5 Yaş Çocukların Akran İlişkileri ile Yalnızlık ve Sosyal Memnuniyetsizlikleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2025, Sayı: 65, 3503 - 3519, 30.09.2025

Hilal Karoğlu , Fikrinaz Damla Akbaba

https://doi.org/10.53444/deubefd.1644544

Öz

Bu araştırma beş yaş grubu çocukların akran ilişkileri ile yalnızlık ve sosyal memnuniyetsizlikleri arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla yapılmıştır. Çalışma nicel araştırma yöntemlerinden biri olan tarama modelinde tasarlanmıştır. Çalışmanın araştırma grubunu Bayburt il merkezinde MEB’e bağlı anaokullarında ve anasınıflarında okul öncesi eğitimine devam eden 119 çocuk oluşturmuştur. Araştırmanın verileri; Okul Öncesinde Akran İlişkileri Ölçeği (Öğretmen Formu), 60-72 Aylık Çocuklar İçin Yalnızlık ve Sosyal Memnuniyetsizlik Ölçeği ve Kişisel Bilgi Formu kullanılarak toplanmıştır. Çalışmada, çocukların akran ilişkileri ile yalnızlık ve sosyal memnuniyetsizlikleri arasında anlamlı bir ilişkinin olmadığı ortaya çıkmıştır. Çocukların akran ilişkileri genel puanı, akran ilişkileri alt boyut puanları ve YSMÖ’den aldıkları puan ailedeki çocuk sayısına, anne öğrenim düzeyine ve anne çalışma durumuna göre anlamlı düzeyde farklılaşmamıştır. Çocukların cinsiyetlerine göre zorba çocuk alt boyut puanlarında anlamlı farklılaşma olduğu, erkeklerin puanlarının kızlara göre yüksek olduğu ortaya çıkmıştır. Akran ilişkileri genel puanının, baba öğrenim düzeylerine göre anlamlı düzeyde farklılaştığı, zorba çocuk, arkadaşlık ve etkileşim, mağdur çocuk ve YSMÖ’den aldıkları puanların ise anlamlı düzeyde farklılaşmadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

okul öncesi , akran , yalnızlık ve sosyal memnuniyetsizlik

Investigation Of The Relationship Between Peer Relationship And Loneliness And Social Dissatisfaction Of 5 Year Old Children

Öz

The aim of this study is to investigate the relationship between peer relationships and loneliness and social dissatisfaction in five-year old children. This research was designed in survey model, which is one the quantitative research methods. The research group of this study consisted of 119 children who continue their preschool education in preschools and kindergartens affiliated with MEB in Bayburt city center. The Scale of Peer Relations In Preschool Period (Teacher Form), Loneliness and Social Dissatisfaction Scale to 60-72 Month Old and Personal Information Form were used as data collection tools in this study. It was revealed that in this research, there was no significant relationship between children’s peer relationship and loneliness and social dissatisfaction. In this research, children’s peer relations total score, peer relations sub-dimension scores and YSMÖ scores did not differ significantly according to number of children in family, mothers’ educational level and employment status of mothers. It was revealed that there was a significant difference in the bullying child sub-dimension scores according to the gender of children, and that the boys’ scores were higher than the girls’. It was observed that the total score of peer relations differed significantly according to fathers’ educational level while the scores of the bully child, friendship and interaction, victimized child and YSMÖ did not differ significantly.

