Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay Kararları Çerçevesinde Evli Kadının Soyadı

Yıl 2017, Cilt: 19 Sayı: 1, 43 - 110, 01.06.2017

Özge Erbek Odabaşı

Öz

Evli kadının soyadı meselesi, gerek Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nde, gerekse Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay kararlarında yoğun hukuki tartışmaların olduğu konulardan biridir. Evli kadının soyadını düzenleyen TMK m. 187 uyarınca, kadın evlendikten sonra eşinin soyadını taşımak zorundadır, bu hüküm kadına sadece bekârlık soyadını kullanma/ taşıma imkânı vermemektedir. Hükmün Anayasa’ya aykırılığı ileri sürülerek iptali istenmiş, ancak Anayasa Mahkemesi iptal istemlerini reddetmiştir. Bununla birlikte, evli kadınların sadece bekârlık soyadlarını kullanmayı talep ederek yaptıkları bireysel başvuruları kabul etmiş, bu uygulamanın Anayasa’nın 17. maddesinde düzenlenen manevi varlığın korunması ve geliştirilmesi hakkını ihlal ettiği sonucuna varmıştır. Yargıtay’ın bu konudaki kararları da zaman içinde değişiklik göstermiştir, önceden bu talepleri kesin biçimde reddederken, bir süredir kabul etmektedir. Çalışmamızın amacı, Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay kararları çerçevesinde evli kadının soyadı konusunu değerlendirmektir

Anahtar Kelimeler

Evli kadının soyadı, Kadın-Erkek Eşitliği, Türk Medeni Kanunu, Anayasa, Anayasa Mahkemesi, Yargıtay, Yargı Kararları

THE SURNAME OF MARRIED WOMEN WITHIN THE FRAMEWORK OF THE CONSTITUTIONAL COURT AND SUPREME COURT DECISIONS

Öz

The problem of married womens’ surname has been one of the issues of intensive discussions in both The European Court of Human Rights Jurisprudence and Constitutional Court, Supreme Court decisions. According to the Turkish Civil Code, article 187, which regulates the surname of the married woman, indicates that woman should use her husband’s last name after being married. This article does not give her any right to use her bachelor’s surname only. This regulation was requested to cancel, claiming that it was contradicted to the constitution, but the Constitutional Court refused to cancel this request. On the other hand, The Constitutional Court accepted individual applications made by married women in order to use exclusively their bachelor’s surname and also, It concluded that the mentioned practice violated the right to protect and improve the moral existence which is arranged in Article 17 of the Constitution. The decisions of the Supreme Court has changed during time, previously It was refusing these kind of requests absolutely, however It is accepting them in recent years. The aim of our article is to evaluate the issue of the surname of married woman within the framework of the constitutional court and supreme court decisions

Anahtar Kelimeler

The surname of married woman, The equality of woman and man, Turkish Civil Code, Constitution, Turkish Constitutional Court, Turkish Supreme Court, Turkish Jurisprudence

