BİLGİ SOSYOLOJİSİ AÇISINDAN GERÇEKLİĞİN SOSYAL İNŞASI VE GADAMER HERMENEUTİĞİ

Yıl 2018, Cilt: 5 Sayı: 1, 135 - 157, 29.05.2018

Şeref Uluocak

Öz

H. G. Gadamer’in, hermeneutiğe tanıdığı ontolojik öncelik, göstergebilimsel bir kültür ve toplumsallaşma analizini mümkün kılabilecek bir sosyal bilim metodolojisi için önemli bir başlangıç noktası teşkil etmektedir. “Ufuk kaynaşması”, “önyargı” ve “gelenek” kavramsallaştırmaları, hermeneutiğe tanınan ontolojik önceliğin, metodolojik alana genişletilmesi olanağını pekiştiren tamamlayıcı kavramsallaştırmalar olarak karşımıza çıkmaktadır. Gadamer’in ileri sürdüğü tezler, sosyal bilimlerdeki önemli dikotomik ayrımların (mikro-makro, birey-yapı, praksisörüntü vb) aşılması yönünde uyarlanımcı nitelikte önemli kavramsal araçlar sağlamaktadır. Bu yönüyle Gadamer, sosyal bilimlerde dikotomik olarak konumlandırılan gerçeklik düzeylerini ve toplumsal cisimleşme biçimlerini “ilişkisel” bir strateji ile aşmaya imkân sağlayacak, hermeneutik temelli “hümanistik bir hakikat” teorisi için “ufuk açıcı” bir olanak sağlamaktadır. Bu türden bir varoluşsal hermeneutik perspektifin, “birey-toplum”, “özgürlük-belirlenmişlik”, “anlama – açıklama”, “anlamları önceleyen güç-gücü önceleyen anlam yapıları”, “öznel gerçeklik-nesnel gerçeklik” ve “öznel kültür-nesnel kültür”, dikotomilerinin ötesine geçen; ikiz-değerlilikleri ve çok anlamlılıkları sosyal teoriye davet eden; düzenlilik içeren örüntüler kadar, düzene gelmez müphemlikleri de göz önünde bulunduran ve bunlara yer açan bir sosyal kuramlaştırma olanağı ve metodolojisi için cesaret verici imaları bulunmaktadır. Özellikle de sosyal konstrüktivist bir perspektiften “gerçekliğin sosyal inşası tezi” için Gadamer, salt metodolojik tartışmalarla, nihilist konum alışlar arasındaki kilit bir konumda bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Gadamer, Hümanistik Gerçeklik Teorisi, Müphemlik, Ontolojik Hermeneutik, Gelenek, Bilgi Sosyolojisi

