Vergi Denetiminin Hukuka Uygunluğunun Yargı Yoluyla Sağlanmasında Hukukî Dinlenilme Hakkı (Teori – Uygulama ve Sorunlar)

Yıl 2014, Cilt 16 Özel Sayı, 4355 - 4397, 01.07.2014

Burak Pınar

Öz

Bir devlette hukukî korunmanın sağlanması yargısal denetimin mümkün kılınmasıyla ve önündeki hukukî ve fiilî engellerin kaldırılmasıyla
mümkündür. Hukuk devletinin gereği olan devlet organlarının hukukla
bağlılığı da ancak böyle sağlanabilir. Söz konusu denetimin gerçekleştirilmesi sırasında, idarenin kamu gücünden kaynaklanan üstünlüğü ortadan
kalkmakta ve denetime açık hale gelmektedir. Bu aşamada, kamu gücünün
kullanımı sırasında ortaya çıkan hukuka aykırılıklardan etkilenen/mağdur
olan kişilerin işbu denetime başvurabilmelerini mümkün hale getirmek
gerekir. Bunu sağlayan en önemli araç ise, hukukî dinlenilme hakkıdır.
Hukukî dinlenilme hakkı, hukuk devletinin bir göstergesi; hukuk devleti,
hukukî dinlenilme hakkının güvencesidir1
. Hukukî dinlenilme hakkına eksiksiz biçimde itibar edildiği oranda adlî gerçek, maddî gerçeğe yaklaşacak;
hem şeklen hem de madden doğru ve gerçeğe uygun bir kararın verilmesi
sağlanacaktır.

Kaynakça

• Akıncı, Müslim; İdari Yargıda Âdil Yargılanma Hakkı, (Turhan Kitabevi), Ankara 2008, (Âdil Yargılanma).
• Akkaya, Mustafa; Vergi Hukukunda Ekonomik Yaklaşım, (Turhan Kitabevi), Ankara 2002.
• Aksoy, Şerafettin; Vergi Yargısı ve Türk Vergi Yargısı Sistemi, (Filiz Kitabevi), İstanbul 1999.
• Bilici, Nurettin; Vergi Hukuku, 31. Bası, (Seçkin Yayıncılık), Ankara 2013.
• Candan, Turgut; Açıklamalı İdari Yargılama Usulü Kanunu, 5. Bası, (Adalet Yayınevi), Ankara 2012, (İdari Yargılama Usulü Kanunu).
• Candan, Turgut; Vergilendirme Yöntemleri ve Uzlaşma, (Maliye ve Hukuk Yayınları), Ankara 2006, (Uzlaşma).
• Demircioğlu, Yaşar; Medeni Usul Hukukunda İnsan Hakları ve Âdil Yargılanma Güvenceleri, (Yetkin Yayınları), Ankara 2007.
• Derdiman, Cengiz; İdari Yargının Genel Esasları, 2. Baskı, (Aktüel Yayıncılık), İstanbul 2012.
• Gözübüyük, Şeref/Gölcüklü, Feyyaz; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, 9. Bası, (Turhan Kitabevi), Ankara 2011.
• Gözübüyük, Şeref; Yönetsel Yargı, 32. Bası, (Turhan Kitapevi), Ankara 2013, (Yönetsel Yargı).
• İnceoğlu, Sibel; Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Âdil Yargılanma Hakkı, 4. Baskı, (Beta Yayınları), İstanbul 2013.
• Kalabalık, Halil; İdari Yargılama Usulü Hukuku, 5. Baskı, (Sayram Yayıncılık), Konya 2013.
• Kaneti, Selim; Vergi Hukuku, 2. Baskı, (Filiz Kitabevi), İstanbul 1989.
• Karakoç, Yusuf; Vergi Anlaşmazlıklarının/Uyuşmazlıklarının Çözüm Yolları (Vergi Yargılaması Hukuku), 2. Bası, (Yetkin Yayınları), Ankara 2013, (Çözüm Yolları).
• Karakoç, Yusuf; Genel Vergi Hukuku, 6. Bası, (Yetkin Yayınları), Ankara 2012, (Genel Vergi).
• Karakoç, Yusuf; Vergi Yargılaması Hukukunda Süreler, (Yetkin Yayınları), Ankara 2000, (Süreler).
