KUZEY KIBRIS TÜRK CUMHURİYETİ’NDE CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMLERİNİN ERTELENMESİ VE CUMHURBAŞKANININ GÖREVE DEVAMINA İLİŞKİN PARLAMENTO KARARININ YARATTIĞI ANAYASAL SORUNLAR

Yıl 2020, Cilt: 22 Sayı: 2, 577 - 632, 20.11.2020

Demet Çelik Ulusoy

https://doi.org/10.33717/deuhfd.787667

Öz

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) hükümeti, yeni korona virüs
(Covid 19) salgın hastalığıyla ciddi bir mücadele içerisindedir. Bu virüs sadece
KKTC hükümetinin değil, dünyanın baş etmek zorunda kaldığı küresel bir
hastalıktır. Bu süreçte hükümetlerin aldığı tedbirler sadece sağlık alanıyla
sınırlı kalmamakta, birçok alanı etkileyen tedbirler alınmaktadır. Bu nedenle
yetki sınırlarını genişleten siyasi iktidar eleştirileri gündeme gelmektedir.
KKTC’de birçok ülkenin aksine hızlı ve etkili tedbirler alınmıştır. Vaka sayıla-
rına bakıldığında da salgın hastalığın yayılmasını engellemekte hükümet başa-
rılı olmuştur. İlk korona virüs vakaları ortaya çıktığında, olağanüstü durum
ilanı için ciddi talepler gündeme gelmiştir. Ancak bugünkü koalisyon hükümeti,
olağan hukuk kurallarıyla olağanüstü tedbirler alarak süreci yönetmeyi tercih
etmiştir. Bu durumda hukukun üstünlüğü ilkesinden bazı sapmalar olabilir.
Bugün gelinen noktada, salgın hastalıkla mücadeleyi aşan tedbirler ile olağan
hukuk kurallarının uzlaştırılması sorunuyla yüzleşmekteyiz. Alınan tedbirler hak
ve özgürlüklerin sınırlandırılması ve hatta durdurulması sonucunu da ortaya
çıkarmaktadır. KKTC hükümeti sınırlı imkânlarıyla, küresel salgın bir hastalıkla
başarılı bir mücadele sergilemiştir. Bu nedenle zorlayıcı koşullarda alınan
olağanüstü tedbirlerin eleştirilmemesi beklenebilir. Ne var ki hukukun üstün olduğu devlet, “tüm faaliyetlerinde” hukukla bağlı olan devlettir. Tüm bu faali-
yetlerin içerisine şüphesiz ki salgın hastalıkla baş etmek de girmektedir. Bu süre
zarfında alınan diğer tedbirlerin yanı sıra anayasa hukukunun kurumsal boyu-
tunu ilgilendiren birtakım tartışmalı kararlar da alınmıştır. KKTC Cumhuriyet
Meclisi olağanüstü toplanarak hem Cumhurbaşkanlığı seçiminin ertelenmesi
hem de mevcut Cumhurbaşkanı’nın göreve devamını öngören bir parlamento
kararı kabul etmiştir. Bu aşamada genel oyla seçilen Cumhurbaşkanı’nın maka-
mının boşalması ve makama vekalet ilkeleri oldukça tartışılmıştır. Bu tartışma-
larda görev süresi uzatılan parlamento kararıyla Cumhurbaşkanı’nın, en az
seviyede yetki kullanması gerektiği de iddia edilmiştir. Bugün gelinen noktada
parlamento kararının iptali için Anayasa Mahkemesi’nde dava açılmış olup
verilecek karar beklenmektedir. Çalışmada KKTC Anayasası’ndan hareketle bu
anayasal sorunlar ele alınarak konu anayasa hukuku açısından incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Anayasası, parlamento kararları, cumhurbaşkanlığı seçiminin ertelenmesi, cumhurbaşkanlığı makamının boşalması, cumhurbaşkanlığı makamına vekâlet

