 30.09.2025

Tolga Kara , Elif Alkar , Yılmaz Demir

https://doi.org/10.53444/deubefd.1642309

Öz

This study was conducted to develop a Local Literacy Scale (LLS) for secondary school students.The study, which was designed through a survey design, was conducted with secondary school students in Kocaeli province (852 students for EFA; 435 students for CFA). In the data analysis, MPlus 7.4 statistical analysis software was used for EFA and CFA and SPSS 22.0 statistical program was used for item statistics, Cronbach's Alpha, KMO and Bartlett tests. First, Exploratory Factor Analysis (EFA) of the candidate scale, which was formed in 41 items with 5-point Likert-style, was conducted and as a result of this, a scale consisting of 29 items with four factor was obtainted. Model fit statistics for the four-factor structure are as follows; chi-square (X2) = 1468.299; sd= 622; p<.05, X2/sd= 2.3 . RMSEA=.03; CFI=.94; TLI=.93 and SRMR=.03 were found. In the next step, Confirmatory Factor Analysis (CFA) was conducted to determine whether the candidate measurement tool was validated . The results showed that TLI was .93 and CFI was .94. TLI and CFI indices higher than .90 indicate adequate fit and RMSEA value of .04 lower than .08 indicates good fit. Cronbach's Alpha internal consistency coefficient was also calculated to determine the reliability of the ACS, and Cronbach's alpha values of ACS consisting of 29 items were found to be .875 for all items. In line with these data, it can be said that the ACS is a valid and reliable measurement tool.

Anahtar Kelimeler

local literacy , secondry school students , social studies

Yerel Okuryazarlık Ölçeği: Bir Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması

Öz

Bu araştırma, ortaokul öğrencilerine yönelik bir Yerel Okuryazarlık Ölçeği (YOÖ) geliştirmek amacı ile yürütülmüştür. Tarama deseni üzerinden tasarlanan çalışma Kocaeli ilindeki ortaokul öğrencileri ile gerçekleştirilmiştir (AFA için 852 öğrenci; DFA için 435 öğrenci). Verilerin analizinde AFA ve DFA için MPlus 7.4 istatistiki program, madde istatistikleri, Cronbach Alfa, KMO ve Bartlett testleri için ise SPSS 22.0 istatistiki programı kullanılmıştır. İlk olarak 41 madde ve 5’li likert biçiminde oluşturulan aday ölçeğin Açımlayıcı Faktör Analizi (AFA) yapılmış ve sonucunda dört faktörlü 29 maddeden oluşan bir ölçek elde edilmiştir. Dört faktörlü yapıya ilişkin model uyum istatistikleri; ki-kare (X2) = 1468.299; sd = 622; p<.05, X2/sd= 2.3 şeklindedir. RMSEA=.03; CFI=.94; TLI=.93 ve SRMR=.03 bulunmuştur. Bir sonraki aşamada aday ölçme aracının doğrulanıp doğrulanmadığını tespit etmek için Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA) yapılmıştır. Ulaşılan sonuçlarda TLI’nın.93, CFI’nın.94 olduğu tespit edilmiştir. TLI ve CFI indekslerinin .90’ın üzerinde olması yeterli, .04 olan RMSEA değerinin ise .08’in altında olması iyi uyumu ifade etmektedir. YOÖ’nün güvenirliğini belirlemek için Cronbach Alfa güvenirlik iç tutarlılık katsayısı da hesaplanmış ve 29 maddelik YOÖ’nün Cronbach Alfa değeri .875 bulunmuştur. Bu verilere göre YOÖ’nün geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Yerel okuryazarlık , ortaokul öğrencileri , sosyal bilgiler

Etik Beyan

Bu araştırma için Bursa Uludağ Üniversitesi’nden 24/02/2023 tarih ve 2023-02-26 sayı onayı ile gerekli etik izin alınmıştır.”

