MİRAS SÖZLEŞMELERİNDE AŞIRI YARARLANMANIN UYGULANABİLİRLİĞİ

Yıl 2020, Cilt: 22 Sayı: 2, 1053 - 1088, 20.11.2020

Barış Demirsatan

https://doi.org/10.33717/deuhfd.787610

Cited By: 1

Öz

Aşırı yararlanmanın bulunmaması borçlar hukukuna tabi, tam iki taraflı
sözleşmelerin geçerlilik koşulları arasındadır. MK m. 5 hükmü uyarınca aşırı
yararlanmanın miras sözleşmelerinde uygulanması mümkün gözükmekte ise de
konu, daha kapsamlı bir değerlendirme yapılmasını gerektirmektedir. Miras
sözleşmesi kurulurken bir tarafın zor durumda olması, düşüncesizlikle hareket
etmesi veya deneyimsiz olması mümkündür. Karşı tarafın da bu durumdan
yararlanmak suretiyle sömürü kasdı bulunabilir. Miras sözleşmeleri bakımından
aşırı yararlanmada özellik arz eden durum, karşılıklı kazandırmalar arasındaki
açık oransızlığın belirlenmesidir. Karşılıklı kazandırma gerekliliği nedeniyle
aşırı yararlanmanın uygulanması sadece ivazlı veya iki taraflı miras sözleşme-
lerinde söz konusu olabilir. Ancak mirasçı atanan tarafından kazanılacak miras
hakkının tutarı terekenin mirasın açılma anındaki durumuna bağlı olacağından
mirasçı atama tasarrufu; mirasbırakanın sağlararası işlem yapma ve tasarruf
olanağını ortadan kaldırmadığından vasiyet bırakma tasarrufu oransızlık
açısından değerlendirme yapılmaya elverişli sayılamaz. Başka bir deyişle muha-
taralı işlem sayıldıkları için aşırı yararlanmaya yol açamazlar. Aşırı yarar-
lanma hükmünün uygulanabilmesi için değerlendirme yapmaya elverişli kazan-
dırmalar, kural olarak miras sözleşmesindeki sağlararası kazandırma ile çeşit
ve tedarik vasiyetleridir. Aşırı yararlanma sebebi ile miras sözleşmesinin iptal
edilmesi bu itibarla sınırlı hallerde söz konusu olabilir. Buna karşılık miras
sözleşmesinin kuruluş tarzı nedeniyle ahlaka aykırılıktan bahisle hükümsüz
sayılması ihtimal dâhilindedir. Ayrıca miras bırakanın veya sağlararası kazan-
dırmada bulunanın culpa in contrahendo sorumluluğu da doğabilir.

Anahtar Kelimeler

Miras sözleşmesi,, Aşırı Yararlanma, Mirasçı atama, Vasiyet, Kazandırmalar arası denge

