ETKİN OTORİTE YOKLUĞUNDA TERÖR ZANLILARINI YARGILAMA YETKİSİ: SURİYE ÖRNEĞİ

Yıl 2021, , 1593 - 1633, 26.11.2021

Burak Taş

https://doi.org/10.33717/deuhfd.998257

Öz

Afganistan Savaşı’ndan günümüze değin terör fiillerinde bulunan suçluların yargılanması hususu, uluslararası camiada güncel bir sorun olarak var
olmuştur. Özellikle etkin otorite yokluğu olgusu karşısında terör unsurlarının
yargılanmasında cezaî yargı yetkisinin kime ait olacağı hususu daha büyük bir
problemi karşımıza çıkarmaktadır. Türkiye, 2018 yılında Soçi Mütabakatı ile
İdlib ve çevresindeki radikalleri tahliye yükümlülüğü altına girmiştir. Ancak
terör unsurlarının tahliye edilmesi, öldürülmelerinden ziyade yargılanmaları ve
cezalandırılmalarını gerektirmektedir. Çalışmada bu unsurların yargılanmaları
için alternatif yargılama modelleri tartışılmıştır. Etkin otorite yokluğu olgusu ile
boğuşan Suriye devleti özelinde bu terör unsurlarının yargılanmaları ve cezalandırılmaları için mülkîlik ilkesi çerçevesinde Suriye’nin yargılama yetkisinin
etkin kılınması gerekliliği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cezaî Yargı Yetkisi, Etkin Otorite Yokluğu, Mülkîlik İlkesi, Suriye, Soçi Mütabakatı

