Tüzel Kişilerin İdari Para Cezası Sorumluluğunda İsnadiyet Sorunu

Yıl 2015, Cilt: 17 Sayı: 1, 1 - 77, 01.06.2015

Koray Doğan

Öz

Ceza hukukunda olduğu gibi kabahatler hukuku bakımından da gerçek kişinin eylemine dayanan sorumluluğun, evrensel hukuk prensiplerine uygun şekilde tüzel kişiye ne şekilde isnad edileceği önem arz eder. Çalışma kapsamında da tüzel kişinin idari para cezasından hangi unsurların varlığı halinde sorumlu olabileceği incelenmiş ve Kabahatler Kanunu’nda yer alan düzenlemeler, eleştirel bir yaklaşımla ele alınmıştır. Bu kapsamda karşılaştırmalı hukuktaki tüzel kişilerin kamu hukuku sorumluluğuna dair düzenlemelerden de yararlanarak öneri mahiyetinde isnadiyet kriterleri geliştirilmeye çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Tüzel kişiler, kabahat, idari para cezası, isnadiyet, kusur

THE IMPUTATION PROBLEM IN THE LIABILITY OF JURIDICAL PERSONS FOR ADMINISTRATIVE FINE

Öz

As such in criminal law also in misdemeanor law, in conformity with the principles of universal law, how could be imputed the liability of natural persons that based on their acts to juridical persons has importance. Within the scope of this study, in the existence of which elements, the juridical persons could be responsible for administrative fine is examined and regulations in misdemeanor law is handled with a critical approach. Within this framework, by making use of the regulations related responsibility of the juridical persons from public law in comparative law, imputation criteria have tried to improve as suggestion

Anahtar Kelimeler

Juridical persons, misdemeanor, administrative fine, imputation, fault.

