ROMAN LAW APPROACH TO THE IMPOSSIBILITY OF THE PERFORMANCE IN CONTACTS FOR WORK AND ITS INFLUENCES ON THE TURKISH LAW

Yıl 2018, Cilt: 20 Sayı: 2, 239 - 305, 21.12.2018

Sevgi Kayak

Öz

In Roman law, contract for work is a specific type of contract called

“locatio conductio” and contains obligations arising from lease, employment

and work contracts. The legal characteristic of locatio conductio is

controversial. According to the prevailing opinion, locatio conducto is a

contract that responds to the need of a duty that renders the use of the property.

In the contract for work, which falls under locatio conductio, impossibility of

performance means a legal or physical impediment that leads to

nonperformance or the nonconformity of the agreed piece of work. This

impossibility may occur before or after the conclusion of the contract. In an

event of subsequent impossibility; if the obligor is at fault, the contractor shall

compensate the loss; if not, the obligatory relationship will be terminated and

contractor will be discharged. When the impossibility occurs without fault, the

problem of passing of risk will come into existence. In some Roman legal texts,

contracts for work is arranged as if the contractor bears the risk; yet some

others hold the party ordering work accountable for it, which appears to be an

inconsistency. In our opinion, this does not create a contradiction nonetheless,

since the aforementioned legal texts regulate such divisions, correspondent to

material damage and monetary damage. Conclusively, the problem of passing of

risk as a result of the objective impossibility of the performance is resolved

within the general rule that states, “The injured party whose assets had been

affected shall bear the risk”.

Anahtar Kelimeler

Roman Law, Locatio conductio, contract for work, impossibility of performance, passing of risk

ROMA HUKUKUNDA ESER SÖZLEŞMESİNDE İFA İMKANSIZLIĞININ HÜKÜMLERİ VE TÜRK HUKUKUNU ETKİLEYEN YÖNLERİ

Öz

Roma hukukunda eser sözleşmesi, locatio conductio adı verilen ve kira,

hizmet, eser sözleşmelerini içine alan özel bir sözleşme tipidir. Locatio

conductio’nun hukuki niteliği tartışmalıdır. Baskın görüşe göre, locatio

conductio, Roma’da kullandırma borcu doğuran sözleşmelere olan ihtiyacı

karşılamıştır. Locatio conductio içinde yer alan sözleşmelerden biri olan eser

sözleşmesinde ifa imkansızlığı, eserin teslimine ya da tamamlanmasına engel

fiziksel ya da hukuksal bir durumun ortaya çıkmasıdır. Bu imkansızlık, sözleşmenin

kuruluşundan önce veya sonra ortaya çıkabilir. Sonradan imkansızlık

halinde, eğer yüklenici kusurlu ise, yüklenici zararı gidermek zorundadır; eğer

kusurlu değilse, borç ilişkisi sona erecek ve yüklenici borcundan kurtulacaktır.

Kusursuz imkansızlık halinde hasar problemi ortaya çıkar. Roma hukukunda

eser sözleşmesinde hasar, bazı metinlerde yükleniciye bazı metinlerde iş sahibine

ait kabul edilmiştir. Bu nedenle metinler arasında çelişki var gibi görünür.

Ancak bize göre bir çelişki yoktur, çünkü metinlerde “bedel hasarı”, “malzeme

hasarı” gibi ayrımlara uygun düşen düzenlemeler vardır. Eser sözleşmesinde,

kusursuz ifa imkansızlığının sonrasında ortaya çıkan hasar problemi, “zarar

kimin malvarlığında meydana gelmişse zarara onun katlanması gerektiği”

şeklindeki genel kurala uygun olarak çözümlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Roma Hukuku, Locatio conductio, eser sözleşmesi, ifa imkansızlığı, hasar

