“MACBETH” OYUNU TİYATRO AFİŞLERİNİN GÖSTERGEBİLİMSEL ÇÖZÜMLEMESİ

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 2, 90 - 111, 24.10.2022

Burcu Tufan , Kamil İşeri , Sibel Çapan Tekin

Öz

Görsel metinlerin anlamlandırılmasında göstergebilimin temel ilkelerine gereksinim duyulmaktadır. Bu metinlerden biri olan afişler de alıcıda etki yaratmayı ve ilgi uyandırmayı hedeflemektedir. Afişlerde yazılı veya görsel göstergeler iletişim bağlamında değişik tasarım teknikleriyle kullanılmakta ve böylece dizgelerin alıcıya farklı anlamsal boyutlarda aktarılmasını sağlamaktadır. Afişlerde kodlanan anlam evrenini ortaya çıkarmak amacıyla bu çalışmada Macbeth oyununun devlet tiyatroları ile özel tiyatrolar tarafından tasarlanan afişleri görsel göstergebilim araçlarıyla çözümlenmiştir. Veri tabanının çözümlenmesinde Barthes’ın yananlam ve düzanlam kavramlarından yararlanılmıştır. İnceleme sonucunda, afişlerde yer alan yazılı ve görsel göstergelerin gerek tasarım gerek ise anlam dizgesi oluşturma bakımından belirli ölçütler doğrultusunda bir araya getirildiği saptanmıştır. Afişlerde kullanılan ortak göstergelerle de yananlam boyutunda düşünsel sürece katkıda bulunulduğu belirlenmiştir. Gelişim gösteren grafik tasarım tekniklerinin ise her bir afişte hedeflenen dikkat çekme, merak uyandırma ve ikna etme gibi ölçütleri desteklediği görülmüştür. Macbeth oyunu için tasarlanan tiyatro afişlerinin görsel etkileyicilik, anlam dizgesi oluşturma ve düşünsel süreci hareketi geçirme aşamalarında özgün roller üstlendiği belirlenmiştir. Afişlerde kullanılan ortak görsel imgeler oyunun konusuna gönderimde bulunan anlamsal karşıtlıkları ortaya çıkarmıştır.

Anahtar Kelimeler

Göstergebilim, Düzanlam, Yananlam, Tiyatro Afişleri, Macbeth

A SEMIOTIC ANALYSIS OF THEATER POSTERS OF THE “MACBETH” PLAY

Öz

The basic principles of semiotics are needed to make sense of visual texts. Posters, one of these texts, aim to create an impact and arouse interest in the recipient. Written or visual signs on the posters are used with different design techniques in the context of communication and thus they ensure that the system are transferred to the recipient in different semantic dimensions. In this study, the posters of the Macbeth play designed by the state and private theaters were analyzed with visual semiotic tools in order to reveal the universe of meaning encoded in the posters. Barthes' concepts of connotation and denotation were used in the analysis of the database. As a result of the examination, it was determined that the written and visual signs on the posters were brought together in accordance with certain criteria in terms of both design and creating a meaning system. It has been determined that the common signs used in the posters contribute to the ideational process in the dimension of connotation. It has been seen that developing graphic design techniques support the criteria such as attracting attention, arousing curiosity and persuading in each poster. Also, it has been determined that the theater posters designed for Macbeth play unique roles in the stages of visual impressiveness, creating a meaning system and moving the ideational process. The common visual images used in the posters revealed the semantic contrasts that refer to the subject of the play.