Kaynakça

• Achenbach, Hans: “Ahndende Sanktionen gegen Unternehmen und die für sie handelnden Personen im deutschen Recht”, in: Bausteine des europäischen Strafrechts, Coimbra-Sympoisum für Claus Roxin, hrsg. Schünemann/Dias, Bergisch Gladbach 1995.
• Akbulut, Berrin: Türk Ceza Kanunu ile Kabahatler Kanunu Genel Hükümlerinin Yaptırım Hükümleri Dışında Karşılaştırmalı Olarak İncelenmesi, Ankara 2014.
• Akyürek, Güçlü: “5237 Sayılı Türk Ceza Kanunu’nun 252. Maddesi ve Özel Sektörde Rüşvet”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.8, 2012.
• Artuk, Mehmet Emin/Gökcen, Ahmet/Yenidünya, Caner: Ceza Hukuku Genel Hükümler, İstanbul 2009.
• Aslan, M. Yasin: “İdari Yaptırımlar”, TBB Dergisi, Sayı 85, 2009. Ayan, Mehmet/Ayan, Nurşen: Kişiler Hukuku, Konya 2014.
• Ayatar Kızılyar, Sema: “Ceza Yaptırımı İle İdari Yaptırım Ayrımı”, Prof. Dr. Aydın Zevkliler Armağanı, Journal of Yasar University, Özel Sayı Vol.8.
• Baumann/Weber/Mitsch, Strafrecht Allgemeiner Teil, Bielefeld 2003.
• Bekar, Elif: “Kabahatler Kanunu’nun Genel Hükümlerinin Değerlendirilmesi”, İÜHFM, C.LXIX, S.1-2.
• Bıyıklı, Hasan: “Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğu ve Türk Ceza Hukuku Sistemi I”, Yargıtay Dergisi, C.7, S.14, Ekim 1981.
• Brodowski, Dominik: Manuel Espinoza de los Monteros de la Parra, Tiedemann, Klaus, in: Regulating Corporate Criminal Liability: An Introduction, Edit.Dominik Brodowski Manuel Espinoza de los Monteros de la Parra Klaus Tiedemann Joachim Vogel, Switzerland 2014.
• Böse, Martin: “Strafbarkeit juristischer Personen – Selbstverständlichkeit oder Paradigmenwechsel im Strafrecht”, ZStW 2014, 126(1).
• Carbonell Mateu, Juan Carlos: „Die strafrechtliche Verantwortlichkeit juristischer Personen: Überlegungen zur „Dogmatik” und zum System der Reform des spanischen Strafgesetzbuchs 2010”, ZStW 123, (2011)
• Heft 2.
• Candan, Turgut: “Danıştay Kararlarında Vergisel Kabahatler ve Yaptırımlar Hukukuna İlişkin Temel İlkeler”, in: İstanbul Kültür Üniversitesi Uluslararası İdari Ceza Hukuku Sempozyumu, Edit: Prof.Dr. İlhan Ulusan ve Doç.Dr. Funda Başaran Yavaşlar, Ankara 2009.
• Centel, Nur/Zafer, Hamide/Çakmut, Özlem Yenerer: Türk Ceza Hukukuna Giriş, İstanbul 2011.
• Coen, Christoph: in: BeckOK OWiG, Hrsg. Dr. Jürgen-Peter Graf, 2015.
• Coşkun, Şenol/Kurşun, Fatma: Cezaların Şahsiliği İlkesi Bakımından İmar Kanununun 42 nci Maddesinde Belirtilen “Yapının Sahibi” Kavramı, TAAD Y.5, S.18, Temmuz 2014.
• Deckert, Katrin: “Corporate Criminal Liability in France”, in: Corporate Criminal Liability; Emergence, Convergence, and Risk; Edit. Mark Pieth, Radha Ivory, 2011.
• Demirbaş, Timur: Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2014.
• Doyle, Charles: Corporate Criminal Liability: An Overview of Federal Law, Congressional Research Service, 2013.
• Dönmezer, Sulhi/Erman, Sahir: Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, C. II, İstanbul 1994.
• Dural, Mustafa/Öğüz, Tufan: Türk Özel Hukuku C.II, Kişiler Hukuku, İstanbul 2012.
• Engelhart, Marc: “Corporate Criminal Liability from a Comparative Perspective”, in: Regulating Corporate Criminal Liability: An Introduction, Edit. Dominik Brodowski Manuel Espinoza de los Monteros de la Parra Klaus Tiedemann, Joachim Vogel, Switzerland 2014.
• Eren, Abdurrahman: “Türk Anayasa Mahkemesi’ne Göre Siyasi Parti Kapatma Davasının Hukuki Niteliği”, istanbuluniversitesi. hukukfakultesi.gen.tr/fpdb/siyasi%20partiler.pdf, Erişim: 29.05.2015.
• Erman, Sahir: Ticari Ceza Hukuku I- Genel Kısım, İstanbul 1992.
