Kamu Görevine Girişte Kadın – Erkek Eşitliği İlkesi Konusunda Bir Değerlendirme

Yıl 2002, Cilt: 4 Sayı: 2, 27 - 56, 01.12.2002

Meltem Kutlu-gürsel

Öz

Kamu Personel sistemimizle ilgili ciddi reform gereksinimlerinin her
ortamda dile getirildiği bir dönemde, kamu görevine girişte kadın ve erkeğin
eşit haklara sahip olması ve cinsiyet nedeniyle ayrım gözetme yasağı
bağlamında konuyu ele alarak incelemeye çalıştık. Günümüzde her alanda
belli ilkelere dayalı olarak, verimlilik ve kaliteye ulaşmamız sözkonusu
olduğuna göre, objektif esaslarda birleşerek kamu personel rejiminde
öncelikle liyakat ilkesinin uygulanmasına özen göstermek gerekmektedir. Bu
ilke, görevi en iyi yapacak adayı seçmeye ilişkin her türlü engeli ortadan
kaldırmayı hedeflemektedir. Bugün gerek yapısal gerek işlevsel olarak, kamu
kurum ve kuruluşları alanında gittikçe artan karmaşık bir yapı karşımıza
çıkmakta, bu ise sunulan hizmetin verimliliği ve kalitesi konusunda sorunlar
yaratmaktadır. Kamu görevlileri ile ilgili temel ilkelerden biri olarak; liyakat
ilkesi, Anayasa ve yasalarımızda öngörülmüş iken, uygulamada bu ilkenin ne
ölçüde gerçekleştiği tartışmaya açık bir konudur. Egemen siyasi tercihler ne
olursa olsun her dönemde hizmetin gereklerini maksimum düzeyde yerine
getirecek, değişen nesnel koşullara uyumlu, düzenli, kaliteli, verimli hizmet
sunması gereken kamu kurum ve kuruluşları, bu amaca ulaşabilmek için
saydamlık ilkesi başta olmak üzere, katılımcı modeli benimseme konusunda
birtakım ilke ve kuralları uygulamaya geçirebilecek konumda olmalıdır. Bu
ise, kamu kurum ve kuruluşlarında öncelikle liyakat ilkesini istisnasız
uygulamaya geçirmek konusundaki kararlılık ve dolayısıyla somut
uygulamalarla olasıdır. Liyakat ilkesi anayasalarımızda sürekli benimsen bir
ilke iken, bugün hala bu konunun gündeme gelmesi uygulamaya ilişkin bir
problemle karşı karşıya olduğumuzu göstermektedir. Bu çalışmada liyakat
ilkesinden hareket ederek, anayasal eşitlik ilkesinin belli bir konuya
özgülenmiş uzantısı olan bir alanda, özellikle ulusal ve uluslararası
gelişmeleri de kapsayacak şekilde, kadın ve erkeğin kamu görevine girişte ve
yükselmede eşitliği ilkesini inceleyeceğiz. Bu ilkenin iç hukuk ve uluslararası
hukuktaki kaynaklarını, içeriğini, kapsamını, yerli ve yabancı yargı
organlarının konu ile ilgili kararlarını irdeleyerek, uygulamada sözkonusu
ilkenin hangi oranda gerçekleşme olanağı bulabildiğini değerlendirmek
amacındayız.