Anahtar Kelimeler

Preschool , peer , loneliness and social dissatisfaction

Kaynakça

• Adak Özdemir, A. (2018). Okulöncesi eğitimde kaliteye ilişkin çocuk görüşleri: Fiziksel ortam, akran ilişkileri ve etkinlikler. Turkish Studies Educational Studies, 13(11), 33-53. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.13705
• Afshordi, N., & Liberman, Z. (2020). Keeping friends in mind: Development of friendship concepts in early childhood. Social Development, 30(2), 331-342. https://doi.org/10.1111/sode.12493
• Asher, S. R., Hymel, S., & Renshaw, P. D. (1984). Loneliness in children. Child Development, 55(4),1456-1464. https://doi.org/10.2307/1130015
• Asher, S. R., & Paquette, J. A. (2003). Loneliness and peer relations in childhood. Current Directions in Psychological Science, 12(3), 75-78.
• Aydın, B. (2010). Çocuk ve ergen psikolojisi (3. baskı). Nobel Yayınları.
• Bee, H., & Boyd, D. (2009). Çocuk gelişim psikolojisi. (Çev. O. Gündüz). Kaknüs Yayınları.
• Beyazkürk, D., Anlıak, Ş., & Dinçer, Ç. (2007). Çocuklukta akran ilişkileri ve arkadaşlık. Eurasian Journal of Educational Research (EJER), 26, 13-26.
• Barreto, M., Victor, C., Hammond, C., Eccles, A., Richins, M. T., & Qualter, P. (2021). Loneliness around the world: Age, gender, and cultural differences in loneliness. Personality and Individual Differences, 169, 1-6. https://doi.org/10.1016/j.paid.2020.110066
• Bierman, K. L., Kalvin, C. B., & Heinrichs, B. S. (2014). Early childhood precursors and adolescent sequelae of grade school peer rejection and victimization. Journal of Clinical Child & Adolescent Psychology, 44(3), 367–379 https://doi.org/10.1080/15374416.2013.873983
• Bukowski, W. M., & Adams, R. (2005). Peer relationships and psychopathology: Markers, moderators, mediators, mechanisms and meanings. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 34(1), 3-10.
• Burke, K. N., Zatto, B. R., & Hoglund, W. L. (2023). Developmental patterns of behavioural self-regulation and peer relations in early childhood. Early Childhood Research Quarterly, 65, 179-194.
• Bülgür, N. (2018). Montessori eğitiminin 5-6 yaş grubu çocukların yalnızlık ve sosyal memnuniyetsizlik düzeyleri üzerindeki etkisi (Adana ili örneği). [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Çağ Üniversitesi.
• Chipuer, H. M. (2004). Australian children's understanding of loneliness. Australian Journal of Psychology, 56(3), 147-153. https://doi.org/10.1080/00049530412331283372
• Coplan, R. J., Closson, L. M., & Arbeau, K. A. (2007). Gender differences in the behavioral associates of loneliness and social dissatisfaction in kindergarten. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 48(10), 988-995. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2007.01804.x
• Crowley, K. (2020). Çocuk gelişimi. Ş. Ceylan (Çev. Ed.). Nobel Akademik.
• de Jong Gierveld, J. (1998). A review of loneliness: Concept and definitions, determinants and consequences. Reviews in Clinical Gerontology, 8(1), 73-80.
• Emre, O., Temiz, A., Tarkoçin, S., & Ulutaş, A. (2020). Öğretmen değerlendirmesine göre 60-72 aylık çocukların öz-düzenleme becerileri ile yalnızlık ve sosyal memnuniyetsizlikleri arasındaki ilişki. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(45), 124-139.
• Erkan Atik, Z., Çok, F., Esen Çoban, A., Doğan, T., & Güney Karaman, N. (2014). Akran ilişkileri ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik güvenirlik çalışması. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 14(2),1-14.
• Ersan, C., & Tok, Ş. (2020). Okul öncesi dönem çocuklarının saldırganlık düzeylerinin duygu ifade etme ve duygu düzenleme açısından incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 45(201), 359-391. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2019.8150
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2015). How to design and evaluate research in education. (Ninth edition). McGraw-Hill Education.
• Gallardo, L. O., Martín Albo, J., & Barrasa, A. (2018). What leads to loneliness? An integrative model of social, motivational, and emotional approaches in adolescents. Journal of Research on Adolescence, 28(4), 839-857.
• Gökcan, H.N. (2020). Grupla oyun eğitim programının 66-72 ay arası çocuklarda sosyal memnuniyete etkisi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
• Griffin, R. S., & Gross, A. M. (2004). Childhood bullying: Current empirical findings and future directions for research. Aggression and Violent Behavior, 9(4), 379-400. https://doi.org/10.1016/S1359-1789(03)00033-8
