REVIEW OF PROF. DR. NECMEDDİN BERKİN’S OPINIONS REGARDING JURISDICTION ORDER AND IN THIS CONTEXT RULES OF SUBJECT MATTER JURISDICTION IN CIVIL PROCEDURE LAW

Yıl 2020, Cilt: 22 Sayı: 1, 321 - 356, 22.05.2020

Ali Çetin Aslan

https://doi.org/10.33717/deuhfd.715644

Cited By: 2

Öz

Prof. Dr. Necmeddin Berkin is one of the first academicians that wrote
about civil procedure law matters after Turkish law revolution. As works of
Berkin are scrutinized, it can be determined that Berkin had different opinions
compared to current civil procedure doctrine. Varying opinions draw attention
especially on jurisdiction order and subject matter jurisdiction rules that
constitute its sub element. The terminology used by the author for jurisdiction
order, his classification of jurisdiction rules, his explanations about the nature
of subject matter jurisdiction rules could be different from prevailing opinions in
Turkish civil procedure law doctrine. It can be occurred that in progress of time,
some opinions of Prof. Dr. Necmeddin Berkin got closer to he prevailing
opinion in Turkish civil procedure law doctrine. This article demonstrates on
one hand that the transformation of some of his opinions, on the other hand it
reflects to change and transformation of Turkish civil procedure law doctrine
especially on subject matter jurisdiction rules.

PROF. DR. NECMEDDİN BERKİN’İN MEDENÎ USÛL HUKUKUNDA GENİŞ ANLAMDA YETKİ KURALLARI VE BU BAĞLAMDA GÖREV KURALLARINA İLİŞKİN GÖRÜŞLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz

Prof. Dr. Necmeddin Berkin Türk hukuk devriminden sonra medenî usûl
hukuku alanında eser veren ilk akademisyenlerden birisidir. Berkin’in yazmış
olduğu eserler incelendiğinde günümüzdeki medenî usûl hukuku doktrinine
nazaran farklı görüşlerinin olduğu tespit edilebilmektedir. Farklılaşan görüşler
özellikle geniş anlamda yetki kurallarında ve bunun bir alt unsurunu oluşturan
görev kurallarında göze çarpmaktadır. Yazarın geniş anlamda yetki kuralları
için kullandığı terminoloji, geniş anlamda yetki kurallarını sınıflandırması,
görev kurallarının niteliği hakkında yaptığı açıklamalar şu an Türk medenî usûl
hukuku doktrininde hâkim olan görüşten farklı olabilmiştir. Prof. Dr.
Necmeddin Berkin’in de zamanla bazı görüşlerinin Türk medenî usûl hukuku
doktrinindeki hâkim görüşe yaklaştığı vâki olmuştur. Yapılan bu çalışma bir
yandan Prof. Dr. Necmeddin Berkin’in eserlerinde beyan etmiş olduğu görüşlerin zamanla nasıl değiştiğini gösterirken diğer taraftan da görev kuralları
özelinde Türk medenî usûl hukuku doktrininin değişimine ve dönüşümüne ışık
tutmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Geniş Anlamda Yetki, Görev, Kamu Düzeni, Terditli Dava, Zaman Bakımından Uygulanma