Kaynakça

• Acabey, M. Beşir: “Aşırı Yararlanma (TBK m. 28)”, MÜHF-HAD Özel Hukuk Sempozyumu Özel Sayısı (Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan), 2012.
• Akbıyık, Cem: Karma Bağışlama ve Miras Hukukundaki Yeri, İstanbul, 1997..------------------------------------------------
• Akbıyık, Cem: Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisi, İstanbul, 2012..------------------------------------------------
• Akça, Neslihan: İvazlı Miras Sözleşmeleri, Ankara, 2020 (Gazi Üni. SBE. Doktora Tezi).
• Akıncı, Şahin: Borçlar Hukuku Bilgisi, Konya, 2016..------------------------------------------------
• Akkanat, Halil: Ölümün Özel Hukuk İlişkilerine Etkisi, İstanbul, 2004..------------------------------------------------
• Aksoy Dursun, Sanem: “Sözleşmenin İçeriği; Sözleşmelerin Yorumu, Muvazaalı İşlemler”, Prof. Dr. İsmet Sungurbey’e Armağan: Borçlar Hukuku Genel Hükümler Konferansları I, İstanbul, 2014.
• Albaş, Hakan: “Mirastan Feragat Sözleşmesi ve Hükümlerine İlişkin Bazı Sorunlar”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. 9 (Özel Sayı-2007).
• Antalya, O. Gökhan/Sağlam, İpek: Miras Hukuku, Ankara, 2019..------------------------------------------------
• Antalya, O. Gökhan: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. I, İstanbul, 2015 (Borçlar Hukuku).
• Antalya, O. Gökhan: Mirastan Feragat Sözleşmesi, İstanbul, 1999 (Feragat).
• Arbek, Ömer: Miras Hukukunda Ölüme Bağlı İşlemlerde İrade Serbestisi Sınırları ve Müeyyidesi, Ankara, 2007.
• Arpacı, Özge: “Mahkeme Kararları Işığında Ölüme Bağlı Tasarruf ile Sağlar Arası Hukuki İşlemlerin Ayrımında Geliştirilen Kriterler”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. 24 S. 1 (2020).
• Aslan, Çiğdem Mine: Gabinin Unsurları ve Hukuki Sonuçları, Ankara, 2006.
• Ataay, Aytekin: Borçlar Hukukunun Genel Teorisi-Birinci Yarım, İstanbul, 1981.
• Ateş, Derya: Borçlar Hukuku Sözleşmelerinde Genel Ahlaka Aykırılık, Ankara, 2007.
• Atlan, Hülya: “Miras Sözü Vermeden Doğan Kusurlu Sorumluluk: Culpa In Testando Sorumluluğu”, MÜHF-HAD C. 23 S. 2.
• Atlı, Banu: Ölüme Bağlı Tasarrufların Hükümsüzlüğü ve Hükümden Düşmesi, Ankara, 2017.
• Ayan, Serkan: “Olumlu Miras Sözleşmelerinin İçeriğine Aykırı Hukuki İşlemlere İtiraza Yönelik Medeni Kanun’un 527/II Hükmünün Anlamı”, Terazi Hukuk Dergisi, S. 58 Y. 6 (Haziran 2011).
• Aydın, Ramazan: “Aşırı Yararlanma (TBK m. 28), Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. 8 S. 1 (Haziran 2013).
• Barlas, Nami: “Türk Borçlar Kanunu’nun Gabine İlişkin Yeni Düzenle- mesinin Değerlendirilmesi”, Medeni Kanun’un ve Borçlar Kanunu’nun 90. Yılı Uluslararası Sempozyumu, C. I, Ankara, 2017.
• Başoğlu, Başak: “Miras Hukuku Özelinde Haksız Etkileme Kavramı ve Buna Bağlanabilecek Sonuçlar”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2018/1.
• Baysal, Başak: Sözleşmenin Uyarlanması, İstanbul, 2019..------------------------------------------------
• Belen, Herdem: 6098 sayılı Borçlar Kanunu Genel Hükümler (Kısa Şerh), İstanbul, 2014.
• Berki, Şakir: “Türk Medeni Kanununda Mirastan Feragat”, Prof. Dr. Mahmut Koloğlu’ya Armağan, Ankara, 1975.
• Bıçakçı, Levent: Mirastan Feragat Sözleşmesi, İstanbul, 1999..------------------------------------------------
• Birsen, Kemaleddin: Borçlar Hukuku Dersleri, İstanbul, 1967..------------------------------------------------
• Bucher, Eugen: Schweizerisches Obligationenrecht Allgemeiner Teil ohne Deliktsrecht, Zürih, 1988.