Anahtar Kelimeler

Semiotics, denotation, connotation, theatre posters, Macbeth

Kaynakça

• Aydın Öztürk, E. (2021). “Yüksek Ökçeler” öyküsünün göstergebilimsel incelemesi. F. Uzdu Yıldız (Ed.) Modern Türk Edebiyatı yazınsal göstergebilim çözümlemeleri içinde (s. 161-175). Günce Yayınları.
• Barthes, R. (1979). Göstergebilim ilkeleri (B. Vardar ve M. Rifat, Çev.). Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Bayat, N. (2013). Gülen Ada öyküsünün göstergebilimsel çözümlemesi. Tarih Okulu Dergisi, 6(XVI), 351-370. http://dx.doi.org/10.14225/Joh381
• Bircan, U. (2015). Roland Barthes ve göstergebilim. Sosyal Bilimler Araştırma Dergisi, 13(26), 17-41.
• Bürge, Z. E. (2020). Küresel ısınma temalı sosyal afiş tasarımlarının göstergebilim yöntemi ile analizi. Pearson Journal of Social Sciences- Humanities, 7, 398-410. http://dx.doi.org/10.46872/pj.132.
• Çomak, M. (2021). Eylül romanında kaygının tutku göstergebilimi açısından zamansallaşması. F. Uzdu Yıldız (Ed.) Modern Türk Edebiyatı yazınsal göstergebilim çözümlemeleri içinde (s. 137-160). Günce Yayınları.
• Elyıldırım, S. ve Er, A. (2011). Cahit Sıtkı Tarancı’nın “Ölüm I-II ile Otuz Beş Yaş” şiirlerinin göstergebilimsel çözümlemesi. Folklor/Edebiyat Dergisi, 18(67), 37-60.
• Fiske, J. (2003). İletişim çalışmalarına giriş (S. İrvan, Çev.). Bilim Sanat Yayınları.
• Gümüşlü, A. (2017). Grafik tasarım bir yol ayrımında mı? Afiş örneğinden yola çıkarak soruyoruz. Journal of Current Researches on Social Sciences, 7(4), 65-76. http://dx.doi.org/10.26579/jocress-7.4.5
• Günay, D. V. ve Parsa, A. F. (Ed.). (2012). Görsel göstergebilim imgenin adlandırılması. Es Yayınları.
• Günay, V. D. (1999). Tiyatro göstergebilimi. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 10, 111-123.
• İşeri, K. ve Çapan Tekin, S. (2020). Küresel salgın dolayısıyla Sağlık Bakanı ve bakanlığı trafaından sosyal medyada paylaşılan görsel metinlerin çözümlenmesi. Turkish Studies, 15(6), 559-581. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.44526
• İşeri, K. ve Demirgüneş, S. (2008). "Sessiz Gemi" şiirinin anlambilimsel/ göstergebilimsel incelenmesi. Turkish Studies, 3(4), 499-515. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.375
• Küçükerdoğan, R. (2012). Görsel iletişim, göstergeler ve anlam aktarımı: Görsel iletide “pencere” imgesi. V. D. Günay, ve A. F. Parsa (Ed.), Görsel göstergebilim (ss. 55-67). Es Yayınları.
• Özgür, A. (2006). Göstergebilim. http://www.ahmetozgur. com/akademik/gostergebilim_2006 adresinden 10 Mayıs 2022 tarihinde alınmıştır.
• Parsa, A. ve Akçora As, E. (2021). Yeni medyanın postmodern anlatımı dijitografi: reels videolar. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(4), 2386-2401.
• Rifat, M. (1990). Dilbilim ve göstergebilimin çağdaş kuramları. Düzlem Yayınevi.
• Sayıcı, F. (2021). Kim Ki-Duk’un “Acı” filminin göstergebilimsel çözümlemesi. İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi, (53), 77-92. https://doi.org/10.47998/ikad.843319
• Sığırcı, İ. (2016). Göstergebilim uygulamaları. Seçkin Yayıncılık.
• Uslu, A. (2014). Ferit Edgü’nün “Bir Gemide” öyküsünün Greimas’ın Eyleyenler Modeli’ne göre inceleme denemesi. Turkish Studies, 9(9), 1035-1047. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.7159
• Uzdu Yıldız, F. (2019). Mai ve Siyah romanının göstergebilimsel çözümlemesi. Söylem Filoloji Dergisi, 4, 254-281. https://doi.org/10.29110/soylemdergi.621894
• Uzdu Yıldız, F. ve Aydın Öztürk, E. (2018). Sabahattin Kudret Aksal’ın “Saatler” adlı öyküsünün göstergebilimsel çözümlenmesi ve yorumlanması. International Journal of Languages’ Education and Teaching, 6(4), 205-217. https://doi.org/10.18298/ijlet.3188
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Yiğitaslan, N. İ. (2019). Prof. Yurdaer Altıntaş’ın tiyatro afişlerinin göstergebilimsel analizi [Yayınlanmamış yüksek lisans tezi]. Ordu Üniversitesi.