Kaynakça

• Abik, Y.: Kadının Soyadı ve Buna Bağlı Olarak Çocuğun Soyadı, Ankara, 2005.
• Akıllıoğlu, T.: İnsan Haklarının Korunması Alanında Uluslararası Temel Belgeler, Ankara, 1995.
• Akipek, J./Akıntürk, T./Ateş Karaman, D.: Türk Medeni Hukuku, Başlangıç Hükümleri, Kişiler Hukuku, İstanbul, 2012.
• Akkayan-Yıldırım, A.: Evlilik Dışı Çocuğun Soyadı ve 02.07.2009 Tarih 2005/114 E. 2009/105 K. Sayılı Anayasa Mahkemesi Kararının Bu Bağlamda Değerlendirilmesi, Prof. Dr. Rona SEROZAN’a Armağan, C. I, İstanbul, 2010, s. 69-89.
• Atasayan, M. G.: Kadının Soyadı Da Yok, Prof. Dr. Mustafa DURAL’a Armağan, İstanbul, 2013, s. 199-219.
• Atasoy, H.: Evli Kadının Soyadı Sorunu Anayasal Mı? Bireysel Mi?, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S. 5, 2015, s. 131-170.
• Ayan, S.: Anayasa Mahkemesi Kararları ve Çocuklar ile Kadının Soyadına İlişkin Değişiklik Tasarısı Taslağı Işığında Soyadının İlk Kez Edinilmesi, Kendiliğinden Değişmesi ve Değiştirilmesi, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XVI, Y. 2012, S. 4, s. 19-90.
• Aybay, R.: Uluslararası Antlaşmaların Türk Hukukundaki Yeri, TBB Dergisi, S. 70, 2007, s. 77-107.
• Aydın, G., S.: Türk Medeni Kanunu m. 187 (Anayasa Mahkemesinin 187. Maddenin İptal İstemini Red Kararı ve Gerekli Görülen Yeni Düzenleme Hakkında Bir Değerlendirme), Prof. Dr. Mustafa DURAL’a Armağan, İstanbul, 2013, s. 246-275.
• Aydın, Ö., D.: Türk Anayasa Yargısında Yeni Bir Mekanizma: Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru (Bireysel Başvuru), Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XV, Y. 2011, Sa. 4, s. 121-170.
• Başlar, K.: Uluslararası Antlaşmaların Onaylanması, Üstünlüğü ve Anayasal Denetimi Üzerine, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni (MHB), Prof. Dr. Sevin TOLUNER’e Armağan, 24/1-2, Y. 2004, s. 279-336.
• Bilgin, A., B.: Uluslararası Anlaşmaların İç Hukuktaki Yeri Bağlamında 2004 Değişikliğinin Beraberinde Getirdiği Sorunlar ve Bazı Çözüm Önerileri, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 22, S.1, 2016, s. 131-155.
• Bilir, F.: Anayasanın 90. Maddesinde Yapılan Değişiklik Çerçevesinde Milletlerarası Andlaşmaların İç Hukuktaki Yeri, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 13, S.1, Y. 2005, s. 77-107.
• Bühler, R., Honsell, H./Vogt, N. P./Geiser, T.: Basler Kommentar Zivilgesetzbuch I, Art. 1-456, ZGB Art. 160, N. 1-4, 5. Aufl., Basel, 2014.
• Bühler, R., Honsell, H./Vogt, N. P./Geiser, T.: Basler Kommentar Zivilgesetzbuch I, Art. 1- 456, ZGB Art. 30, N. 18, 4. Aufl., Basel, 2010.
• Çakırca, S., İ.: Kadın Erkek Eşitliği Açısından M.K. m. 187’nin Değerlendirilmesi (MK m. 187), Prof. Dr. Rona SEROZAN’a Armağan, C. I, İstanbul, 2010, s. 703-748.
• Çakırca, S.: İ., Evli Kadının Soyadına İlişkin Güncel Gelişmelerin Değerlendirilmesi (Soyadı), İÜHFM, C. LXX, S. 2, 2012, s. 145-164.
• Çolaker, M.: Temel Hak ve Özgürlüklere İlişkin Uluslararası Antlaşmaların İç Hukukta Doğrudan Uygulanması, Ankara, 2010.
• Dural, M./Öğüz, T./Gümüş, M. A.: Türk Özel Hukuku, C. III, Aile Hukuku, İstanbul, 2016.