Kaynakça

• Accarias, C.: Précis, De Droit Romain, Contenant Avec L’éxposé Des Principes Généraux, Le Texte, La Traduction Et L’Explication Des Institutes, De Justinien , Tome I, 4. éd., Paris, Librairie Cotillon, 1891.
• Altaş, Hüseyin: Eserin Teslimden Önce Telef Olması, BK. mad. 368, Ankara, Yetkin Yayınevi, 2002.
• Altop, Serpil: Roma Hukuku’nda Kölelik, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2002.
• Alzon, C.: “Réflexions Sur L'histoire De La Locatio-Conductio”, Revue historique de droit français et étrange, Quatrième série, Vol. 41 1963, s. 553-591.
• Alzon, Claude: “Les Risques Dans La Locatio Conductio”, LABEO, 12, 1966/1, s. 311-337.
• Amirante: Richereche in tema di Locazione, BIDR, 62, 1959.
• Baron, “Die Haftung bis zur höheren Gewalt”, Archive für die Civilistische Praxis, 78, 1892.
• Baron, “Diligentia exactissima, diligentissumus paterfamilias, oder die Haftung für Custodia, Archive für die Civilistische Praxis, 52, 1869.
• Becker, H.: Eser (İstisna) Sözleşmesi, Çeviren: Suat Dura, Yargıtay Dergisi, 1983, C. 9, Sayı: 3, s. 310. (s. 308-328).
• Besnier, M.: Cours De Droit Romain, Rédigé D’Après les Notes Et Avec L’Autorisation, 2. Année, Paris, Les Cours De Droit, 1946-1947.
• Cuq, Edouard: Manuel Des Institutionis Juridiques Des Romains, 2. éd., Revue et Complétée, Paris, Librairie Plon, Librairie Générale De Droit Et De Jurisprudence, 1928.
• De Robertis: I Rapporti Di Lavaro Nel Diritto Romano, Milano, 1946.
• Di Marzo, Salvatore: Roma Hukuku, 5. tabından çeviren: Ziya Umur, 2. baskı, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1959.
• Doğan Yenisey, Kübra: “Roma Hukukunun Modern İş Hukuku Üzerindeki Etkilerine Bir Bakış”, Prof. Dr. Belgin Erdoğmuş’a Armağan, Derleyen: M. Murat İnceoğlu, İstanbul, Der Yayınları, 2011.
• Emiroğlu, Haluk: “Roma Hukukunda Vekalet Sözleşmesi (Mandatum) ve Hukuki İşlemlerde Temsil”, AÜHFD, Cilt 52, Sayı 1, s. 101-111.
• Erdoğan, İhsan: İstisna Sözleşmesi ve Bazı İş Görme Sözleşmeleri İle Karşılaştırılması”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 1990, C. 13, sayı 1, s. 135-172.
• Erdoğmuş, Belgin: “Klasik Roma Hukukunda Kusursuz Sorumluluk örneği: Custodia”, Prof. Dr. Rona Serozan’a Armağan, C: I, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık, 2010.
• Erdoğmuş, Belgin: Roma Borçlar Hukuku Dersleri, 1.7.2012’de Yürürlüğe Giren Yeni Türk Borçlar Kanunu’na Göre Hazırlanmış Yeni Bası, İstanbul, Der Yayınları, 2012.
• Erman, Hasan: İstisna sözleşmesinde Beklenilmeyen Haller, BK. 365/2, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1979.
• Feyzioğlu, Feyzi Necmeddin: Borçlar Hukuku, Genel hükümler, Cilt II, Yenilenmiş ve Genişletilmiş 2. bası, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1977.
• Girard, Paul Frédéric: Manuel Elémentaire De Droit, 5. ed, Revue Et Augmenté, Paris, Librairie Nouvelle De Droit Et De Jurisprudence, Arthur Rousseau Editeur, 1929.
• Gökyayla, Emre: “Eser Sözleşmesinde Müteahhidin Sadakat ve Özen Borcu”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl 1, sayı 1, 2002.
• Gökyayla, Emre: Eser Sözleşmesinde Ek İş ve İş Değişiklikleri, İstanbul, Vedat Kitabevi, 2009.
• Gümüş, Mustafa Alper: 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’na Göre Borçlar Hukuku Özel Hükümler, Cilt: II, Eser, Vekalet, Simsarlık, Vekaletsiz İş Görme, Havale, Saklama, Kefalet ve Garanti, İstanbul, Vedat, 2012.
