TELEVİZYON ORTAMINDA ERİŞİLEBİLİRLİK UYGULAMALARININ GELİŞİMİ: SESLİ BETİMLEME, ALTYAZILAMA VE İŞARET DİLİ ÇEVİRİSİ

Yıl 2020, Cilt: 7 Sayı: 1, 152 - 175, 29.04.2020

Mine Güven

Öz

Bu çalışmanın amacı, üç
temel medya erişilebilirliği uygulamasının (sesli betimleme, işitme engelliler
için altyazı ve işaret dili çevirisi) televizyon ortamındaki gelişimini ele
almaktır. Dünyada medya erişilebilirliği, sivil toplum hareketlerinin etkisiyle
gerçekleştirilen yasal düzenlemelerle biçimlenmiş (1) 1990 öncesi, (2)
1990-2005 arası ve (3) 2006 sonrası olmak üzere üç aşamada ele alınabilir. Bu
bağlamda, ABD’deki 1990 Engelli Amerikalılar Yasası, Britanya’daki 1990 Yayıncılık Yasası ve 2006 Engellilerin
Haklarına İlişkin Sözleşme belirleyici rol üstlenmiştir. Türkiye’de medya erişilebilirliğinin, ilk aşamaya
TRT’nin 1990’da Telegün yayınını
başlatmasıyla, ikinci aşamaya ise 2005’teki 5378 sayılı Özürlüler
ve Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun ile girdiği düşünülebilir. Üçüncü aşamaya
geçilmesi ise yayın kuruluşlarını bağlayacak yasal düzenlemelerin
gerçekleştirilmesine bağlıdır. Halen Sesli Betimleme Derneği’nin katkılarıyla
erişilebilir duruma getirilmiş görsel-işitsel içeriğe bazı yayın kuruluşlarının
internet sitelerinden ulaşılabilmektedir.

Anahtar Kelimeler

medya erişilebilirliği, görsel-işitsel çeviri, sesli betimleme, altyazılama, işaret dili çevirisi