• Dural, M./Öğüz, T.: Türk Özel Hukuku, C. II, Kişiler Hukuku, İstanbul, 2012.
• Ekşi, N.: Medeni Kanunun Kadının Soyadına İlişkin Hükmünün AİHS, Anayasa, CEDAW ve MÖHUK Kapsamında Değerlendirilmesi, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Erhan ADAL’a Armağan, Özel Sayı, C. VIII, S.2, Y. 2012, s. 311-331.
• Ergene, D.: İnsan Hakları Hukukundaki Gelişmeler Işığında Türk Hukukunda Kadının ve Çocuğun Soyadı Meselesi ve Medeni Kanun’da Değişiklik Önerisi, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni (MHB), Cilt 31, Sayı 2 (2011), s. 123-176.
• Genç Arıdemir, A.: Aile Hukuku Bakımından Önem Taşıyan “Kadın Haklarına İlişkin Uluslararası Belgeler” ve Bunların Türk Hukukuna Etkisi, Prof. Dr. Necla ARAT’a Armağan, İstanbul, 2004, s. 153-186.
• Gerek, Ş./Aydın, A. R.: Anayasa’nın 90. Maddesi Değişikliği Karşısında Yasaların Geleceği ve Anayasal Denetim, TBB Dergisi, S. 55, 2004, s. 226-238.
• Göztepe, E.: Anayasal Eşitlik İlkesi Açısından Evlilikte Kadınların Soyadı, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 54-2, 1999, s. 101-131.
• Hatemi, H./Kalkan Oğuztürk, B.: Kişiler Hukuku, İstanbul, 2014.
• Hausheer, H./Geiser, T./Aebi-Müller, R., E.: Das Familienrecht des Schweizerischen Zivilgesetzbuches, Bern, 2014.
• Helvacı, S./Erlüle, F.: Medeni Hukuk, İstanbul, 2016.
• Helvacı, S./Kocabaş, G., Fransız, Alman ve İsviçre ve Türk Hukuklarında Kadının Soyadı, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı, Y. 2015, C. 21, S. 2, Prof. Dr. Mehmet Âkif AYDIN’a Armağan, s. 615-644.
• Karagülmez, A.: 5170 Sayılı Yasa’yla Anayasa’nın 90. Maddesinde Yapı- lan Değişikliğe Bir Bakış, TBB Dergisi, Sayı 54, Y. 2004, s. 163-177.
• Kılıçoğlu Yılmaz, K., Kadının Bitmeyen Soyadı Sorunu, ABD, 2014/4, s. 579-594.
• Kılıçoğlu, A.: Aile Hukuku (Aile), Ankara, 2015.
• Kılıçoğlu, A.: Kadının Soyadı Çilesi, Cumhuriyet Gazetesi, 25.10.2000.
• Kılıçoğlu, A.: Medeni Hukuk (Medeni), Ankara, 2016.
• Korkmaz, R.: Medeni Usul Hukuku Açısından Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru, İstanbul, 2017.
• Kuru, B.: İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medeni Usul Hukuku, İstanbul, 2016.
• Moroğlu, N.: Kadının Soyadı (Armağan), Prof. Dr. Necla ARAT’a Armağan, İstanbul, 2004, s. 281-307.
• Moroğlu, N.: Kadının Soyadı, İstanbul, 1999.
• Moroğlu, N.: Kadınların İnsan Hakları Bildirisi ve Ek İhtiyari Protokol (İnsan Hakları), İstanbul, 2003.
• Moroğlu, N.: Medeni Yasa’ya Göre Kadının Soyadı ve Bir Öneri (Öneri), İBD, c. 79, S. 2005/5, s. 1492-1510.
• Mortaş, S.: Evlenen Kadın İle Velayeti Kadına Bırakılan Çocuğun Soyadının Belirlenmesinde “Kocanın Soyadı” Parametresi, GÜHFD, C. XX, Y. 2016, S. 2, s. 311-369.
• Nomer, H., N.: Avrupa Birliği’ne Üye Devletlerde ve Türkiye’de Evlenen Kadının ve Ortak Çocuğun Soyadı, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni (MHB), Cilt 22, Sayı 2 (2002), Prof. Dr. Ergin NOMER’e Armağan, s. 421-450.
• Oder, B., E.: Eşitlik İlkesi ve Temel Hakların Norm Alanlarının Somutlaşması Bakımından Evli Kadının Soyadı, Anayasa Mahkemesinin Medeni Hukuka İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi Sempozyumu (21 Mayıs 2012), İstanbul, 2013, s. 1-18.