Kaynakça

• Bayart, J. F. (1999). Kimlik yanılsaması, (Çev. Mehmet Moralı). İstanbul: Metis Yayınları. Berger, L. P., Luckmann, T. (2008). Gerçekliğin sosyal inşası: Bir bilgi sosyolojisi incelemesi, (Çev. Vefa Saygın Öğütle). İstanbul: Paradigma Yayıncılık. Bielskis, A. (2005). Towards a post-modern understanding of the political:from genealogy to hermeneutics, Great Britain: Palgrave MacMillan. Clair, R. N. St. (2008). The social construction of culture, The Intercultural Forum, Volume (1) 3.: http://epistemicforms. com/FacSite/Articles/if1(3)2008-stclair.html, (20.03.2010 Clair, R. N. St. (2010). The philosophy of structural Communication: http://epistemic-forms.com/FacSite/Articles/structuralcomm- phil-stcliar.html, (05.04.2010) Dallmary, F. R. (2002). Hermeneutik ve dekonstrüksiyon, hermeneutik ve hümaniter disiplinler,(içinde). (Der. ve Çev. Hüsamettin Arslan). İstanbul: Paradigma Yayınları, s.343-365. Eriksen, T. H. (2000). Kültür terörizmi: kültürel arınma düşüncesi üzerine bir deneme, (Çev.A. Önder Otçu). Diyarbakır: Avesta Yayıncılık. Gadamer, H. G. (1990). Tarih bilinci sorunu, (Çev. Taha Parla). Toplumbilimlerinde yorumcu yaklaşım, İstanbul: Hürriyet Vakfı Yayınları, s.79-106. Gadamer, H. G. (2002). Hermeneutik problemin evrenselliği, hermeneutik ve hümaniter disiplinler, (içinde). (Çev. Hüsamettin Arslan). İstanbul: Paradigma Yayınları, s.61-72. Gadamer, H. G., (2002). Eleştirmenlerime cevap, hermeneutik ve hümaniter disiplinler, (içinde). (Der. Ve Çev. Hüsamettin Arslan). İstanbul: Paradigma Yayınları, s.259-283. Gadamer, H. G. (2002). Jacques Derrida’ya cevap, Hermeneutik ve hümaniter disiplinler, (içinde). (Der. Ve Çev. Hüsamettin Arslan). İstanbul: Paradigma Yayınları, İstanbul, s.325-328. Gadamer, H. G. (2002). Kuşkucu hermeneutik, Hermeneutik ve hümaniter disiplinler, (içinde). (Der. Ve Çev. Hüsamettin Arslan). İstanbul: Paradigma Yayınları, s.149-159. Goodchild, P. (2005). Deleuze ve Guattari: Arzu politikasına giriş, (Çev. Rahmi G. Öğdül). İstanbul: Ayrıntı Yayınları. Hekman, S. (1999). Bilgi sosyolojisi ve hermeneutik: Mannheim, Gademer, Foucault ve Derrida, (Çev. Hüsamettin Arslan, Bekir Balkız). İstanbul: Paradigma Yayınları. Howarth, D. (2000). Discourse, Forum Qualitative Sozialforschung / Forum: Qualitative Social Research [On-line Journal], 2000, 3(2): http://www.qualitative-research.net/fqs/fqs-eng.htm, (22.04.2008 13:00). Misgeld, D. (2002). Gadamer’in hermeneutiği üzerine, Hermeneutik ve hümaniter disiplinler, (içinde). (Der. ve Çev. Hüsamettin Arslan). İstanbul: Paradigma Yayınları, s.73-98. Outwaite, W. (1991). Hans-Georg Gadamer, Çağdaş temel kuramlar, (içinde). (Der. Quentin Skinner). (Çev. Ahmet Demirhan). Ankara: Vadi Yayınları, s.23-42. Ormitson, G.L., Alan D. S. (2002). Hermeneutiğe giriş, Hermeneutik ve hümaniter disiplinler, (Der. Ve Çev. Hüsamettin Arslan). İstanbul: Paradigma Yayınları, s.1-60. Tatar, B. (1997). Felsefi henmeneutik ve yazarın niyeti - Gadamer versus Hirsch, Ankara: Vadi Yayınları. Uluocak, Ş. (2011). Sosyo-kültürel yapı ve kültür coğrafyası kavramları üzerine yapılandırıcı bakış açısından model önerileri, H.Ü. Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı:14, Bahar, Ankara, s. 253-278. Wachterhauser, B. R. (2002). Söylediğimiz şey olmamız gerekir mi : insan bilimlerinde hakikat üzerine Gadamer, Hermeneutik ve hümaniter disiplinler, (içinde). (Der. ve Çev. Hüsamettin Arslan). İstanbul: Paradigma Yayınları, s.127-148. Waters, M. (2008) Modern sosyoloji kuramları, (Edit. Zafer Cirhinlioğlu, Çev. Zafer Cirhinlioğlu ve diğerleri). İstanbul: Gündoğan Yayınları. Wright, Von, G. H. (1993). Two traditions, Social research, philosophy,politics and practise, (içinde). Ed. Martyn Hammersley, London: The Open University, Sage Publications, p.9-15. Zizek, S. (2004). İdeolojinin Yüce Nesnesi, (Çev. Tuncal Birkan). İstanbul: Metis Yayıncılık, 2. Baskı.