• Fan, V-Tsien: “An Analysis of Institutional Guidance and Case Law in the USA Pertaining to Compliance Programs”, in: Preventing Corporate Corruption The Anti-Bribery Compliance Model, Edit. Stefano Manacorda, Francesco Centonze, Gabrio Forti, Switzerland 2014.
• Franzen, Klaus/Gast, Brigitte/Joecks, Wolfgang: Steuerstrafrecht, Nördlingen 2009.
• Frister, Helmut: Strafrecht Allgemeiner Teil, München 2011.
• Fromm, Ingo E.: “Über ungeklärte Rechtsfragen des europäischen
• Sanktionsrechts gegen juristische Personen sowie Harmonisierungsbestrebungen der Organe der EG in Bezug auf die innerstaatlichen Rechtsordnungen”, ZIS, 7/2007.
• Geth, Christopher: „Selbstbelastungsfreiheit im unternehmensstrafrecht – Konflikt zwischen Moderne und Tradition aus Schweizer Perspektive”, ZStW 2014, 126(1).
• Goode, Matthew: “Tüzel Kişilerin Cezai Sorumluluğu, Common Law:Temsili Sorumluluk (Başkalarının fiillerinden sorumlu tutulma) ve Asli Sorumluluğun Oluşumu”, Çev. Ersan Şen, İ.Ü Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, No:15, Temmuz 1996.
• Gündüz, Harun: Rekabet Hukukunda Uygulanan İdari Para Cezaları, Yüksek Lisans Tezi, Seri No:21, Ankara 2013.
• Hafızoğulları, Zeki/Özen, Muharrem: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2010.
• Hakeri, Hakan: Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2015.
• Hefendehl, Roland: “Corporate Criminal Liability: Model Penal Code Section 2.07 and the Development in Western Legal Systems”, Buffalo Criminal Law Review, Vol.4, No.1, April 2000.
• Hilf, Marianne Johanna: „Die Strafbarkeit juristischer Personen im schweizerischen, österreichischen und liechtensteinischen Recht”, ZStW 2014, 126(1).
• Hoven, Elisa: “Der nordrhein-westfälische Entwurf eines Verbandsstrafgesetzbuchs – Eine kritische Betrachtung von Begründungsmodell und Voraussetzungen der Straftatbestände”, ZIS 1/2014.
• İkizler, Metin: Tüzel Kişilerin İlkeli Kişiliği Bu Uğurda Ana Statüsünün Anlamı ve İşlevi, Ankara 2012.
• Jescheck, Hans-Heinrich: Die strafrechtliche Verantwortlichkeit der Personenverbänden, ZStW 65, 1953.
• Kangal, Zeynel: Tüzel Kişilerin Cezai Sorumluluğu, Ankara 2003.
• Kangal, Zeynel: Kabahatler Hukuku, İstanbul 2011.
• Kangal, Zeynel: “Türk Ceza ve Kabahatler Hukuku Açısından Tüzel Kişilerin Sorumluluğu”, in: Sanktionen gegen juristische Personen - Tüzel Kişiler Hakkında Uygulanan Yaptırımlar, Edit. Prof.Dr. Ayşe Nuhoğlu, İstanbul 2013.
• Kelsen, Hans: Nedensellik ve İsnadiyet, Çeviren: Zeki Hafızoğulları, AÜHFD, C.XXXV, Y.1978, S.1-4.
• Krekeler, Wilhelm: “Brauchen wir ein Unternehmensstrafrecht”, in: FS Ernst Walter Hanack, Hrsg. Ebert/Rieß/Roxin/Wahle, Berlin 1999.
• Kuhlmann, Peter: Verbandssanktionierung in Italien Das decreto legislativo 8 giugno 2001 n. 231 im Vergleich mit europäischen Vorgaben und dem deutschen Recht, Münih 2014.
• Kurt, Hayrettin: “İdari Yaptırımlara Karşı Güvenceler”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XVIII, Y.2014, S.1.
• Künhe, Hans-Heiner: “Die Verfassungrechtlichen Grundlagen Des Verwaltungsstrafrechts in Deutschland”, in: İstanbul Kültür Üniversitesi
• Uluslararası İdari Ceza Hukuku Sempozyumu, Edit: Prof.Dr. İlhan Ulusan ve Doç.Dr. Funda Başaran Yavaşlar, Ankara 2009.
• Lahti, Raimo: „Über die Regelung der strafrechtlichen Verantwortung juristischer Personen in Finnland”, in: Sanktionen gegen juristische Personen -
• Tüzel Kişiler Hakkında Uygulanan Yaptırımlar, Edit. Prof.Dr. Ayşe Nuhoğlu, İstanbul 2013.
• Laue, Christian: “Die Strarechtliche Verantwortlichkeit von Verbänden”, JURA 5/2010.
• Maglie, Cristina de: “Models of Corporate Criminal Liability in Comparative Law”, Washington University Global Studies Law Review, Vol.4, Issue 3, Centennial Universal Congress of Lawyers Conference— Lawyers & Jurists in the 21st Century January 2005.