Kaynakça

• Adolphsen, Jens: Zivilprozessrecht, 4. Auflage, Baden-Baden 2014.
• Akkan, Mine: Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku, 15. Bası, İstanbul 2017.
• Alangoya, Yavuz/Yıldırım, Kamil/Deren Yıldırım, Nevhis: Medenî Usûl Hukuku Esasları, 8. Bası, İstanbul 2011 (Medenî Usûl).
• Albayrak, Hakan/Mavzer, Tahsin: “Haksız Fiilden Doğan Davalarda Ortak Yetkili Mahkeme Sorunu”, SÜHFD, C.27, S.2, 2019, s. 279-306.
• Ansay, Sabri Şakir: Hukuk Yargılama Usûlleri, 7. Baskı, Ankara 1960.
• Arslan, Ramazan/Yılmaz, Ejder/Taşpınar Ayvaz/H, Sema/Hanağası, Emel: Medenî Usul Hukuku, 5. Baskı, Ankara 2019.
• Atalı, Murat: Genel Mahkemelerle Ticaret Mahkemeleri Arasındaki İşbölümü, Konya 1993 (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) (Ticaret Mahkemeleri).
• Atalı, Murat: “Hukuk Yargılamamızda Genel Mahkemeler, Görev Kavramı ve Görevsizlik Kararı”, Prof. Dr. Halil Cin’e Selçuk Üniversitesinde 10. Hizmet Yılı Armağanı, Konya 1995, s. 529-551 (Görev Kavramı).
• Atalı, Murat: Medenî Usûl Hukuku, 3. Baskı, Eskişehir 2013 (Medenî Usûl).
• Atalı, Murat: Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku, 15. Bası, İstanbul 2017 (Pekcanıtez Usûl).
• Atalı, Murat/Ermenek, İbrahim/Erdoğan, Ersin: Medenî Usûl Hukuku Ders Kitabı, Ankara 2018.
• Aydıner, Hidayet: “193üncü Madde ve Tefsiri Kanunumuzun Salâhiyet ve Vazife Ahkâmındaki Boşlukları”, İBM, S. 7, Y. 1937, s. 5663-5673.
• Balkar, Kemal Galip: “Amme İntizamı Kaideleri Karşısında Taraflar ve Mahkeme”, Mukayeseli Hukuk Dergisi, Y. Mayıs-Haziran 1958, s. 122-125.
• Baumbach, Adolf/Lauterbach, Wolfgang/Albers, Jan/Hartmann, Peter: Zivilprozessordnung, 75. Auflage, München 2017.
• Belgesay, Mustafa Reşit: Teorik ve Pratik Adliye Hukuku, C. I, 3. Baskı, İstanbul 1935 (Adliye Teşkilatı).
• Belgesay, Mustafa Reşit: Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu Şerhi, İstanbul 1939 (Şerh).
• Belgesay, Mustafa Reşit: “İhtisas Mahkemeleri ve Mahkemeler Arasında Vazife İhtilafları”, İÜHFM, C. 9, S. 1-2, Y. 1943, s. 249-256. (İhtisas Mahkemeleri).
• Belgesay, Mustafa Reşit: “Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununda Yapılması Gereken Tadilat”, İÜHFM, C. 13, S. 1, Y. 1947, s. 157-174 (Tadilat).
• Belgesay, Mustafa Reşit: “Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun Tadiline Dair Kanun Tasarısı”, İÜHFM, C. 13, S. 4, Y. 1947, s. 1417-432 (Kanun Tasarısı).
• Belgesay, Mustafa Reşit: “Davalar Nasıl Yüürüyor? Daha Çabuk, Daha Garanti İle Yürümesinin Çareleri-Muhakeme Usulü Kanunu Projesi”, İÜHFM, C. 15, S. 1, Y. 1949, s. 198-229 (Kanun Projesi).
• Belgesay, Mustafa Reşit: “Garbi Avrupada Bir Etüt Gezisi”, İÜHFM, C. 17, S. 1-2, Y. 1951, s. 92-108 (Etüt Gezisi).
• Belgesay, Mustafa Reşit: Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu Şerhi Teoriler I, 4. Bası, İstanbul 1956 (Teoriler I).