• Gün, R. Ş., & Gültekin Akduman, G. (2022). Okul öncesi çocuklarının psikolojik sağlamlıklarının akran zorbalığı davranışları ile ilişkisi. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 20(1), 107-123. https://doi.org/10.37217/tebd.1019516
• Gürleyik, S., & Gözün Kahraman, Ö. (2019). Okul öncesi dönem çocuklarında zihin kuramı ve akran ilişkileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 36(1), 201-212.
• Hay, D. F., Payne, A., & Chadwick, A. (2004). Peer relations in childhood. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 45(1), 84-108. https://doi.org/10.1046/j.0021-9630.2003.00308.x
• Horoz, N., Buil, J. M., Koot, S., van Lenthe, F. J., Houweling, T. A. J., Koot, H. M., & van Lier, P. A. C. (2022). Children's behavioral and emotional problems and peer relationships across elementary school: Associations with individual- and school-level parental education. Journal of School Psychology, 93, 119-137. https://doi.org/10.1016/j.jsp.2022.06.005
• Hoza, B., Bukowski, W. M., & Beery, S. (2000). Assessing peer network and dyadic loneliness. Journal of Clinical Child Psychology, 29, 119-128. https://doi.org/10.1207/S15374424jccp2901_12
• Junttila, N., & Vauras, M. (2009). Loneliness among school-aged children and their parents. Scandinavian Journal of Psychology, 50(3), 211–219. https://doi.org/10.1111/j.1467-9450.2009.00715.x
• Juvonen, J., Wang, Y., & Espinoza, G. (2011). Bullying experiences and compromised academic performance across middle school grades. The Journal of Early Adolescence, 31(1), 152-173. https://doi.org/10.1177/02724316103794
• Kahveci, D. (2024). Okul öncesi dönemde duygu düzenleme becerilerinin akran ilişkileri üzerindeki yordayıcı etkileri. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Sinop Üniversitesi.
• Kanmaz, T., & Tezel Şahin, F. (2022). Okul öncesinde akran ilişkileri ölçeği ebeveyn ve öğretmen formlarının geliştirilmesi. Turkish Studies- Education, 17(3), 437-468. https://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.55791
• Körler, Y. (2011). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin çeşitli değişkenler açısından yalnızlık düzeyleri ve yalnızlık ile sosyal duygusal öğrenme becerileri arasındaki ilişkiler. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Anadolu Üniversitesi.
• Kızılırmak, E. (2024). Okul öncesi dönem çocuklarda anne-çocuk, kardeş-çocuk ve akran-çocuk arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Kim, S. H., & Song, S. (2001). A study on the loneliness of childhood and related variables. Journal of Families and Better Life, 19(6), 77-93.
• Marcia, J. E. (1980). Identity and adolescence. In J. Adelson (Ed.), Handbook of adolescent psychology (pp. 159-187). New York: Wiley.
• Meke Yapucu, S. (2024). Okul öncesi çocuklarının yalnızlık ve sosyal memnuniyetsizlik düzeyi ile benlik kavramları arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Afyon Kocatepe Üniversitesi.
• Naylor, P., Cowie, H., Cossin, F., de Bettencourt, R., & Lemme, F. (2006). Teachers' and pupils' definitions of bullying. British Journal of Educational Psychology, 76(3), 553-576.
• Oğur, Ö., & Yüksel, B. (2023). 60-72 ay arası çocukların sosyal problem çözme becerilerinin yalnızlık ve sosyal memnuniyetlerini yordama gücü: Mersin örneği. Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 57, 1132-1148. https://doi.org/10.53444/deubefd.esat412
• Oğur, Ö. (2022). 60-72 ay arası çocukların sosyal problem çözme becerilerinin yalnızlık ve sosyal memnuniyetlerini yordama gücü: Mersin örneği. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
• Onat, F., & Özyürek, A. (2024). Ebeveynlerin sosyal becerileri ile okul öncesi çocukların zorba-kurban davranışları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Journal of Humanities and Tourism Research, 14(2), 207-223.
• Ostrov, J. M., & Keating, C. F. (2004). Gender differences in preschool aggression during free play and structured interactions: An observational study. Social Development, 13(2), 255-277.
• Özcan, A. (2024). Dijital oyunların 5-6 yaş grubu çocuklara etkileri ile çocukların akran oyun davranışlarının incelenmesi.[Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Çankırı Karatekin Üniversitesi.
• Özdemir, E. S., & Özyürek, A. (2023). Okul öncesi çocuklarda zorba-kurban davranışları ve sosyal beceriler arasındaki ilişkinin incelenmesi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 23(58), 157-177. https://doi.org/10.21560/spcd.vi.1076782
• Pazarbaşı, H., & Cantez, K. E. (2019). Anaokuluna devam eden 66 ayını doldurmuş çocukların öz düzenleme becerileri ile akran ilişkileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (5), 267-283. https://doi.org/10.21733/ibad.624687