• Güneş Ceylan, Seldağ: “Roma Hukukunda Klasik Hukuk Dönemi”, Prof. Dr. Belgin Erdoğmuş’a Armağan, Derleyen: M. Murat İnceoğlu, İstanbul, Der Yayınları, 2011.
• Hasse, Die Culpa des Römischen Rechts, 1, edition, 1815, 2. édition Bonn, 1838.
• Hatemi, Hüseyin: Borçlar Hukuku Fasiküller, İstanbul, 2006.
• Hatemi/Serozan/Arpacı, Borçlar Hukuku, Özel Bölüm, İstanbul, Filiz Kitabevi, 1992.
• Honig, Richard: Roma Hukuku Dersleri, Çeviren: Şemseddin Talip, Capitolium II, İstanbul, 1935.
• Huvelin, Paul: Cours Elémentaire De Droit Romain, Tome II, Les Obligations, Paris, Librairie du Recueil Sirey, 1929.
• Iustinianus, Institutiones, Türkçe metin: Ziya Umur, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1968.
• İnal, T.:“Mücbir Sebebin Oluşum Unsurları”, Prof. Dr. Kemal Oğuzman’a Aramağan, Ankara, 1997, s. 13-53.
• İpek, Nurcan: “XII Levha Kanunu”, Argumentum, Yıl: 3, Sayı: 34.
• Kabaağaç, Sina/Alova, Erdal: Latince-Türkçe Sözlük, İstanbul, Sosyal Yayınlar, 1995.
• Karadeniz Çelebican, Özcan: Roma Hukuku, Tarihi Giriş- Kaynaklar- Genel Kavramlar- Kişiler Hukuku- Hakların Korunması, Yeni Medeni Kanun’a Uyarlanmış On Yedinci Basım, 2014, Ankara, Turhan Kitabevi, 2014.
• Karadeniz, Özcan: Iustinianus Zamanına Kadar Roma’da İş İlişkileri, Ankara, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1976.
• Karagöz, Havva: “Digesta’nın Hazırlanma Şekli ve Sistematiği Hakkında Düşünceler”, Prof. Dr. Belgin Erdoğmuş’a Armağan, Derleyen: M. Murat İnceoğlu, İstanbul, Der Yayınları, 2011, s. 135-154.
• Karagöz, Havva: Hukuk Kuralı (Regula Iuris) Kavramı, İstanbul, On İki Levha Yayıncılık, 2010.
• Kocayusufpaşaoğlu/Hatemi/Serozan/Arpacı, Borçlar Hukuku, Genel Bölüm, Birinci Cilt, Prof. Dr. Necip Kocayusufpaşaoğlu, Borçlar Hukukuna Giriş, Hukuki İşlem, Sözleşme, Yenilenmiş Genişletilmiş Tamamlanmış 4. Bası’dan 7 nci Tıpkı Bası, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2017.
• Kochaker, Paul/Ayiter, Kudret: Modern Özel Hukuka Giriş Olarak Roma Özel Hukukunun Ana Hatları, İzmir, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi, 1993.
• Kurşat, Zekeriya: “Eser ve Vekalet Sözleşmelerinin Nitelendirilmesi Sorunu ve Nitelendirmenin Hükmü”, İÜHFM, C. LXVII, (67), 2009, sayı: 1-2, s. 143-166.
• Mayer-Maly, Theo: Locatio Conductio, eine untersuchung zum klassischen römischen recht, Band IV, Wien, 1956.
• Monier, Raymond: Manuel Elémentaire De Droit Romain, Tome II, Les Obligations, 4. édition, revu et complétée, Editions Domat Montchrestien, 1948.
• Olivier-Martin, Félix: “Des Divisions Du Louage En Droit Romain”, Revue Historique De Droit Français Et Etranger (RHD), 4. sèrie, quizieme année, 1936.
• Öz, M. Turgut: İş Sahibinin Eser Sözleşmesinden Dönmesi, Bayındırlık İşleri Şartnamesinin İlgili Hükümleri İle Birlikte, İstanbul, Kazancı, 1989.
• Özdemir, H. Gökçe: Roma ve Türk Hukuklarında Vekaletsiz İş Görme (Negotiorum Gestio), Ankara, Seçkin Yayıncılık, 2001.
• Paris, Jean: La Responsabilité De La Custodia En Droit Romain, Paris, Recueil Sirey, 1926.
• Rado, Türkân: Roma Hukuku Dersleri, Borçlar Hukuku, İstanbul, Filiz Kitabevi, 2016.
• Rambaud, Prosper: Explication Elémentaire du Droit Romain, Tome II, Paris, Librairie Maresq Ainé, 1893.
• Sayın Korkmaz, Bengi: Roma Hukukunda Vekalet Sözleşmesi (Mandatum), Ankara, Yetkin, 2014.