• Berkin, Necmeddin M.: “Alman Hukuk Prosedürünün Oluşu ve Bu Prosedür Bakımından Dava ve Kaza Mefhumları Üzerinde Teorik Düşünceler”, İÜHFM 1948/1-2, C. XIV, s. 390-418 (Dava ve Kaza).
• Berkin, Necmeddin M.: “Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanununun Vazife Hükümleri ve Tatbikatı”, İÜHFM, C. 18, S. 1-2, Y. 1952, s. 188-214 (Vazife Hükümleri).
• Berkin, Necmeddin M.: “Bemerkungen über die Sachlichen Zustaendigkeitsvorschriften der Türkischen Zivilprozessordnung”, Annales de la Faculte de Droit d’Istanbul, C. 2, S. 3, Y. 1953, s. 203- 212 (Bemerkungen).
• Berkin, Necmeddin M.: “Alman Hukukunda Vazife ve Salahiyet”, Devletler Hususi Hukuku Ordinaryüs Profesörü Muammer Raşit Seviğ’e Armağan, İstanbul 1956, s. 277-294 (Vazife ve Salahiyet).
• Berkin, Necmeddin M.: Medenî Usul Hukuku Esasları, İstanbul 1969 (Medenî Usul).
• Berkin, Necmeddin M.: “Usule İlişkin Hükümlerin Zaman ve Yer Yönünden Uygulama Alanı”, Prof. Dr. Hıfzı Timur’un Anısına Armağan, İstanbul 1979, s. 163-180. (Uygulama).
• Berkin, Necmeddin M.: Tatbikatçılara Medenî Usul Hukuku Rehberi, İstanbul 1981 (Rehber).
• Berti, Stephen V.: Einführung in die Schweizerische Zivilprozessordnung, Basel 2011.
• Bilge, Necip/Önen, Ergun: Medenî Yargılama Hukuku Dersleri, 3. Baskı, Ankara 1978.
• Braendli, Max: Die sachliche Zustaendigkeit der aargauischen Zivilgerichte, Basel 1984.
• Budak, Ali Cem: “Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Görev, Yetki ve Yetki Sözleşmesi (HMK m. 5-19) Konularında Getirdiği Yenilikler, Bankacılar Dergisi Özel Sayı, Ocak 2013, s. 42-61.
• Budak, Ali Cem/Karaaslan, Varol: Medenî Usul Hukuku, 2. Baskı, Ankara 2018.
• Coester-Waeltjen, Dagmar: “Die gerichtlichen Zustaendigkeiten in der ZPO”, Jura Heft 11/2007, s. 826-830.
• Eichenberger, Kurt: Beitraege zum Aargauischen Zivilprozessrecht, Aargau 1949.
• Erman, Eyüp Sabri: “Sonradan Meydana Gelen Görev ve Yetki Değişikliklerinin Derdest, Dava ve Takiplere Etkisi”, AD, S. 9-12, Y. 1964, s. 908-913.
• Gehrlein, Markus: Zivilprozessrecht, 2. Auflage, München 2003.
• Grob-Andermacher, Béatrice/Walder-Richli, Hans Ulrich: Zivilprozessrecht Nach den Gesetzen des Bundes und des Kantons Zürich unter Berücksichtigung weiterer kantonalen Zivilprozessordnungen und der Schweizerischen Zivilprozessordnung vom 19. Dezember 2008 sowie unter Einschluss internationaler Aspekte, 5. Auflage, Zürich 2009.
• Guldener, Max: Über dispositives Recht im zürcherischen Zivilprozess und eidgenössichen Betreibungsrecht, ZSR, S. 65, Y. 1946, s. 185-254 (Dispositives Recht).
• Guldener, Max: Schweizerisches Zivilprozessrecht, 3. Auflage, Zürich 1979 (Zivilprozessrecht).
• Haertsch, Theodor: Schweizerische Zivilprozessordnung (ZPO) SHK - Stämpflis Handkommentar, Art. 4-8, Bern 2010.
• Hellwig, Konrad: Lehrbuch des deutschen Zivilprozessrechts, B. 2, Leipzig 1907 (Lehrbuch 2).
• Hellwig, Konrad: System des Deutschen Zivilprozessrechts, Erster Teil, Leipzig 1912 System).