• Oğuzman, K./Seliçi, Ö./Oktay-Özdemir, S.: Kişiler Hukuku (Gerçek ve Tüzel Kişiler), İstanbul, 2015
• Oktay-Özdemir, S.: Aile Hukukunda Eşitliğe Aykırı Hükümler (Eşitliğe Aykırı Hükümler), Prof. Dr. Zahit İMRE’ye Armağan, İstanbul, 2009, s. 289-305.
• Oktay-Özdemir, S.: Anayasa Mahkemesinin Soyadı Kanunu m. 4’ü İptal Eden 8.12.2011 Tarih ve 119/165 Sayılı Kararının Değerlendirilmesi (Sempozyum), Anayasa Mahkemesinin Medeni Hukuka İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi Sempozyumu (21 Mayıs 2012), İstanbul, 2013, s. 183-199.
• Oktay-Özdemir, S.: Soyadı İle İlgili İsviçre Medeni Kanunu’nda 2013
• Yılında Yürürlüğe Giren Değişiklikler İle Türk Hukukundaki Durumun Karşılaştırılması (Değişiklikler), Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı, Y. 2016, C. 22, S. 3, Prof. Dr. Cevdet YAVUZ’a Armağan, II. Cilt, s. 2017-2032.
• Oruç, M.: Evli Kadının Münhasıran Bekârlık Soyadını Kullanabilmesi, TAAD (Türkiye Adalet Akademisi Dergisi), Y. 7, S. 27, Temmuz 2016, s. 451-465.
• Öcal Apaydın, B., Son Yargı Kararları Işığında Kadının Soyadı Meselesi Çözüme Kavuşturulmuş Mudur?, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 6, S. 2, Y. 2015, s. 425-457.
• Öden, M./Esen, S.: Anayasa Mahkemesi ve Evli Kadının Soyadı, Prof. Dr. Erdal ONAR’a Armağan, C. II, Ankara, 2013, s. 817-836.
• Özdamar, D.: CEDAW Sözleşmesi Kadınlara Karşı Her Türlü Ayrımcılığın Önlenmesi Dair Sözleşme ve Ek İhtiyari Protokol’ün İç Hukukumuza, Özellikle Yeni Aile Hukukumuza Etkisi (CEDAW), Ankara, 2009.
• Özdamar, D.: Türk Hukukunda Özellikle Türk Medeni Kanunu Hükümleri Karşısında Kadının Hukuki Durumu, Ankara, 2002. Öztan, B.: Aile Hukuku, Ankara, 2015.
• Pekcanıtez, H./Taş Korkmaz, H.: PEKCANITEZ USUL Medeni Usul Hukuku, C. I, İstanbul, 2017.
• Sandoz, S.: Le point sur le droit de la famille/Entwicklungen im Familienrecht, SJZ 91 (1995), s. 112-114. (STURM’dan naklen).
• Sturm, F.: Künftiges Schweizer Namensrecht, Annales de la Faculté de Droit d’Istanbul Cilt 32, Sayı 49 (2000), s. 25-45.
• Şirin, T.: İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’ne Ek 7. no.lu Protokol Hakkında Genel Bir Bilgilendirme,http://www.academia.edu/28122179 /Avrupa_%C4%B0nsan_Haklar%C4%B1_S%C3%B6zle%C5%9Fmesi _7_nolu_Protokol
• Tumay, M./Altınel, G.: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Gunes V.Turkey Kararının Türk Anayasa Hukuku Açısından Tahlili, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 33, 2015, s. 167-180.
• Von Sachsen Gessaphe, K., A., P.: Münchener Kommentar zum BGB, Band 8, Familienrecht I, § § 1297-1588, 7. Auflage 2017, § 1355, N. 1- 3. https://beck-online.beck.de
• Yılmaz, M.: Evli Kadının Soyadı, TAAD (Türkiye Adalet Akademisi Dergisi), Y.3, S. 10, Temmuz 2012, s. 129-151.
• Yüksel, S., R.: Türk Medeni Kanunu Bakımından Kadın - Erkek Eşitliği, GÜHFD, C. XVIII, Y. 2014, S. 2, s. 175-200.
• Zevkliler, A./Acabey, M. B./Gökyayla, K. E.: Zevkliler Medeni Hukuk, Ankara, 1999.