Kaynakça

• Abdulrahim, Walid: State Jurisdiction, Author’s International Law Studies in English, https://sites.google.com/site/walidabdulrahim/home/mystudies-in-english/7-state-jurisdiction, Erişim Tarihi: 14.03.2020.
• Acer, Yücel/Kaya, İbrahim: Uluslararası Hukuk Temel Ders Kitabı, Ankara, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2020.
• Adinoyi, Julius Adavize: State’s Jurisdiction: Prescription on Territoriality and Nationality, Article: (October 2018), https://www.researchgate.net/ publication/328355523_State’s_Jurisdiction_Prescription_on_Territoria lity_and_Nationality/link/5bc85c33299bf17a1c5b89ec/download, Erişim Tarihi: 14.03.2020.
• Akpınarlı, Neyire: Fragility of Failed State Paradigm, Martinus Nijhoff Publishers, Leiden Boston, 2010.
• Arnold, Roberta: The Prosecution of Terrorism as a Crime Against Humanity under the ICC Statute, ZaöRV Cilt 64, 2004, ss. 979-1000, https://www.zaoerv.de/64_2004/64_2004_4_a_979_1000.pdf Erişim Tarihi: 20.03.2020.
• Artuk, M. Emin/Gökcen, Ahmet/Alşahin, M. Emin/Çakır, Kerim: Ceza Hukuku Genel Hükümler, Adalet Yayınevi, Ankara, 2020.
• Ateş, Hüseyin: Should Terrorism Be Added Into the Rome Statute as an International Crime, University of Nottingham School of Law, LLM Dissertation (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), United Kingdom, 2015.
• Aydın, Devrim: “Ceza Kanunlarının Yer Yönünden Uygulanması”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Cilt 94, 2011, ss. 131-148.
• Aydın, Hüseyin: “Yabancı Ülkede İşlenen Suçlarda Türk Mahkemelerinin Yetkisi”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 21, Prof. Dr. Durmuş TEZCAN’a Armağan Özel Sayısı, 2019, ss. 349-377.
• Bagheri, Saeed: “Uluslararası Hukukta Suçluların İadesi ve Suçluları Kovuşturma Yükümlülüğü”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 62, Sayı 1, 2013, ss. 1-40.
• Baresh, Manhal: The Sochi Agreement And The Interests Of Guarantor States: Examining The Aims And Challenges Of Sustaining The Deal, European University Institute – Research Project Report, https://op.europa.eu/en/publication-detail/-/publication/e1840535-1f93- 11e9-8d04-01aa75ed71a1/language-en Erişim Tarihi: 12.11.2020.
• Barma, Naazneen H.: Failed States - Government, Britannica Online Encyclopeda https://www.britannica.com/topic/failed-state, Erişim Tarihi: 15.03.2020.
• Batır, Kerem: “Uluslararası Hukukta Devlet ve Başarısız Devletler: Somali Örneği”, ÇOMÜ Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 4, Sayı 2, 2017, ss. 81-102.
• Batır, Kerim: Uluslararası Hukukta Vatandaşlık, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2018.
• Baylis, Elena A.: “Reassessing the Role of International Criminal Law: Rebuilding National Courts Through Transnational Networks”, Boston College Law Review, Cilt 50, Sayı 1, 2009, ss. 1-85, http://ssrn.com/ abstract=1105244 Erişim Tarihi: 11.11.2020.
• BBC News (08.07.2004), Q&A: US Supreme Court Guantanamo Ruling, http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/3867067.stm Erişim Tarihi: 21.04.2020.
• BBC News (15.11.2019), ABD ve Fransa, Suriye’deki Yabancı IŞİD’lilerin Nerede Yargılanmaları Gerektiği Konusunda Anlaşamadı https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-50429125 Erişim Tarihi: 20.07.2020.
• BM Güvenlik Konseyi 814 Nolu Karar, https://documents-dds-ny.un.org/ doc/UNDOC/GEN/N93/226/18/IMG/N9322618.pdf?OpenElement, Erişim Tarihi: 23.03.2020.
• Bravin, Jess: The Terror Courts: Rough Justice at Guantanamo Bay, Yale University Press, New Heaven; London, 2013.
• Cecanpınar, Hilal: Devletin Evrensel Yargı Yetkisi Ve Uluslararası Hukuk, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Erzurum, 2014.
• Cnn Haber Ajansı (01.11.2019), DHA Görüntüledi... DEAŞ’lı Teröristler Afrin’de Böyle Yargılanıyor https://www.cnnturk.com/turkiye/dhagoruntuledi-deasli-teroristler-afrinde-boyle-yargilaniyor?page=10. Erişim Tarihi: 14.04.2020.
• Çakmak, Cenap: Uluslararası Hukuk: Giriş, Teori ve Uygulama Bir Uluslararası İlişkiler Yaklaşımı, Ekin Yayıncılık, Bursa, 2014