• Buz, Vedat: “Gabin Halinde Edimler Arasındaki Aşırı Oransızlığın Giderilerek Sözleşmenin Ayakta Tutulması”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi C. 19 S. 4 (Aralık 1998).
• Cansel, Erol/Özel, Çağlar: Borçlar Hukuku Genel Hükümler Cilt-1, Ankara, 2017.
• Çakırca, Seda İrem: Aşırı Yararlanma Kavramı, İstanbul, 2015..------------------------------------------------
• Dasser, Felix: Orell Füssli Kommentar (Navigator.ch)- Schweizerisches Obligationenrecht, Zürih, 2016 (Art. 19 OR).
• Demirsatan, Barış: Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde Sözleşmenin Haksız Olarak Sona Erdirilmesi, İstanbul, 2019.
• Dural, Mustafa/Öz, Turgut: Türk Özel Hukuku Cilt IV Miras Hukuku, İstanbul, 2016.
• Dural, Mustafa: Miras Sözleşmeleri, İstanbul, 1980..------------------------------------------------
• Elbir, Halid Kemal: Türk Pozitif Hukukunda Gabin, İÜHF Doktora Tezi, 1957.
• Emmenegger, Susan/Tschentscher, Axel: Berner Kommentar Einleitung, Art. 1-9 ZGB, Bern, 2012.
• Engel, Pierre: Traité des obligations en droit suisse, Bern, 1997..------------------------------------------------
• Engin, B. İlkay: Yedek Mirasçılık, İstanbul, 2003..------------------------------------------------
• Eren, Fikret/Yücer Aktürk, İpek: Türk Miras Hukuku, Ankara, 2019..------------------------------------------------
• Eren, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara, 2019..------------------------------------------------
• Eren, Fikret: Türk Medeni Hukukunda Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Davası, Ankara, 1966 (İptal).
• Ergüne, M. Serkan: Olumsuz Zarar, İstanbul, 2008..------------------------------------------------
• Ergüne, M. Serkan: Taşınır Mülkiyeti, İstanbul, 2017..------------------------------------------------
• Escher, Arnold: Zürcher Kommentar Art. 457-536 ZGB, Zürih, 1959..------------------------------------------------
• Esener, Turhan/Gündoğdu, Fatih: Borçlar Hukuku I, İstanbul, 2017..------------------------------------------------
• Feyzioğlu, Feyzi N.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. I, İstanbul, 1976.
• Gauch, Peter/Schluep, Walter R./Schmid, Jörg: Schweizerisches Obligationenrecht Allgemeiner Teil Bd. I, Zürih, 2008.
• Gauthier, Jean: Le pacte successoral, Lozan, 1955..------------------------------------------------
• Gönensay, Samim/Birsen, Kemaleddin: Miras Hukuku, İstanbul, 1963.
• Guinand, Jean/Stettler, Martin/Leuba, Audrey: Droit de successions, Zürih, 2005.
• Gürsoy, Kemal Tahir: Türk Medeni Kanunu Hükümlerine Göre Mal Vasiyeti, Ankara, 1955.
• Haddat, Eloïse: Les notions de contrat d’assurance, Paris I Panthéon Sorbonne Üni. Doktora Tezi, Paris, 2017.
• Hatemi, Hüseyin: “Miras Sözleşmelerinde Gabin Söz Konusu Olabilir mi?”, Prof. Dr. Necip Kocayusufpaşaoğlu için Armağan, Ankara, 2004 (Gabin).
• Hatemi, Hüseyin: Miras Hukuku, İstanbul, 2018.------------------------------------------------
• Hausheer, Heinz/Æbi-Müller, Regina E.: Berner Kommentar Band/Nr. I/1, Bern, 2012.
• Hirschlehner, Anna: “Culpa in testando – Vertrauenshaftung des Erblassers”, Aktuelle Juristische Praxis 2017.
• Hrubesch-Millauer, Stephanie: Handkommentar zum Schweizer Privatrecht- Erbrecht, Zürih, 2016.
• Huguenin, Claire: Obligationenrecht–Allgemeiner und Besonderer Teil, Zürih, 2014.
• İmre, Zahit: Türk Miras Hukuku, İstanbul, 1978..------------------------------------------------
• İnan, Ali Naim/Ertaş, Şeref/Albaş, Hakan: Türk Medeni Hukuku – Miras Hukuku, İzmir, 2012.
• İnan, Ali Naim/Yücel, Özge: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara, 2014.