• Maglie, Cristina de: “Societas Delinquere Potest? The Italian Solution”, in: Corporate Criminal Liability; Emergence, Convergence, and Risk; Edit. Mark Pieth, Radha Ivory, 2011.
• Mahmutoğlu, Fatih Selam: “Suç-Kabahat Ayrımı – İdari Ceza Hukukunun Temelleri”, http://fsmahmutoglu.av.tr/pdf/e347388642006e588cf2c697c 444aa95c3fa57d77818090242.pdf, (Erişim:09.11.2015)
• Malbeleği, Nida: Türk Ceza Hukuku ve Kabahatler Hukukunda Tüzel Kişilerin Sorumluluğu, İstanbul 2012, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Nisco, Attilo: “Die Strafbarkeit juristischer Personen am Beispiel des italinischen Systems”, Çev. Prof.Dr. Ayşe Nuhoğlu, in: Sanktionen gegen juristische Personen - Tüzel Kişiler Hakkında Uygulanan Yaptırımlar, Edit. Prof.Dr. Ayşe Nuhoğlu, İstanbul 2013.
• Noak, Torsten: “Einführung ins Ordnungswidrigkeitenrecht – Teil 2 Rechtsfolgen”, ZJS 3/2102.
• Oğurlu, Yücel: “İdari Yaptırımlara Genel Bir Bakış ve İdari Yaptırım Ceza Yaptırımı Ayrımı”, A.Ü. Erzincan Hukuk Fakültesi Dergisi, C.III, S.I. Oğuzman, Kemal/Seliçi, Özer/Oktay Özdemir, Saibe: Kişiler Hukuku (Gerçek ve Tüzel Kişiler), İstanbul 2012.
• Özay, İl Han: İdari Yaptırımlar, İÜ Yayını, İstanbul 1985.
• Özbek, Veli Özer/Kanbur, Mehmet Nihat/Doğan, Koray/Bacaksız, Pınar/Tepe, İlker: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2015.
• Özen, Muharrem: “Türk Ceza Kanunu Tasarısının Tüzel Kişilerin Ceza Sorumluluğuna İlişkin Hükümlerine Bir Bakış”, AÜHFD, Y.2003, C.52, S.1.
• Özgenç, İzzet: Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2015. Özkaya Özlüer, Ilgın: “İdari Yaptırımların Özellikleri ve Çevre Kanunu”, Ankara Barosu Dergisi, 2015/1.
• Öztan, Bilge: Tüzel Kişiler (Ders Notları), Ankara 1994.
• Öztürk, Bahri: “Kabahatler Kanununun Genel Esasları, in: İstanbul Kültür Üniversitesi Uluslararası İdari Ceza Hukuku Sempozyumu”, Edit: Prof.Dr. İlhan Ulusan ve Doç.Dr. Funda Başaran Yavaşlar, Ankara 2009.
• Topçuoğlu, Metin: “Yeni Çek Kanunu’na göre Tüzel Kişileri Temsilen Çek Düzenlemesi ve Sonuçları”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.XIV, Y.2010, S.2.
• Tricot, Juliette: „Unternehmensstrafbarkeit in Frankreich, Auf der verzweifelten Suche nach einem Modell”, ZStW 2014, 126(1).
• Türkmen, Ahmet: “6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununa Göre Organizasyon Sorumluluğu (TBK m. 66/III)”, İÜHFM CLXX, S.2, 2012.
• Wehrenberg, Stefan: Strafrechtliche Verantwortlichkeit von Wirtschaftsunternehmen, Zürich 2008, http://www.blumgrob.ch/pdfs /07_unternehmensstrafbarkeit.pdf, (erişim:22.09.2015)
• Weigend, Ewa: “Die strafrechtliche Verantwortlichkeit juristischer Personen im polnischen Recht”, ZStW 116 (2004) Heft 2.
• Weissmann, Andrew: “A New Approach to Corporate Criminal Liability”, American Criminal Law Review, Vol.44.
• Zapatero, Luis Arroyo: “Die strafrechtliche Verantwortunglichkeit der juristischen Personen in Spanien”, in: Sanktionen gegen juristische Personen -
• Tüzel Kişiler Hakkında Uygulanan Yaptırımlar, Edit. Prof.Dr. Ayşe Nuhoğlu, İstanbul 2013.
• Zieschang, Frank: „Die strafrechtliche Verantwortlichkeit juristischer Personen im französischen Recht – Modellcharakter für Deutschland?”, ZStW 115 (2003), Heft 1.
• Liability of Legal Persons for Corruption Offences, Training manual and reference source, SPDP Avrupa Konseyi Yayını, 2014
• http://www.coe.int/ (Erişim:10.10.2015)
• Corporate Liability in Europe, Clifford Chance, 2012
• http://www.cliffordchance.com/content/dam/cliffordchance/PDFs/Corpo rate_Liability_in_Europe.pdf (Erişim: 21.11.2015)