• Değirmenci, Olgun/Hazar, Erdal: “Mülkîlik İlkesinin İstisnası Olarak NATO Kuvvetler Statüsüne Tabi Personel Üzerindeki Yargı Yetkisi ve Uluslararası Ceza Mahkemesinin Söz Konusu Yargı Yetkisine Etkisi”, Ankara Barosu Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, 2013, ss. 19-71.
• Delmas-Marty, Mireille/Fouchard, Isabelle/Fronza, Emanuela/ Neyret, Laurent: İnsanlığa Karşı Suçların Uluslararası Hukukta Tanım-lanması, İnsanlığa Karşı Suç, (Çev. Berna Ekal), İletişim Yayınları, İstanbul, 2002.
• Doğan, Gürkan: “Uluslararası Ceza Mahkemesi ve Terör Suçları Açmazı: Çözüm Açısından Bir Değerlendirme”, Güvenlik Stratejileri Dergisi, Cilt 8, Sayı 15, 2012, ss. 55-98.
• Dönmezer, Sulhi/Erman, Sahir: Nazarî ve Tatbikî Ceza Hukuku – Cilt IV, 14. Bası, Der Yayınları, İstanbul, 2021.
• Erkmen, Serhat: Soçi Anlaşması Ne Getirdi?, Anadolu Ajansı (18.09.2018), https://www.aa.com.tr/tr/analiz-haber/soci-anlasmasi-ne-getirdi/ 1258178 Erişim Tarihi: 21.10.2020.
• Faruk, Turhan: “Yeni Türk Ceza Kanunu’na Göre Uluslararası Suçların Cezalandırılması”, Hukuki Perspektifler Dergisi, Cilt 3, Sayı 2, 2005.
• Hakeri, Hakan: Ceza Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2009.
• Hall, Kerwin: Foreign Fighter Returnees: An Indefinite Threat (28.09.2018), American University Research, School of Public Affairs, News, https://www.american.edu/spa/news/malet-foreign-fighters.cfm Erişim Tarihi: 20.03.2020.
• Helenıus, Dan: “The If, How, and When of Criminal Jurisdiction – What is Criminal Jurisdiction Anyway?”, Bergen Journal of Criminal Law and Criminal Justice, Cilt 3, Sayı 1, 2015, ss. 22-47, https://www.legaltools.org/doc/148639/pdf/, 2ff, Erişim Tarihi:22.04.2020.
• Karaman, Haydar: “The Discussion On September 11 Terrorist Attacks Under The Concept Of Crimes Against Humanity”, Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt 2, Sayı 1, 2018, ss. 130-146.
• Koparan, Ömer: Anadolu Ajansı Haber Merkezi (06.01.2020), YPG/PKK DEAŞ’lıların Kampından Yüzlerce Kişiyi Daha Serbest Bıraktı, https://www.aa.com.tr/tr/dunya/ypg-pkk-deaslilarin-kampindanyuzlerce-kisiyi-daha-serbest-birakti/1693504 Erişim Tarihi: 11.04.2020.
• Kurtuluş, Şehmus: “Reassessment of Turkey’s Objections to the Exclusion of Terrorism from the Rome Statute”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, Cilt 64, Sayı 16, 2019, ss. 145-161.
• Le Parisien (10.04.2019), L’Irak Propose De Juger Les Djihadistes Étrangers Contre 1,8 Milliard D’euros, http://www.leparisien.fr/ international/l- Etkin Otorite Yokluğunda Terör Zanlılarını Yargılama Yetkisi: Suriye Örneği 39 irak-propose-de-juger-les-djihadistes-etrangers-contre-1-8-milliard-deuros-10-04-2019-8050656.php Erişim Tarihi: 19.06.2020.
• Luban, David: İnsanlığa Karşı Suçların Kuramı, (Çev. Günal, Hüseyin), Tekin Yayınevi, İstanbul, 2019.
• Mokoena, Untalimile Crystal/Lubaale, Emma Charlene: “Extradition in the Absence of State Agreements”, Instıtute For Securıty Studıes & Unıversıty Of Cape Town, SA CRIME QUARTERLY, Cilt 67, 2019 https://www.researchgate.net/publication/333167088_Extradition_in_th e_absence_of_state_agreements_Provisions_in_international_treaties_o n_extradition, Erişim Tarihi: 23.03.2020.
• Princeton University Program in Law and Public Affairs, The Princeton Principles on Universal Jurisdiction, Cilt 28, 2001, http://hrlibrary.umn. edu/instree/princeton.html, Erişim Tarihi: 23.03.2020.
• Quintart, Emmanuelle. “Law, Crısıs and Guantanamo After 9/11”, Revue Interdisciplinaire D’études Juridiques, Cilt 76, 2016, ss. 211-238 https://www.cairn.info/revue-interdisciplinaire-d-etudesjuridiques2016-1-page-211.htm Erişim Tarihi: 11.11.2020.
• Renzo, Massimo: “Crimes Against Humanity And The Limits Of International Criminal Law”, Law and Philosophy, Cilt 31, 2012, ss. 443–476 https://www.link.springer.com Erişim Tarihi: 11.11.2020.
• “Rule-Of-Law Tools For Post-Conflict States”, Office Of The United Nations High Commissioner For Human Rights Publication, https://www.un.org/ruleoflaw/files/HybridCourts.pdf Erişim Tarihi: 11.11.2020.