Kaynakça

• Ahlatçıoğlu, M. E., & Gök, B. (2025). Sınıf öğretmenlerinin öğrencilerin kültürel okuryazarlığını geliştirmeyi sağlamak için gereksinimleri ve önerileri. Trakya Journal of Education, 15(1), 165-200. https://doi.org/10.24315/tred.1455663
• Akbaş, Y. (2019). İlkokul sosyal bilgiler dersi kapsamında 4. Sınıf öğrencilerinin yerel okuryazarlık düzeylerinin incelenmesi (Çanakkale ili örneği). [Yüksek lisans tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Akbaşlı, S., Erçetin, Ş. Ş., & Yüce, H. (2019). İlkokul öğretmenlerinin glokal liderlik davranışlarını gösterme düzeyleri. OPUS International Journal of Society Researches, 14(20), 54-74. https://doi.org/0.26466/opus.585869
• Alkar, E., Demirci, Ş., & Şenyurt, S. (2025). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının somut olmayan kültürel miras farkındalığı, algıları ve deneyimlerinin incelenmesi. International Journal of Geography and Geography Education (55), 25-40. https://doi.org/10.32003/igge.1655598
• Ata, B. (2009). Sosyal bilgiler ünitesi kavramı üzerine bazı düşünceler. İçinde Sosyal bilgiler öğretiminde yeni yaklaşımlar - I. Turan, A. M., Sünbül & H. Akdağ (Edit.). Pegem Akademi.
• Avcı-Akçalı, A., & Aliakar, B. (2023). Sosyal bilgiler öğretmenlerinin yerel okuryazarlık özellikleri: İzmir ili örneği. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, (58), 3250-3264.
• Avcı, M., & Taşer, S. (2020). Sosyal bilgiler dersinde kültür ve miras öğrenme alanının sosyal bilgiler öğretim programı üzerinden incelenmesi. The Journal of Academic Social Science, 8(111), 368-385.
• Bakkaloğlu, M. (2023). İlkokul sosyal bilgiler dersi kapsamında öğrencilerin yerel tarih farkındalıklarının geliştirilmesine yönelik bir eylem araştırması. [Doktora tezi]. Trabzon Üniversitesi.
• Brown, T. (2006). Confirmatory factor analysis for applied research. Guildford Publications Inc.
• Büyüköztürk, Ş. (2015). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Pegem Akademi.
• Cevizci, A. (2010). Eğitim sözlüğü. Say Yayınları.
• Comrey, A. L., & Lee, H. B. (1992). A first course in factor analysis. Lawrence Erlbaum.
• Creswell, J. W. (2013). Araştırma deseni (Çev. M. Bursal, S. B. Demir). Eğiten Kitap.
• Çepni, S. (2010). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. Celepler Matbaacılık.
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G., & Büyüköztürk, Ş. (2016). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik SPSS ve LISREL uygulamaları. Pegem Akademi.
• Dündar, A. (2019). Sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersi kapsamında yerel okuryazarlıklarının incelenmesi (Çanakkale ili örneği). [Yüksek lisans tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi.
• Ekinoğlu, E. (2023). Sosyal bilgilerde yerel tarih ve şahsiyetlerin kullanılması: Öğretmen görüşlerinin ve uygulamalarının değerlendirilmesi (Adana). [Yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Erkuş, A. (2012). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme. Pegem Akademi Yayınları.
• Evci, N., & Aylar, F. (2017). Derleme: Ölçek geliştirme çalışmalarında doğrulayıcı faktör analizinin kullanımı. Sosyal Bilimler Dergisi, 10, 389-412. https://doi.org/10.16990/SOBIDER.3386
• Field, A. (2009). Discovering statistic using SPSS for windows. SAGE Publications.
• Gilbert, K. J., & Boulter, C. J. (Ed.). (2000). Developing models in science education. Springer-Verlag.
• Güneş, F. (2019). Okuryazarlık yaklaşımları. The Journal of Limitless Education and Research, 4(3), 224-246.
• Gürel, D., & Çetin, T. (2018). Sosyal bilgiler dersi ve kültür aktarımında edindiği rol üzerine bir inceleme. Anadolu Eğitim Liderliği ve Öğretim Dergisi, 6(2), 22-40.
• Güven, B. (2019). Yerel okuryazarlık. Pegem Akademi Yayınları.
• Hardie, Y., & Kamara, Y. (2024). Shaping futures: Arts, culture and education as drivers of sustainable development, https://www.acp-ue-culture.eu/wp-content/uploads/2024/03/Shaping-Futures-Arts-Culture-and-Education-as-drivers-of-sustainable-development-V9.pdf (3 Aralık 2024 tarihinde erişilmiştir).