• Kanadoğlu, Osman Korkut: “Kanuni Hakim Güvencesi Özel Görevli Mahkemeler”, Hukukun Evrensel İlkeleri ve Özel Görevli Mahkemeler Panel Notları, İstanbul 2013, s. 45-59.
• Karademir Aydemir, Dilek: Medeni Usul Hukukunda Mahkemelerin Yetkisi, 2. Baskı, Ankara 2019.
• Karafakih, İsmail Hakkı: Hukuk Muhakemeleri Usûlü Esasları, Ankara 1952.
• Karslı, Abdürrahim: Medenî Muhakeme Hukuku, 4. Baskı, İstanbul 2014.
• Keyman, Selahattin/Özgen, Eralp/Toroslu, Nevzat: “Uzmanlık Mahkemeleri”, ABD, S. 5, Y. 1978, s. 816-821.
• Kıyak, Emre: Türk Hukuk Muhakemesinde Davanın Açılmasının Usul Hukukuna İlişkin Sonuçları, Ankara 2014.
• Kiraz, Taylan Özgür: 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu İle Getirilen Yenilikler, Ankara 2012.
• Klingler, Rafael: Die Eventualmaxime in der Schweizerischen Zivilprozessordnung, Basel 2010.
• Köme Akpolat, Ayşe: İş Mahkemelerinde Yargılamanın Özellikleri, İstanbul 2018.
• Kuru, Baki: “Kaza Çeşitleri ve Bunlar Arasındaki Münasebet”, ABD, S. 2, Y. 1960, s. 27-33 (Kaza Çeşitleri).
• Kuru, Baki: “Görevsizlik veya Yetkisizlik Kararı Üzerine Davalının Da Görevli veya Yetkili Mahkemeye Başvurmak Hakkı Var Mıdır? (m. 193/2)”, ABD, C. 24, S. 6, Y. 1967, s. 897-900 (Başvurmak Hakkı). Kuru, Baki: Hukuk Muhakemeleri Usulü, C. I, 6. Baskı, Ankara 2001 (Hukuk Muhakemeleri I).
• Kuru, Baki/Arslan, Ramazan/Yılmaz, Ejder: Medenî Usul Hukuku, Değiştirilmiş 19. Baskı, Ankara 2008.
• Kuru, Baki: İstinaf Sistemine Göre Yazılmış Medenî Usul Hukuku, İstanbul 2016 (İstinaf Sistemi).
• Leuenberger, Christoph/Uffer-Tobler, Beatrice: Schweizerisches Zivilprozessrecht, 2. Auflage, Bern 2016.
• Lüke, Wolfgang: Zivilprozessrecht, 10. Auflage, München 2011.
• Muşul, Timuçin: Medenî Usûl Hukukunda Terdit İlişkileri, 2. Baskı, Ankara 2009 (Terdit İlişkileri).
• Muşul, Timuçin: Medenî Usul Hukuku, 3. Baskı, Ankara 2012 (Medenî Usul).
• Onar, Sıddık Sami/Belgesay, Mustafa Reşit: Adliye Hukukunun Umumi Esasları, İstanbul 1944.
• Önen, Ergun: Medenî Yargılama Hukuku, Ankara 1979.
• Örtmann, Paul: Grundriss des deutschen Zivilprozessrechts, Erlangen 1924.
• Özekes, Muhammet: “Medeni Usul Hukukunda Yok Hüküm ve Etkisiz Hüküm”, Yargıtay Dergisi 2000/4, C. 26, s. 661-699 (Etkisiz Hüküm).
• Özekes, Muhammet: “Özel Hukuk-Kamu Hukuku ve Yargılama Hukuku Bakımından Kanunların Zaman İtibariyle Uygulanması”, Prof. Dr. Fırat Öztan’a Armağan, C. 2, Ankara 2010, s. 2859-2875 (Zaman İtibariyle).
• Özmumcu, Seda: “Davanın Açılmasına Bağlanan Hukuki Sonuçların Davanın Açılmamış Sayılması Halinde Değerlendirilmesi”, İÜHFM, C. LXX, S. 2, Y. 2012, s. 183-206.
• Pekcanıtez, Hakan: “Medenî Usûl Hukuku’nda Görev Kurallarının Zaman İtibariyle Uygulanması”, GÜHFD, S. 2, Y. 2005, s. 163-192 (Görev Kuralları).
• Pekcanıtez, Hakan/Atalay, Oğuz/Özekes, Muhammet: Medenî Usûl Hukuku, 9. Bası, Ankara 2010.