• Rüma, İnan/Çelikpala, Mitat: “Russian and Turkish Foreign Policy Activism in the Syrian Theater”, Uluslararası İlişkiler Dergisi, Cilt 62, Sayı 16, 2019/16, ss. 65-84.
• Salaymeh, Bilal/Acun, Can: “Sochi Agreement: Implications on the Ground and Upcoming Challenges”, Seta Perspective, Cilt 47, 2018,
• https://setav.org/en/assets/uploads/2018/11/47_Perspective.pdf Erişim Tarihi: 11.11.2020.
• Sandıklı, Atilla/Çakmak, Cenap: Suriye’nin Yeniden Yapılandırıl-ması, Bilgesam Yayınları, İstanbul, 2014.
• Saygılı, Abdurrahman: Holocaust, Soykırım ve İnsanlığa Karşı Suçlar Üzerine Düşünceler (Hukuk Ötesi Alandan Hukuk’a), İmaj Yayınevi, Ankara, 2017.
• Scherrer, Amandine: The Return of Foreign Fighters to EU Soil (Ex-post Evaluation), European Parliamentary Research Service, https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/STUD/2018/621811/E PRS_STU(2018)621811_EN.pdf#page=43, Erişim Tarihi: 15.04.2020.
• Sezer, Aydın/Dursunoğlu, Alptekin: Soçi Anlaşması Fıratın Doğusu ve Türkiye’nin İdlib Rolü, Yakın Doğu Haber (16.04.2020),
• http://www.ydh.com.tr/index.php/anket/rss/resim/rss/YD551_socianlasmasi-firatin-dogusu-ve-turkiyenin-idlib-rolu.html Erişim Tarihi: 21.10.2020.
• Shaw, Malcolm N.: International Law Title to Territory in Africa: International Legal Issues, Clarendon Press, Oxford,1986.
• Shaw, Malcolm N.: International Law, Cambridge University Press, Cambridge, 2018 (International Law).
• Simmons, Beth A./Steinberg, Richard H.: International Law and International Relations, Cambridge University Press, Cambridge, 2007.
• Snell, James: Arab Weekly, Germany’s Extradition Move Sends Strong Message to Syria, (10.03.2019) https://thearabweekly.com/germanysextradition-move-sends-strong-message-syria, Erişim Tarihi: 18.03.2020.
• Stigall, Dan E.: “Ungoverned Spaces, Transnational Crime, and the Prohibition on Extraterritorial Enforcement Jurisdiction in International Law”, Notre Dame Journal of International Law & Comparative Law, Cilt 3, Sayı 1 Article 4, 2013 https://scholarship.law.nd.edu/cgi/ viewcontent.cgi?article=1017&context=ndjicl, Erişim Tarihi: 23.04.2020.
• Şen, Ersan: Vatandaşlıktan Çıkarma, İnternet Makalesi, 2017, https://www.hukukihaber.net/vatandasliktan-cikarma-makale,5287. html, Erişim Tarihi: 24.03.2020.
• T24 İnternet Gazetesi Makalesi, Guantanamo Modeli ya da Türkiye’de Yargılama: Cezaevlerindeki IŞİD’lilere Ne Olacak?, https://t24.com.tr/ haber/guantanamo-modeli-ya-da-turkiye-de-yargilama-cezaevlerindekiisid-lilere-ne-olacak,843726 Erişim Tarihi: 11.04.2020.
• Tezcan, Durmuş/Erdem, M. Ruhan/Önok, R. Murat: Uluslararası Ceza Hukuku, 5. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2019.
• Thürer, Daniel: “The “Failed State” and International Law”, International Review of the Red Cross, No. 836 31-12-1999, https://www.icrc.org/ Etkin Otorite Yokluğunda Terör Zanlılarını Yargılama Yetkisi: Suriye Örneği 41 en/doc/resources/documents/article/other/57jq6u.htm Erişim Tarihi: 15.03.2020.
• Topal, Ahmet Hamdi: Uluslararası Hukukta Devlet Destekli Terörizme Karşı Kuvvet Kullanma, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara, 2004.
• Tortuk, Gökdemir/Bilgehan, Bengü/Durak, Nejdet: “İbn Haldun’da Siyasî Otorite ve Meşruiyet Problemi”, İbn Haldun Çalışmaları Dergisi, Cilt 4, Sayı 1, 2019, s. 49-68.
• Turhan, Faruk: “Ceza Kanununun Yer Bakımından Uygulanmasında Evrensellik İlkesi ve Yeni TCK (md. 13)”, Hukuki Perspektifler Dergisi, Cilt 4, 2005, ss. 197-211.
• Ulutaş, Ahmet: “Suçluların Geri Verilmesinde Vatandaşlığın Rolü ve Türk Vatandaşlığı Kanununun 28 inci Maddesinin Geri Verme Hukuku Bakımından Değerlendirilmesi”, Ankara Barosu Dergisi, Cilt 4, 2011, ss. 177-210.
• USA Supreme Court, Hamdan v. Rumsfeld, No. 05–184, 29.06.2006, Supreme Court Syllabus, https://www.supremecourt.gov/opinions/ 05pdf/05-184.pdf Erişim Tarihi: 11.11.2020.
• Yalçın Sancar, Türkan/Köprülü, Timuçin: Ceza Hukuku Genel Hükümler Uygulamalı Çalışmaları, Savaş Kitabevi, Ankara, 2015.
• Zafer, Hamide: Ceza Hukuku Genel Hükümler (TCK m. 1-75), 7. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2019.