• Hazır, H. F. (2020). Sosyal bilgiler dersi öğrencilerinin kentsel alanda yakın çevre algıları: İstanbul örneği. [Yüksek lisans tezi]. Yıldız Teknik Üniversitesi.
• Hooper, D., Coughlan, J., & Mullen, M. (2008). Structural equation modeling: Guidelines for determining model fit. The Electronic Journal of Business Research Methods, 6(1), 53-60.
• Huang, Y., & Pan, A. (2014). The local geography education in guangzhou high school. Education Research Frontier, 4(4), 110-116.
• Husna, N., Zulfahita, Mulyani, S., & Rahman, S. (2020). Reading literacy, mathematical literacy, and self-confidence of junior high school students in Singkawang. Journal of Education, Teaching and Learning, 5(2), 253-262.
• İlhan, G., Şeker, M., & Kapıcı, H. (2015). Sosyal bilgiler beşinci sınıf ders kitaplarında turizm kavramının yeri. International Journal of Field Education, 1(1), 42-62.
• Kara, İ., & Tokmak, A. (2023). Doğal ve kültürel mirasın öğretiminde sosyal bilgiler dersinin yeri ve önemi. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, İhtisaslaşma Özel Sayısı, 177-199. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.1312336
• Karagöz, Y., & Ekici, S. (2004). Sosyal bilimlerde yapılan uygulamalı araştırmalarda kullanılan istatistiksel teknikler ve ölçekler. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 5(1), 25-43.
• Kayış, A. (2006). Güvenilirlik analizi. Ş. Kalaycı (Ed.). SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri içinde. Asil Yayın Dağıtım.
• Kutlu, M. M. (2009). Somut olmayan kültürel mirasın korunmasında eğitime yönelik ilk adım: Halk kültürü dersi. Milli Folklor, 21(82), 13-18.
• Kümür, U. (2024). Etkinlik temelli öğrenmenin ortaokul öğrencilerinin yerel okuryazarlık becerileri ve kültürel mirasa yönelik tutumlarına etkisi. [Yüksek lisans tezi]. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi.
• Lewicka, M. (2013). Localism and activity as two dimensions of people-place bonding: The role of cultural capital. Journal of Environmental Psychology, 36, 43-53. https://doi.org/10.1016/j.jenvp.2013.07.002
• Lytle, S., & Wolfe, M. (1989) Adult literacy education: Program evaluation and learner assessment. Columbus, OH: ERIC Clearinghouse on Adult, Career and Vocational Education, Ohio State University.
• Mert, B., & Beldağ, A. (2019). Sosyal bilgiler öğretiminde sözlü ve yerel tarih uygulamalarının öğrencilerde farkındalık oluşmasına etkisi. Milli Eğitim Dergisi, 48(1), 267-292.
• Metin, B., & Oran, M. (2014). İlköğretim sosyal bilgiler öğretmenlerinin ders içi yerel tarih konusundaki faaliyetleri Uşak ili örneği. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 1-13. https://doi.org/10.12780/UUSBD223
• Millî Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2018). Sosyal bilgiler dersi öğretim programı (ilkokul ve ortaokul 4. 5. 6 ve 7. sınıflar). http://mufredat.meb.gov.tr.
• Milli Eğitim Bakanlığı [MEB]. (2024). Türkiye yüzyılı maarif modeli öğretim programları ortak metni. https://tymm.meb.gov.tr/ortak-metin.
• Munro, B. H. (2005). Statistical methods for health care research. Lippincott Williams & Wilkins.
• Öcal, A. (2007). İlköğretim sosyal bilgiler dersinde 6. sınıf öğrencilerinin mekânsal biliş becerilerinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Öner, G. (2019). Sosyal bilgileri yerel coğrafyaya indirgemek: Şehrimiz … dersi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(2), 121-136. Doi: 10.7822/omuefd.553358
• Özçakır, G. (2023). Sosyal bilgiler derslerinde yerel tarih konularının kullanımına ilişkin öğretmen ve öğrenci görüşleri: Kdz. Ereğli örneği. [Yüksek lisans tezi]. Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi.
• Özdamar, K. (2016). Eğitim, sağlık ve davranış bilimlerinde ölçek ve test geliştirme yapısal eşitlik modellemesi IBM SPS, IBM SPSS, AMOS ve MINITAB uygulamalı. Nisan Yayınları.