• Schmidlin, Bruno/Cannata, Carlo Augusto: Droit Privé Romain, II, Obligations- Successions- Procédure, Lausanne, 1987.
• Schwarz, Andreas B.: Roma Hukuku Dersleri, Çev. Türkan Rado, Cilt:1, 7. bs., İstanbul, Doğan Kardeş Yayınları, 1965.
• Seliçi, Özer: Borçlar Kanununa Göre Sözleşmeden Doğan Sürekli Borç İlişkilerinin Sona Ermesi, İstanbul, 1977.
• Seliçi, Özer: İnşaat Sözleşmelerinde Müteahhidin Sorumluluğu, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1978.
• Somer, Pervin: Roma Hukukunda İstisna Akdi, (Locatio Conductio Operis), Türk Hukuku İle Karşılaştırmalı, İstanbul, Derin Yayınları, 2008.
• Soydan, Ceren: “Roma Hukukunda ve Türk Hukukunda Eser Sözleşmeleri (Locatio Conductio Operis)”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Özyeğin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul, 2016.
• Söğütlü Erişgin, Özlem: Roma Hukukunda Tarihsel Gelişimi İçerisinde Contractus (Sözleşme) Kavramı ve Sözleşmesel sorumluluk Ölçütleri, Ankara, Seçkin, 2016, (kıs. Contractus)
• Söğütlü Erişgin, Özlem: Tarihsel ve Dogmatik Açıdan Periculum Est Emptoris (Hasar Alıcıya Aittir), Ankara, Seçkin, 2010 (kıs. Periculum Est Emptoris)
• Sütken, Elvan: “Roma Hukukunda Özel Kusursuz Sorumluluk Halleri”, Prof. Dr. Belgin Erdoğmuş’a Armağan, Derleyen: M. Murat İnceoğlu, İstanbul, Der Yayınları, 2011.
• Tahiroğlu, Bülent/Erdoğmuş Belgin: Roma Hukuku, Tarihi Giriş- Hukuk Tarihi- Genel Kavramlar- Usul Hukuku, Onuncu Basım, İstanbul, Der Yayınları, 2014.
• Tahiroğlu, Bülent: Roma Borçlar Hukuku, 1.7.2012’de yürürlüğe giren Yeni Türk Borçlar Kanunu ve 13.1.2011’de yürürlüğe giren Yeni Türk Ticaret Kanunu’na göre Düzenlenmiş Yeni Bası, İstanbul, Der Yayınları, 2016.
• Tamer Güven, Diler: Culpa In Eligendo, Yardımcı Şahsı Seçmede Kusur Nedeniyle Sözleşmeden Doğan Sorumluluk, İstanbul, Der Yayınları, 2001.
• Tandoğan, Haluk: Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri, Cilt II, İstisna (Eser) ve Vekalet Sözleşmeleri, Vekaletsiz İş Görme, Kefalet ve Garanti Sözleşmeleri, Tümü Yeniden İşlenmiş ve Genişletilmiş 3. Bası, Ankara, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 1987.
• Tandoğan, Haluk: Özel Borç İlişkileri, Cilt I/1, Kendine Özgü Yapısı Olan ve Karma Sözleşmeler, Satış ve Çeşitleri, Trampa, Bağışlama, 6. basım, İstanbul, 1990.
• Tekinay/Akman/Burcuoğlu/Altop, Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, Yeniden Gözden Geçirilmiş ve Genişletilmiş Yedinci Baskı, İstanbul, Filiz Kitabevi, 1993.
• Topuz, Murat: “Eserin Teslimden Önce Tele Olması ve Roma Hukuku’nun Türk Borçlar Hukuku’na Etkileri”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi (MÜHF-HAD), Cilt 14, sayı 1- 2, 2008, s. 201-236.
• Umur, Ziya: Roma Hukuku Ders Notları, Usul Hukuku, Borçlar Hukuku, Eşya Hukuku, Miras Hukuku, Tıpkı 3. basım, İstanbul, Beta, 2010.
• Umur, Ziya: Roma Hukuku Lügatı, İstanbul, İstanbul Üniversitesi Yayınları, 1983. (Kıs. Lügat)
• Umur, Ziya: Roma Hukuku, Tarihi Giriş- Kaynaklar- Umumi Mevhumlar- Hakların Himayesi, İstanbul, Filiz Kitabevi, 1984 (Kıs. Roma Hukuku)
• Üçer, Mehmet: Roma Hukukunda ve Karşılaştırmalı Hukukta Alacaklının Temerrüdü, Ankara, Turhan Kitabevi, 2007.
• Weiss, Egon: Institutionen des Römischen Privatrechts, 2. Auflage, Basel, Verlag für Recht und besellschaft A. G., 1949.
• Zevkliler, Aydın/Gökyayla, K. Emre: Borçlar Hukuku, Özel Borç İlişkileri, 16. bası, Ankara, Turhan Kitabevi, 2016.