• Karakoç, Yusuf; Kamu Alacaklarının Tahsili Aşamasında Ortaya Çıkan ve Vergi Yargısında Çözümlenen Uyuşmazlıklar, (Yetkin Yayınları), Ankara 2000, (Kamu Alacakları).
• Karakoç, Yusuf; Vergi Yargılaması Hukukunda Delil Sistemi, 2. Bası, (DEÜHF. Döner Sermaye İşletmesi Yayınları No: 77), İzmir 1997, (Delil Sistemi).
• Karakoç, Yusuf; Vergi Yargılaması Hukuku, (Alfa Basım Yayım Dağıtım), İstanbul 1995, (Yargılama).
• Kızılot, Şükrü/Kızılot, Zuhal; Vergi İhtilafları ve Çözüm Yolları, 13. Baskı, (Yaklaşım Yayınları), Ankara 2008.
• Kuru, Baki/Arslan, Ramazan/Yılmaz, Ejder; Medeni Usul Hukuku, 23. Bası, (Yetkin Yayınevi), Ankara 2012.
• Kurt Konca, Nesibe; Medeni Usul Hukukunda Aleniyet İlkesi, (Adalet Yayınevi), Ankara 2009.
• Öncel, Mualla/Kumrulu, Ahmet/Çağan, Nami; Vergi Hukuku, 22. Bası, (Turhan Kitabevi), Ankara 2013.
• Özekes, Muhammet; Medeni Usul Hukukunda Hukukî Dinlenilme Hakkı, (Yetkin Yayınları), Ankara 2003, (Hukukî Dinlenilme).
• Özekes, Muhammet; İcra Hukukuna Temel Haklar ve İlkeler, (Adalet Yayınları), Ankara 2009.
• Pekcanıtez, Hakan/Atalay, Oğuz/Özekes, Muhammet; Medeni Usul Hukuku Temel Bilgiler, 2. Bası, (Yetkin Yayıncılık), Ankara 2013.
• Pınar, Burak; Yargı ve İcra Harçları, (Adalet Yayınları), Ankara 2009.
• Reisoğlu, Safa; Uluslararası Boyutlarıyla İnsan Hakları, (Beta Yayınları), İstanbul 2001.
• Şenlen Sunay, Süheyla; İdare Hukukuna Hakim Olan İlkeler Karşısında İspat ve Delil Hususları, (Kazancı Matbaa), İstanbul 1997.
• Tezcan, Durmuş/Erdem, Mustafa Ruhan/Sancakdar, Oğuz/Önok, Rifat Murat; İnsan Hakları El Kitabı, 4. Bası, (Seçkin Yayıncılık), Ankara 2011.
• Tezcan, Durmuş/Erdem, Mustafa Ruhan/Sancakdar, Oğuz; Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, (Seçkin Yayınevi), Ankara 2004.
• Tuncer, Selahattin; Vergi Hukuku ve Uygulaması, (Yaklaşım Yayınları), Ankara 2003.
• Yaltı, Billur; Vergi Yükümlüsünün Hakları, (Beta Yayınları), İstanbul 2006, (Vergi Yükümlüsünün Hakları).
• Makaleler
• Ağar, Serkan; “Âdil Yargılanma Hakkı Perspektifinden 4811 sayılı Vergi Barışı Yasası”, (Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 59, 2005, s. 327- 358).
• Akbal, Mehmet; “Medeni Yargılama Hukukunda Adlî Yardım”, (Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S.93, 2011, s. 147-173).
• Akıncı, Müslüm; “İdari Yargıda Duruşma”, (Terazi Aylık Hukuk Dergisi, Yıl:5, S:49, 2010), s.127-144, (Duruşma).
• Akkan, Mine; “Medenî Usûl Hukukunda Etkin Hukuki Koruma”, (MİHDER, Y. 2007/1, s. 29-68), (Etkin Hukuki Koruma).
• Akkaya, Mustafa; “Haksız Çıkma Zammı ve Anayasaya Uygunluğu”, (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Mualla Öncel Armağanı, C.I, Ankara 2009, s. 339-347), (Haksız Çıkma Zammı).