• İnce, Nurten: “Miras Bırakanın Güven Sorumluluğu (Culpa in Testando)”, İNÜHFD C. 9 S. 1 (2018).
• İşgüzar, Hasan/Demir, Mehmet/Yılmaz, Süleyman: Miras Hukuku, Ankara, 2019.
• Karner, Ernst: ABGB Allgemeines Bürgerliches Gesetzbuch- KurzKommentar zum ABGB, Viyana, 2010 (§1275-1276).
• Kılıçoğlu, Ahmet M.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara, 2018.------------------------------------------------
• Kılıçoğlu, Ahmet M.: Miras Hukuku, Ankara, 2012 (Miras Hukuku).------------------------------------------------
• Kocayusufpaşaoğlu, Necip: Borçlar Hukuku Genel Bölüm I, İstanbul, 2014.------------------------------------------------
• Kocayusufpaşaoğlu, Necip: Miras Hukuku, İstanbul, 1987 (Miras Hukuku).------------------------------------------------
• Köprülü, Bülent: Miras Hukuku Dersleri, İstanbul, 1985..------------------------------------------------
• Kramer, Ernst A.: Berner Kommentar Band/Nr. VI/1/2/1a, Bern, 1991 (Art. 21 OR).
• Kuonen, Nicolas: La responsabilité précontractuelle, Zürih, 2007.------------------------------------------------
• Kurşun, Ali Suphi: Aşırı Yararlanma ve Ahlaka Aykırılıkta Taleplerin Yarışması”, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. 15 S. 2-2 (Temmuz/Ağustos 2016).
• Kut, Ahmet: Handkommentar zum Schweizer Privatrech- Obligationenrecht - Allgemeine Bestimmungen, Zürih, 2016 (Art. 21 OR).
• Küçükaydın, E. Aslı: “Mirasçı Atama”, İÜHFM C. 75 S. 1 (2017).------------------------------------------------
• Lange, Knut Werner: Erbrecht, Münih, 2017..------------------------------------------------
• Morin, Anne: Contribution à l’étude des contrats aléatoires, Paris-Dauphine (Paris-IX) Üni. Doktora Tezi, Paris, 1995.
• Nomer, Haluk N.: “Aşırı Yararlanma (Gabin) Halinde Sömürülen, Kendisine Tanınan Haklardan Dilediğini Seçmekte Tamamen Serbest Midir?”, Prof. Dr. Hasan Erman’a Armağan, İstanbul, 2015 (Aşırı Yararlanma).
• Nomer, Haluk N.: Beklenen Haklar Üzerindeki Tasarrufların Hukuki Sonuçları, İstanbul, 2002.
• Nomer, Haluk N.: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul, 2020.------------------------------------------------
• Oğuzman, M. Kemal/Barlas, Nami: Medeni Hukuk, İstanbul, 2018.------------------------------------------------
• Oğuzman, M. Kemal/Öz, Turgut: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. I, İstanbul, 2018.
• Oğuzman, M. Kemal: Miras Hukuku, İstanbul, 1995.------------------------------------------------
• Okumuş, Selmani: 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’na Göre Aşırı Yararlanma (Gabin), Ankara, 2015.
• Ozanemre Yayla, H. Tolunay: “Ön Vasiyet (Mirasçı Lehine Vasiyet) Kavramı, Ön Vasiyetin Unsurları ve Özellikleri,” Ankara Barosu Dergisi, 2017/2.
• Özakman, H. Cumhur: Miras Payının Devrine İlişkin Sözleşmeler, İstanbul, 1984.
• Öztan, Bilge: Miras Hukuku, Ankara, 2018.------------------------------------------------
• Piotet, Paul: Traité de Droit Privé Suisse T. IV: Droit Successoral, Friburg, 1975.
• Reiner, Günter: Derivative Finanzinstrumente im Recht, Baden-Baden, 2002.
• Sağlam, İpek: “Haksız Etki”, MÜHF-HAD Özel Sayısı Prof. Dr. Mehmet Somer’in Anısına Armağan, Cilt: 12, Sayı: 1-3, İstanbul, 2006.
• Sarı, Suat: “6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun Aşırı Yararlanma (Gabin) Hükümlerinde Gerçekleştirdiği Değişiklikler”, Prof. Dr. Mustafa Dural’a Armağan, İstanbul, 2013.
• Saymen, Ferit H./Elbir, Halid K.: Türk Borçlar Hukuku Umumi Hükümler, İstanbul, 1958.
• Saymen, Ferit Hakkı: “Gabinde İvazlar Arasındaki Nisbetsizlik”, İÜHFM C. 11 S. 3-4 (1945).