• Pektane Gülmez, A., Gültekin Akduman, G., & Gündüz, A. (2019). Okul öncesi dönem çocuklarının annelerinin duygusal zeka düzeyleri ile çocuklarının akran zorbalığı düzeyi arasındaki ilişkinin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(64), 605-611.
• Rose, A. J., & Rudolph, K. D. (2006). A review of sex differences in peer relationship processes: potential trade-offs for the emotional and behavioral development of girls and boys. Psychological Bulletin, 132(1), 98-131. https://doi.org/10.1037/0033-2909.132.1.98
• Qualter, P., Brown, S. L., Munn, P., & Rotenberg, K. J. (2010). Childhood loneliness as a predictor of adolescent depressive symptoms: An 8-year longitudinal study. European Child & Adolescent Psychiatry, 19, 493-501.
• Sanderson J.A., & Siegal M. (1995). Loneliness and stable friendship in rejected and nonrejected preschoolers. Journal of Applied Developmental Psychology 16(4) 555-567. https://doi.org/10.1016/0193-3973(95)90004-7
• Smith, P.K. (2016). Bullying: definition, types,causes, consequences and intervention. Social and Personality Psychology Compass 10(9), 519-532. https://doi.org/10.1111/spc3.12266
• Şahin, H. G. (2019). 60-72 aylık çocukların bağlanma durumları ile yalnızlık ve memnuniyetsizlik duyguları arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi.
• Tezel Şahin, F., Sarıbaş, M.Ş., & Ertör, E. (2020). Erken çocukluk döneminde çocuk-ebeveyn ilişkisi ile çocukların yalnızlık ve sosyal memnuniyetsizliklerinin incelenmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(6), 1873-1889. https://doi.org/10.18506/anemon.763266
• Uluyurt, F. (2012). Bazı değişkenlere göre okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden 5-6 yaş grubu çocuklarının akran ilişkileri. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Ural, G., Gültekin Akduman, G., & Şepitci Sarıbaş, M. (2022). Okul öncesi çocuklarının akran zorbalığına maruz kalma düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 12(1), 313-337.
• Vellymalay, S. K. N. (2013). A case study on friendship, loneliness and social dissatisfaction among preschool children. Pertanika Journal of Social Science and Humanities, 21(4), 1379-1393.
• Vitaro, F., Boivin, M., & Bukowski, W. M. (2011). The role of friendship in child and adolescent psychosocialdevelopment. In K. H. Rubbin, W. M. Bukowski, & B. Laursen (Eds.), Handbook of peer interactions, relations, and groups (pp. 570-571). NY: The Guilford Press.
• Wang, Y., Palonen, T., Hurme, T. R., & Kinos, J. (2019). Do you want to play with me today? Friendship stability among preschool children. European Early Childhood Education Research Journal, 27(2), 170-184. https://doi.org/10.1080/1350293X.2019.1579545
• Waterman, A. S. (1982). Identity development from adolescence to adulthood: An extension of theory and a review of research. Developmental Psychology, 18(3), 341–358. https://doi.org/10.1037/0012-1649.18.3.341
• Xerxa, Y., Rescorla, L. A., Shanahan, L., Tiemeier, H., & Copeland, W. E. (2023). Childhood loneliness as a specific risk factor for adult psychiatric disorders. Psychological Medicine, 53(1), 227-235. https://doi.org/10.1017/S0033291721001422
• Volling, B. L., Youngblade, L. M., & Belsky, J. (1997). Young children's social relationships with siblings and friends. American Journal of Orthopsychiatry, 67(1), 102-111. https://doi.org/10.1037/h0080215
• Von Marées, N., & Petermann, F. (2010). Bullying in German primary schools: Gender differences, age trends and influence of parents’ migration and educational backgrounds. School Psychology International, 31(2), 178-198. https://doi.org/10.1177/0143034309352416
• Yavuz, E. (2019). Çocuklarda sosyal yalnızlığın yordayıcısı olarak aile yaşam kalitesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Akdeniz Üniversitesi.
• Yavuzer, H. (2014). Çocuk psikolojisi. Remzi Kitabevi.
• Yazıcı, Z., Duyan, V., & Gelbal, S. (2013). Yalnızlık ve sosyal memnuniyetsizlik ölçeği’nin 60-72 aylık Türk çocuklarına uyarlanması. Toplum ve Sosyal Hizmet, 24(2), 45-58.
• Yeğen, T. (2019). Okul öncesi dönemde çocukların akran ilişkileri, duygusal ve davranışsal problemleri ve problem çözme becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi. [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Aksaray Üniversitesi.
• Yıldızbaş, C., & Şahin Sak, İ. T. (2020). Okul öncesi dönem çocuklarının saldırganlık yönelimleri ile ebeveynlerinin anne baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 60-88.
• Yucel, D., & Downey, D. B. (2015). When quality trumps quantity: Siblings and the development of peer relationships. Child Indicators Research, 8(4), 845-865.