• Akkaya, Mustafa; “Vergi Sorumlusunun Vergi Yargısı ve Vergi İdaresi Karşısındaki Konumu”, (Ankara Hukuk Fakültesi Dergisi, S.1-4, C.XLVI, 1997, S.185-208), (Vergi Sorumlusu).
• Akyol Aslan, Leyla; “Anayasa Mahkemesinin 14.01.2010 Tarihli Kararı Çerçevesinde Yargı Harçlarına İlişkin Bazı Sorunlar ve Güncel Gelişmeler”, (Hacettepe Hukuk Fakültesi Dergisi, S.1, C.I, 2011, s. 32– 52).
• Arıkan, Zeynep/Yurtsever, Hatice; “Türkiye’de Mali Affın Nedenleri, Etkileri ve Sonuçları I, (Yaklaşım, Y. 12, S. 136, Nisan 2004, s. 59-64), (Mali Af-1).
• Atalay, Esra; “Yargısal Temel Haklar”, (Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Şükrü Postacıoğlu’na Armağan, İzmir 1997, s. 437-454).
• Atalay, Oğuz, “Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı’nda Avukatla Temsil Zorunluluğu Ve Adlî Yardım”, (Hukukî Perspektifler Dergisi, Eylül 2006, s. 97-100), (Avukatla Temsil).
• Atalay, Oğuz; “Medenî Usul Hukukunda Adlî Yardım”, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), DEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 1986, (Adlî Yardım).
• Aydın, Mesut; “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Hak Arama Özgürlüğü”, (Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, S. 61-3, s. 1- 37).
• Çağan, Nami; “Türk Hukukunda Vergi Cezalarının Affı”, (Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl:1972-73, C.29, S.1-4, s. 111- 122).
• Çelebi, Hüsamettin, “Hak Aramanın Maliyeti”, (ABD 1989, S. 2, s. 257- 261).
• Doğru, Osman; “Siz Hala Yargı Harcı Ödüyor Musunuz?”, (Legal Hukuk Dergisi Kasım 2007, s. 3449-3470), (Yargı Harcı).
• Doğrusöz, Bumin; “Ödeme Emrine Dava Açanların Haksız Çıkma Tazminatı”, (Yaklaşım Dergisi, Y. 15, S. 179, Kasım 2007, s. 31-32).
• Esendal, Nihan; “Yabancıların Adlî Yardımdan Yararlanması ve Âdil Yargılanma Hakkı”, (Terazi Hukuk Dergisi, S. 31, Mart 2009, s. 179- 194).
• Gök, Özgecan; “Kamu İcra Hukuku’nda Ödeme Emrine Karşı Dava Açma Süresi ve Anayasaya Uygunluğu: Bir Anayasa Mahkemesi Kararının Düşündürdükleri” (Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Burhan Ceyhan’a Armağan, C. 12, Özel Sayı, 2010, (Basım Yılı 2012), s. 381-433).
• Gözübüyük, Şeref; “İdari Yargıda Dava Açma Süresi”, (Amme İdaresi Dergisi, C. II, S. 4, s. 3-20), (Dava Açma Süresi).
• Gül, Cengiz/Birtek, Fatih; “Hak Arama Hürriyeti ve Türk Pozitif Hukukunda Yargı Yolu Kapalı İşlemler”, (http://suchukuku.com/ icerik.php?id=66), (Erişim.21.02.2013).
• Karakoç, Yusuf; “Türk Vergi Ceza Hukuku Üzerine Bir Değerlendirme”, (Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 12, Özel Sayı, 2010, Prof. Dr. Burhan CEYHAN Armağanı, İzmir 2012, s. 3-26), (Değerlendirme).
• Karakoç, Yusuf; Vergi (Hukuku) Alanının Düzenleme, Uygulama ve Yargılama Sorunları”, (23. Türkiye Maliye Sempozyumu “Türk Vergi Sisteminin Küresel Bağlamda Değerlendirilmesi”, 7-11 Mayıs 2008
• Belek-ANTALYA, Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Maliye Bölümü, Ankara 2009, s. 301-313), (Yargılama Sorunlar).
• Karakoç, Yusuf; “Yargı Kararlarının Dili ve Gerekçesi”, (“Hukuka Felsefi ve Sosyolojik Bakışlar - III” Sempozyumu, 7-9 Eylül 2006 İstanbul, Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi, S. 16, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul 2007, s. 275-282), (Dil ve Gerekçe).