• Schmidlin, Bruno: Commentaire Romand Code des Obligations I, Basel, 2012 (Art. 21 CO).
• Schwarz, Andreas B.: Borçlar Hukuku Dersleri, (Çeviri: Bülent Davran), İstanbul, 1948.
• Schwenzer, Ingeborg: Schweizerisches Obligationenrecht Allgemeiner Teil, Bern, 2016.
• Serozan, Rona/Engin, B. İlkay: Miras Hukuku, Ankara, 2014.------------------------------------------------
• Serozan, Rona: “Karşılıklı Sözleşmelerde Baştan Dayatılmış veya Sonradan Oluşmuş Edimler Arası Dengesizliğin Uyarlama Yoluyla Düzeltil- mesi”, Prof. Dr. Kemal Oğuzman’ın Anısına Armağan, İstanbul, 2000 (Dengesizlik).
• Serozan, Rona: “Wohin steuert das Erbrecht?”, successio 2014.------------------------------------------------
• Serozan, Rona: Sağlararası İşlem Yoluyla Ölüme Bağlı Kazandırma, İstanbul, 1979 (Kazandırma).
• Sungur, Hasan Halis: Gabin, İstanbul, 1953.------------------------------------------------
• Tandoğan, Haluk: Özel Borç İlişkileri, C. 1/I, İstanbul, 2010.
• Taşatan, Caner: “Türk Medeni Kanunu’na Göre Mirasçı Atama”, İNÜHFD 10(1)-2019.
• Tekinay, S. Sulhi/Akman, Sermet/Burcuoğlu, Haluk/Altop, Atilla: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul, 1993.
• Tercier, Pierre/Pichonnaz, Pascal/Develioğlu, H. Murat: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul, 2016.
• Tiftik, Mustafa: “Borç Sözleşmelerinin İrade Sakatlığı Sebebiyle İptalinde Uğranılan Zararın Tazmini”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. 10 S. 3-4 (2006).
• Topuz, Murat: “Yargıtay Kararları Işığında Türk Borçlar ve Ticaret Hukukunda Gabin (Aşırı Yararlanma)”, MÜHF-HAD, Özel Sayı: Doç. Dr. Mehmet Somer’in Anısına Armağan, 2006.
• Tunçomağ, Kenan: Ölünceye Kadar Bakma Akdi, Ankara, 1959.
• Tunçomağ, Kenan: Türk Borçlar Hukuku Cilt 1 Genel Hükümler, İstanbul, 1976 (Genel Hükümler).
• Tuor, Peter: Berner Kommentar zum schweizerischen Zivilgesetzbuch Band III Das Erbrecht, Bern, 1952.
• Turan, Gamze: Ölüme Bağlı Tasarrufların Hükümsüzlüğü, Ankara, 2009.
• Uyan, Göktürk: “Miras Sözleşmesinde İki Taraflı Bağlayıcı Kayıtla Vakıf Kurulması”, İÜHFM C. 65 S. 2 (2007).
• Velidedeoğlu, H. Veldet: Türk Medeni Hukuku, İstanbul, 1963.------------------------------------------------
• Von Tuhr, Andreas/Peter, Hans: Allgemeiner Teil des Schweizerischen Obligationenrechts Band I (mit Supplement), 3. Baskı, Zürih, 1984.
• Weimar, Peter: Berner Kommentar Band/Nr. III/1/1/1- Schweizerisches Zivilgesetzbuch, Das Erbrecht, Die Erben, Die gesetzlichen Erben, Die Verfügungen von Todes wegen, Bern, 2009.
• Welser, Rudolf/Zöchling-Jud, Brigitta: Grundriss des bürgerlichen Rechts- Band II Schuldrecht Allgemeiner Teil Schuldrecht Besonderer Teil Erbrecht, Viyana, 2015.
• Wieling, Hans Josef: Sachenrecht, Heidelberg, 2007.------------------------------------------------
• Yağcı, Kürşad: Cezai Mirasçılıktan Çıkarma, İstanbul, 2013.------------------------------------------------
• Yakupoğlu, S. Derya: Olumlu Miras Sözleşmesi ve Bağlayıcılık Sorunu, Bilkent Üni. Ekonomi ve Sosyal Bilimler Enstitüsü Doktora Tezi, Ankara, 2019.
• Yazar Soyadı, Adı: Basler Kommentar Zivilgesetzbuch II Art. 457-977 ZGB, 5. Bası, Basel, 2015.
• Yazar Soyadı, Adı: Commentaire Romand Code Civil II Art. 457-977 CC, Basel, 2016.
• Yazar Soyadı, Adı: SHK - Stämpflis Handkommentar - Commentaire du droit des successions, Bern, 2012.
• Yıldırım, Mustafa Fadıl: “Beklenen (Açılmamış Bir Terekedeki) Miras Hakkının Devri Sözleşmesi (I), Yargıtay Dergisi C. 21 S. 1-2 (Ocak- Nisan 1995).