Kaynakça

• Aliefendioğlu Y., “Eşitlik Đlkesi”, Đlhan Akın’a Armağan, Đstanbul 1999.
• Auvret P., L’égalité des sexes dans la fonction publique, RDP, 1983, sept./oct.
• Berktay F., “Kadınların Đnsan Hakları:Đnsan Hakları Hukukunda Yeni Bir Açılım”, Đnsan Hakları, Đstanbul 2000.
• Boukhobza N., Delavault H., Herman C., “Les enseignants-chercheurs à l’université/La place des femmes”, (Ministère de l’éducation national), Paris 2000. (Bu kaynağa adresinden de ulaşılabilmektedir.)
• Boulouıs J., ‘‘Fonction publique et nationalité, Quelques réflexions à propos de l’ouverture des emplois aux ressortissants des Etats membres des Communautés européennes’’, Mél. René Chapus, éd. Montchrestien, Paris 1992.
• Chapus R., Droit administratif général, T.II, Paris 2000.
• Colmou A.M., L’encadrement supérieur de la fonction publique: vers égalité entre les hommes et les femmes, Rapport ministre de la fonction publique et la reform de l’Etat (rapport 1998-1999), La Documentation Française, 1999, (Bu kaynağa ayrıca http://www.ladocumentationfrancaise.fr/brp/ notices/994000408.sthml> adresinden de ulaşılabilir) Giritli/Bilgen/Akgüner, Đdare Hukuku, Đstanbul 2001.
• Gören Z., Türk-Alman-Đsviçre Hukukuna Göre Farklı Cinslerin Eşit Haklara Sahip Olması, Đzmir 1998.
• Gözübüyük Ş./Tan T., Đdare Hukukunun Genel Esasları, C.1, Ankara 2001. Günday M., Đdare Hukuku, Ankara 2002.
• Güran S., Memur Hukukunda Kayırma ve Liyakat Sistemleri, Đstanbul 1980.
• Güran S., “Anayasa’nın 128 ve 129’uncu Maddeleri Yönünden Kamu Görevlileri Đle Bakanların Durumu”, Anayasa Yargısı, 1984, S.4.
• Kantarcioğlu F., “Anayasa Mahkemesi Kararlarına Göre Farklı Cinslerin Eşitliği”, Farklı Cinslerin Eşitliği Sempozyumu, 17/18 Mayıs 1998, Đzmir.
• Laroque M., Le Préambule de la Constitution et égalité des sexes dans la fonction publique (Concl. sur Conseil d’Etat, 26 juin 1989 Fédération des syndicats généraux de l’Education nationale et de la Recherche), RFDA, 1990, S.1.
• Laubadère (de) A./Gaudemet Y., Traité de droit administratif, T.5 La fonction publique, L.G.D.J., Paris 2000.
• Odyakmaz Z., “Kamu Hizmetinde Türk Kadını”, Farklı Cinslerin Eşitliği Sempozyumu, Đzmir 1998.
• Özbudun E., Türk Anayasa Hukuku, Ankara 2002.
• Özdamar D., Türk Hukukunda Özellikle Türk Medeni Kanunu Hükümleri Karşısında Kadının Hukuki Durumu (Eski-Yeni Türk Medeni Karşılaştırmalı), Ankara 2002.
• Pretot X., Le contentieux de la fonction publique et la Convention européenne des droits de l’homme, RDP, 2000, S.3
• Sancakdar O., Disiplin Yaptırımı Olarak Devlet Memuriyetinden Çıkarma ve Yargısal Denetimi, Ankara 2001.
• Şaylan G., Kamu Personel Yönetiminden Đnsan Kaynakları Yönetimine Geçiş, TESEV Yayını, Đstanbul 2000.
• Tan M.G./Ecevit Y./Üşür S.S., Kadın-Erkek Eşitliğine Doğru Yürüyüş:Eğitim, Çalışma Yaşamı ve Siyaset, TÜSĐAD Yayını (T/2000-12-290), Đstanbul 2000. (Bu kaynağa ayrıca adresinden de ulaşılabilir)
• Tanör B./Yüzbaşıoğlu N., 1982 Anayasası’na Göre Türk Anayasa Hukuku, Đstanbul 2001.
• Terneyre, “Le principe d’égalité des sexes dans la fonction publique”, La Revue Administrative, 1989, s.427
• Đstatistikler ve Diğer Yayınlar Adalet Đstatistikleri-1999, DĐE Yayını, Ankara 2001.
• 1996-1997 Öğretim Yılı Yükseköğretim Đstatistikleri, ÖSYM Yayını, Ankara 1997.
• “Kadınlar ve Erkekler Arasında Eşitlik hakkında Đsviçre Federal kanunu” Çev.Đlhan Helvacı, Prof.Sulhi Tekinay’a Armağan, Đstanbul 1999.
• Le droit de la fonction publique, Décembre 2000 (hors serie), éd. Juris-classeur, Paris 2000.
• L’égalité des chances entre les femmes et les hommes dans l’Union européenne, Rapport annuel 2000, Emploi-affaire sociales, Commission européenne, Lüksemburg 2001 (Bu rapora ayrıca adresinden de ulaşılabilir) “Sur le principe d’égalité”, Rapport public-1996,EDCE, 1996, N.48.