• Karakoç, Yusuf; “Hukuklaşamayan Bir Alan: Vergi Mevzuatı - Vergi Hukuku”, (“Hukuka Felsefi ve Sosyolojik Bakışlar - II” Sempozyumu, 7-11 Eylül 2004 İstanbul, Bildiriler/4, Hukuk Felsefesi ve Sosyolojisi Arkivi, S. 14, İstanbul Barosu Yayınları, İstanbul 2005, s.135-141), (Hukuklaşmayan Bir Alan).
• Karakoç, Yusuf; “Vergi Yargılaması Hukukunda Tanık Beyanının Delil Olması”, (Şükrü POSTACIOĞLU’na Armağan, DEÜ. Hukuk Fakültesi Döner Sermaye İşletmesi Yayın No: 81, İzmir 1997, s. 225-293), (Tanık Beyanı).
• Köksal, Mustafa; “Adlî Yardım (Müzahereti Adlîye) Kurumunun İdari Yargıda Uygulaması”, (Terazi Hukuk Dergisi, S. 40, Aralık 2009, s. 97-112).
• Pekcanıtez, Hakan; “Hukukî Dinlenilme Hakkı”, (Seyfullah Edis’e Armağan, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, İzmir 2000, s. 753-792)
• Pekcanıtez, Hakan; “Medeni Yargıda Âdil Yargılanma Hakkı”, (İzmir Barosu Dergisi, S. 1997/2, s. 35-55). (Âdil Yargılanma).
• Pınar, Burak/Meriç, Nedim; “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Yargı Harçlarına Bakışı: Yiğit ve Ülger Davaları Işığında Hak Arama Özgürlüğü ve Yargı Harç İlişkisi”, (TBBD, S. 84, Y. 2009, s. 188-211).
• Saban, Nihal; “Vergi Suçlarında Affı Anayasa ile Sorunsallaştırmak”, (Anayasa. Yargısı Dergisi, Cilt:18, 2001, s. 451-475).
• Şahan, Özgür; “Haksız Çıkma Zammında Anayasa’ya Aykırılık”, (http://www.adaletbiz.com/haksiz-cikma-zamminda-anayasayaaykirilik-makale,177.html, Erişim. 13.05.2013).
• Uzun, Mine; “Hak Arama Özgürlüğünün Anayasal Sınırları Çerçevesinde Anayasa Mahkemesi’nin Haksız Çıkma Zammı Kararı”, (Vergi Hukukuna Genç Yaklaşımlar, Editör: Billur Yaltı, Koç Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuka Genç Yaklaşımlar Konferans Serisi No.2, On İki Levha Yayınları, İstanbul 2013, s. 33-52).
• Yakar, Soner; “Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkındaki Kanunda Anayasaya Aykırı Bir Zam: Haksız Çıkma Zammı”, (Vergi Sorunları Dergisi, S. 250, Temmuz 2009, s. 186-197).
• Yaltı Soydan, Billur, “İnsan Hakları Açısından Vergi Yükümlüsünün Âdil Yargılanma Hakkı - III”, Vergi Sorunları Dergisi, Ekim 2000, S. 145, s.108-129), (Âdil Yargılanma- III).
• Yaltı, Billur; “Vergi Afları: Devlet (Siyasetten) Unutur, Bilim (Hukuku) Hatırlar”, (Vergi Sorunları Dergisi, Y.34, S.272, Mayıs 2011, s. 7-11), (Vergi Afları).
• Yılmaz, Ejder, “Hukuk Davaları Bakımından Adalet Hizmetlerinin İyileştirilmesi İhtiyacı ve Yapılması Gerekenler”, (Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Şakir Berki’ye Armağan, C.5, S.1-2, 1996, s. 55-76), (Hukuk Davaları).
• Yılmaz, Ejder; “İcra İnkar Tazminatı Açısından Likit Alacak Kavramı”, (Bankacılar Dergisi, S. 67, 2008, s. 85-93).
• Yılmaz, Ejder; “Yargılama Giderlerinin İşlevi ve Sosyal Hukuk Devleti”, (Ankara Barosu Dergisi, S.2, 1984, s. 200-225). (Yargılama Giderleri).