Kaynakça

• Action on Hearing Loss. (2016). Hearing Matters Report. Erişim 8 Kasım 2019, http://www.actiononhearingloss.org.uk/supporting-you/policy-research-and-influencing/research/hearing-matters.aspx.
• Baş, N. (2016). Görsel-İşitsel Çeviri, Dublaj ve Sesli Betimleme. Ankara: Grafiker Yayınları.
• Benecke, B. (2004). Audio-Description. Meta, 49 (1), 78-80.
• Bontempo, K. (2015). Signed Language Interpreting. Holly Mikkelson ve Renée Jourdenais (Ed.) The Routledge Handbook of Interpreting içinde (s. 112-128). Londra: Routledge.
• Cankaya, Ö. (2003). Bir Kitle İletişim Kurumunun Tarihi: TRT 1927-2000. İstanbul: YKY.
• Carbin, C. F. (1996). Deaf heritage in Canada: A Distinctive, Diverse, and Enduring Culture. Toronto: McGraw-Hill.
• Cerezo Merchán, B. ve Caschelin, S. (2017). Vue d’ensemble et analyse comparative du soustitrage pour sourds et malentendants en France et en Espagne. Palimpsestes, 30, 132-153. DOI: 10.4000/palimpsestes.2473.
• Charlton, J. I. (1998). Nothing about us without us: Disability oppression and empowerment. Berkeley: Univ. of California Press.
• Conker, N. (2017). The professionalization of sign language interpreting in Turkey: Interpreter training and public interpreting services. Yayınlanmamış çeviribilim yüksek lisans tezi, Boğaziçi Üniversitesi.
• De Linde, Z. ve Kay, N. 1999. The Semiotics of Subtitling. Manchester: St Jerome.
• EBU/Eurovision. (2016). Access Services Pan European Survey 2016. Erişim 8 Kasım 2019, https://www.ebu.ch/publications/access-services-pan-european-survey-2016.
• Ellcessor, E. (2015). Is there a sign for that? Media, American Sign Language interpretation, and the paradox of visibility. Perspectives, 23 (4), 586-598. DOI: 10.1080/0907676X.2015.1056814.
• European Broadcasting Union (EBU). (2004). EBU Technical- Information I44: EBU report on Access Services-includes recommendations. Erişim 8 Kasım 2019, https://tech.ebu.ch/docs/i/i044.pdf.
• İlkbaşaran, D. (2016). Türkiye’deki Sağır Gençlerin İletişim Alışkanlıkları ve Türk İşaret Dili’nin Toplumsal Dilbilimi Açısından İncelenmesi. Engin Arık (Ed.) Ellerle Konuşmak: Türk İşaret Dili Araştırmaları içinde (s. 411-443). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Johnstone, D. (2001). An Introduction to Disability Studies. (2. baskı). New York: David Fulton Publishers.
• Kurz, I. ve Mikulasek, B. (2004). Television as a Source of Information for the Deaf and Hearing Impaired. Captions and Sign Language on Austrian TV. Meta, 49 (1), 81–88. DOI:10.7202/009023ar.
• L’association Valentin Haüy (AVH). (2019). Erişim 8 Kasım 2019, https://www.avh.asso.fr/fr/lassociation.
• Looms, P. O. (2011). Digital Inclusion: Making Television Accessible Report. Cenevre: ITU/G3ict.
• McDermid, C. (2008). Brief History of Canadian ASL-English Interpreting. Erişim 8 Kasım 2019, https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED502281.pdf.
• Neves, J. (2005). Audiovisual Translation: Subtitling for the Deaf and Hard-of-Hearing. Yayınlanmamış doktora tezi, Surrey-Roehampton Üniversitesi.
• Neves, J. (2007). Of Pride and Prejudice: The divide between subtitling and sign language interpreting on television. The Sign Language Translator and Interpreter, 1, 251–274.
• Ofcom. (2000). ITC Guidance On Standards for Audio Description. Erişim 8 Kasım 2019, http://audiodescription.co.uk/ uploads/general/itcguide_sds_audio_desc_word3.pdf.
• Ofcom. (2017). Television Access Services Report 2016. Londra: Ofcom. Erişim 8 Kasım 2019, https://www.ofcom.org.uk/research-and-data/multi-sector-research/accessibility-research/tv-access-2016.
• Okyayuz, A. Ş. (2019) Ayrıntılı Altyazı Çevirisi. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Oral, A. Z. (2016). Türk İşaret Dili Çevirisi. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Orero, P. (2007). Sampling audio description in Europe. Jorge Díaz-Cintas, Pilar Orero, ve Aline Remael (Ed.) Media for all. Subtitling for the deaf, audio description, and sign language içinde (s. 111-125). Amsterdam: Rodopi.
• Radyo Televizyon Üst Kurulu. (2019). Sağırların, İşitme ve Görme Engellilerin Görsel-İşitsel Medya Hizmetlerine Erişiminin İyileştirilmesi Çalıştayı Sonuç Bildirisi. Ankara: RTÜK.
• Remael, A. (2007). Sampling subtitling for the deaf and the hard-of-hearing in Europe. Jorge Díaz-Cintas, Pilar Orero, ve Aline Remael (Ed.) Media for All: Subtitling for the Deaf, Audio Description and Sign Language içinde (s. 23-51). Amsterdam: Rodopi.
• Sesli Betimleme Derneği (SEBEDER). (2019). http://sebeder.org.
• Snyder, J. (2014). The Visual Made Verbal: A Comprehensive Training Manual and Guide to the History and Applications of Audio Description. The American Council of the Blind. Erişim 9 Aralık 2018, http://www.acb.org/adp/ docs/HistoryOfADbyJSnyder.pdf.
• Stone, C. ve Woll, B. (2008). Dumb O Jemmy and Others Deaf People, Interpreters, and the London Courts in the Eighteenth and Nineteenth Centuries. Sign Language Studies, 8 (3), 226-240.
• Tanış-Polat, N. (2009). Çeviribilim ve Dilbilim Bağlamında Türkiye’de Sesli Betimlemenin Yeri ve Önemi. Dilbilim Araştırmaları, 2009, 1-10.
• The British Broadcasting Company (BBC). (2019). See Hear! Erişim 8 Kasım 2019, https://www.bbc.co.uk/programmes/b006m9cb.
• The National Deaf Children’s Society (NDCS). (2005). In their own words: Young deaf people’s access to television. Londra: The National Deaf Children’s Society.