• Öztürk Demirbaş, Ç. & Şahin G. E. (2019). Yerelden küresele sosyal bilgiler ders kitaplarında coğrafi bilgi. I. Uluslararası Kapadokya Felsefe ve Sosyal Bilimler Kongresi (CAPASS2019). Hacı Bektaşi Veli Üniversitesi, Nevşehir.
• Richards, G. (2007). Cultural tourism: Global and local perspectives. Routledge.
• Sağlamgöncü, A. (2023). Sosyal bilgiler eğitiminde okuryazarlık: Lisansüstü eğitimde gerçekleştirilen okuryazarlık araştırmaları. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 13(1), 253-276. https://doi.org/10.48146/odusobiad.1160115
• Salur, M. (2022). Sosyal bilgiler eğitimi alanında yapılan okuryazarlık ile ilgili çalışmaların içerik analizi: Türkiye örneği. Ondokuz Mayis University Journal of Education Faculty, 41(2), 697-745.
• Seçilmiş, C., & Köz, E. N. (2015). Sürdürülebilir kültür turizmi algısının nesillere göre tekrar gelme niyetine etkisi. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 3(3), 69-78.
• Sözer, E. (1998). Sosyal Bilgiler öğretiminde, ilke strateji, yöntem ve teknikler. Açık öğretim Fakültesi Yayınları.
• Şen, S. (2020). Mplus ile yapısal eşitlik modellemesi uygulamaları. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Şimşek, Ö. F. (2007). Yapısal eşitlik modellemesine giriş, temel ilkeler ve LİSREL uygulamaları. Ekinoks Yayınları.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2015). Çok değişkenli istatistiklerin kullanımı (Çev. M. Baloğlu). Nobel Akademik Yayıncılık.
• Tavşancıl, E. (2010). Tutumların ölçülmesi ve SPSS ile veri analizi. Nobel Yayın Dağıtım.
• Temiz, G. (2023). Sosyal bilgiler dersi etkinliklerinin uygulanabilirliğine yönelik yerel ekonomik faaliyetle. [Yüksek lisans tezi]. Mersin Üniversitesi.
• Thurstone, L. L. (1947). Multiple factor analysis. University of Chicago.
• Uzan, M. F. (2018). Yabancı dil olarak Türkçe öğrenenlerin duygusal algı becerisi düzeylerinin değerlendirilmesi. [Yüksek lisans tezi]. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi
• Wakefield, S. E., Elliott, S. J., Cole, D. C., & Eyles, J. D. (2001). Environmental risk and (re)action: Air quality, health, and civic involvement in an urban industrial neighbourhood. Health & Place, 7(3), 163-177. https://doi.org/10.1016/S1353-8292(01)00006-5
• Waltz, C. F., Strcikland, O. L., & Lenz, E. R. (2010). Measurement in nursing and health research. Springer Publishing Company.
• Wang, J., & Wang, X. (2012). Structural equation modeling: Applications using Mplus: Methods and applications. John Wiley & Sons.
• Yeniay, N., & Seyhan, A. (2025). Sosyal bilgiler öğretiminde yerel tarih kullanımına ilişkin öğretmen tutum ve görüşleri. Yaşadıkça Eğitim, 39(2), 342–358. https://doi.org/10.33308/26674874.2025392836
• Yalçın, A., & Alkar, E. (2025). Beşinci sınıf sosyal bilgiler ders kitabında kültürel miras turizmi. International Journal of Social Sciences and Education Research, 11(2), 92-106. https://doi.org/10.24289/ijsser.1640961
• Yeşilbursa, C. C. (2008). Sosyal bilgiler öğretiminde tarihi yerlerin kullanımı. Türklük Bilimi Araştırmaları, (23), 209-222.
• Yeşilyurt, S., Gül, Ş., & Demir, Y. (2013). Biyoloji öğretmen adaylarının çevre bilinci ve çevresel duyarlılığı: Ölçek geliştirme çalışması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 13(25), 38-54.
• Yolaçan, M. (2024). Sosyal bilgiler derslerinde yerel tarihi mekân göbeklitepe’nin kültürel miras eğitiminde kullanımı. [Yüksek lisans tezi]. Sinop Üniversitesi.
• Yu, C. Y. (2002). Evaluating cutoff criteria of model fit indices for latent variable models with binary and continuous outcomes [Phd thesis]. University of California.
• Zayimoğlu Ö. F. & Öztürk, T. (2013). Kanada (Ontario) Sosyal bilgiler öğretim programı ve bu programın Türkiye sosyal bilgiler öğretim programıyla karşılaştırılması. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü Dergisi, (14), 485 – 514