• Postacıoğlu, İlhan E.: Medeni Usul Hukuku Dersleri, 6. Bası, İstanbul 1975.
• Reuschle, Fabian: Wieczorek/Schütze Zivilprozessordnung und Nebengesetze, Grosskommentar, 4. Auflage, B. 1/1, §1, Berlin/ München 2015.
• Rosenberg, Leo/Schwab, Karl Heinz/Gottwald, Peter: Zivilprozessrecht, 18. neu bearbeitete Auflage, München 2018.
• Sendmeyer, Stefanie: Zivilprozessrecht, 2. Auflage, München 2017.
• Spühler, Karl/Dolge, Annette/Gehri, Myriam: Schweizerisches Zivilprozessrecht, 9. Auflage, Bern 2010.
• Staehelin, Adrian/Staehelin, Daniel/Grolimund, Pascal: Zivilprozessrecht Unter Einbezug des Anwaltsrechts und des internationalen Zivilprozessrechts, 2. Auflage, Zürich 2013.
• Sydow R./Busch L., Zivilprozessordnung und Gerichtsverfassungsgesetz, 22. Auflage, Berlin 1941.
• Tanrıver, Süha: “Madencilik Alanında Bir İhtisas Mahkemesinin Oluşturulmasına Gerek Olup Olmadığı Üzerine Bazı Düşünceler”, ABD, S. 4, Y. 2010, s. 199-207. (Madencilik Alanı).
• Tanrıver, Süha: “Tabiî Hâkim İlkesi ve Medenî Yargı”, TBBD, S. 104, Y. 2013, s. 12-35. (Tabiî Hâkim).
• Tanrıver, Süha: “Sulh Hukuk-Asliye Hukuk Mahkemesi Ayrımının Anlam ve Önemi Üzerine Bazı Düşünceler”, TBBD, S. 105, Y. 2013, s. 35-50. (Sulh Hukuk).
• Tanrıver, Süha: Medenî Usûl Hukuku, C. I, Ankara 2016. (Medenî Usûl).
• Taş Korkmaz, Hülya: “6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Görev, Yetki ve Yargı Yeri Belirlenmesine İlişkin Hükümlerinin Değerlendirilmesi”, Prof. Dr. Aydın Zevkliler’e Armağan, Özel Sayı2013, C. II, s. 1753-1818.
• Taşpınar, Sema: “Medeni Yargı ve İlk Derece Mahkemeleri”, Ankara Barosu Hukuk Kurultayı 2006, Ankara 2006, s. 247-258.
• Taşpınar Ayvaz, Sema: Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) Zaman Bakımından Uygulanması, Ankara 2013.
• Tüysüz, Vahit: ”Mamelek Hukukundan Doğan Davalarda Dava Konusunun Değerinin Mahkemece Belirlenmesi”, AD 1986/7, s. 7-12.
• Umar, Bilge: “Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısına Katkı”, TBBD 2006/67, s. 121-162 (HMK Tasarı).
• Umar, Bilge: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, 2. Baskı, Ankara 2014 (Şerh).
• Üstündağ, Saim: İddia ve Müdafaanın Değiştirilmesi Yasağı, İstanbul 1967 (İddia ve Müdafaa).
• Üstündağ, Saim: Medenî Yargılama Hukuku, C. I-II, 6. Bası, İstanbul 2000 (Medenî Yargılama).
• Vetter, Meinrad: Kommentar zur Schweizerischen Zivilprozessordnung (ZPO), Art. 6, 3. Auflage, Zürich-Basel-Genf 2016.
• Wach, Adolf: Handbuch des Deutschen Civilprozessrechts, Erster Band, Leipzig 1885.
• Wey, Rainer: Sutter-Somm/Hasenböhler/Leuenberger Kommentar zur Schweizerischen Zivilprozessordnung, 3. Auflage, Art. 4-5, Zürich/Basel/Genf 2013.
• Wöstmann, Heinz: Münchener Kommentar zur Zivilprozessordnung, B. I, §1-11, 5. Auflage, München 2016.
• Yılmaz, Ejder: Olağanüstü Temyiz, Ankara 2003.
• Yılmaz, Ejder: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, 3. Baskı, C. 1, 1-70, Ankara 2017 (Şerh I).