Kaynakça

• Anadolu Ajansı: “KKTC'de cumhurbaşkanlığı seçim yarışı hız kazanıyor”, 06.02.2020, İnternet Kaynak: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/kktcde- cumhurbaskanligi-secim-yarisi-hiz-kazaniyor/1726401 , Erişim Tarihi: 02.04.2020.
• Baş, Sezgin: “Türk Anayasa Hukukunda Yasama İşlemleri Teorisi ve Parlamento Kararları”, T. C. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bursa, 2016.
• Bayrak Radyo Televizyonu: “Erhürman: Seçimin ertelenmesi konusunda fikir birliğine vardık”, 16 Mart 2020, İnternet Adres: https://www.brtk.net/erhurman-secimin-ertelenmesi-konusunda-fikir- birligine-vardik/ , Erişim Tarihi: 19.03.2020.
• Cumhuriyet: “KKTC’de Cumhurbaşkanlığı Seçimleri Ertelendi”, İnternet Kaynak: http://www.cumhuriyet.com.tr/haber/kktcde-cumhurbaskanligi -secimleri-ertelendi-1728275 , Erişim Tarihi: 04.04.2020.
• Çelik Ulusoy, Demet: “Kıbrıs’ta Anayasa Yargısı ve Bireysel Başvuru”, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru Yolunun Anayasal Yoruma, Uluslararası İnsan Hakları Hukuku Yorumuna ve Yargı Sistemine Etkileri: 2012-2017 Yıllarına İlişkin Yargısal Örüntülerin Karşılaştırmalı Analizi Tübitak 1001 Projesi
• (Yürütücü: Bertil Emrah Oder, Danışman: Başak Çalı), Akademinin Sesi Kısmında Yayımlanan Makale, İnternet Erişim: https://anayasatakip.ku.edu.tr/proje-akademisi/ akademinin-sesi/ Erişim Tarihi: 01.04.2020. Attorney-General of the Republic v. Mustafa Ibrahim [1964] CLR 195.
• Çulhaoğlu, Uğur: “Ertelenmesi Tartışılan Cumhurbaşkanlığı Seçimleri Hakkında”, başlıklı Av. Serkan Mesutoğlu’nun 17.03.2020 tarihli Facebook Postunda paylaşılan görüşleri, 18.03.2020.
• Ekinci, Öner Mehmet: “Ertelenmesi Tartışılan Cumhurbaşkanlığı Seçimleri Hakkında”, Av. Serkan Mesutoğlu’nun İnternet Üzerinden 17.03.2020 tarihli Facebook Postu altında, 17-18.03.2020.
• Ergül, Ozan: “Cumhurbaşkanının Görev Süresinin Dolması ve Cumhurbaşkanına Vekâlete İlişkin Diğer Sorunlar”, İnternet Adresi: http://www.yasayananayasa.ankara.edu.tr/belgeler/analizler/cb_vekalet _diger.pdf , Erişim tarihi, 05.04.2020.
• Erhürman, Tufan: Çare Başkanlık Sistemi mi? Işık Kitabevi, Lefkoşa, 2011.
• Esen, Selin: Karşılaştırmalı Hukukta ve Türkiye’de Olağanüstü Hal Rejimi, Adalet Yayınevi, Ankara, 2008.
• Evran Topuzkanamış, Şafak: “1982 Anayasasında Temel Hak ve Özgürlükler”, D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Durmuş Tezcan’a Armağan, C.21, Özel S., 2019, s. 1767-1793.
• Gönenç, Levent: “Anayasa Yapım Sürecinde Temel Tercihler.” Prof. Dr. Erdal Onar’a Armağan, Cilt- II, Ankara, 2013.
• Gönenç, Levent: “Cumhurbaşkanı’nın Görev Süresinin Dolması ve Cumhurbaşkanına Vekalet”, İnternet Adresi: http://www.yasayananayasa.ankara.edu.tr/belgeler/analizler/cb_vekalet. pdf, Erişim tarihi, 05.04.2020.
• Gözler, Kemal: Hukuka Giriş, Ekin Yayınları, Bursa, 5. Baskı, 2008.-----------------------
• Gözler, Kemal: “Yorum İlkeleri”, Anayasa Hukukunda Yorum ve Norm Somutlaştırması, Ankara, KHP ve TBB Ortak Yayını, 2013, ss. 15-119.
• Gözler, Kemal: Anayasa Hukukunun Genel Esasları, 10. Baskı, Ekin Yayınları, Bursa, Ağustos 2018.
• Gözler, Kemal: Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Ekin Yayınları, 22. Baskı, Bursa, Eylül 2018.
• Gözler, Kemal: Anayasa Normlarının Geçerliliği Sorunu, Bursa, Ekin Kitabevi Yayınları, 1999, VIII+320 s. İnternet Kaynak: www.anayasa.gen.tr/angecerliligi.htm; Erişim Tarihi: 02.04.2020.
• Gündem Kıbrıs: “Cumhurbaşkanlığı Seçimi 11 Ekim’e Ertelendi”, 19.03.2020. İnternet Adresi: https://www.gundemkibris.com/kibris/ cumhurbaskanligi-secimi-11-ekime-ertelendi-h292006.html , Erişim Tarihi: 01.04.2020.
• Gündem Kıbrıs: “Cumhurbaşkanlığı seçimi 11 Ekim’e ertelendi”, 19.03.2020. İnternet Adresi: https://www.gundemkibris.com/kibris/ cumhurbaskanligi-secimi-11-ekime-ertelendi-h292006.html , Erişim Tarihi: 01.04.2020.
• İhlas Haber Ajansı: Emir Abdurrahman Bulut’un Haberi, “KKTC'de Cumhurbaşkanlığı Seçiminin Ertelenmesi Gündemde”, 16 Mart 2020 İnternet Kaynak: https://www.iha.com.tr/haber-kktcde- cumhurbaskanligi-seciminin-ertelenmesi-gundemde-833089/ , Erişim Tarihi: 25.03.2020.
• İzmir, Gökalp: “Milletvekilliği Seçilme Yeterliliği ve Bu Sıfatın Kazanılması”, Yasama Dergisi, 2011, 51-116. İnternet Kaynak:
• http://www.yasader.org/web/yasama_dergisi/2011/sayi18/51-116.pdf , Erişim Tarihi: 12.04.2020.
• Kalabalık, Halil: “İdari Yargılama Usulü”, 4. Baskı, Konya 2011, s. 11’den aktaran Tetik, Ahmet Talha: “Hukuk Devleti İlkesi Bağlamında Takdir Yetkisi ve Yerindelik Denetimi İlişkisi”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.25, S.2, 2017, ss. 249-276.
• Karahanoğulları, Onur: İdarenin Hukukla Kavranması: Yasallık ve İdari İşlemler, 2. Baskı, Ankara, Turhan Kitabevi, 2012.
• Keskin, Ömer Faruk: 1961 ve 1982 Anayasalarında Cumhurbaşkanının Görev ve Yetkileri, İstanbul Şehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Temmuz 2019.
• Kıbrıs Gazetesi, “Cumhurbaşkanı Akıncı: Hakkımızda işlem yapılmasını bekliyoruz”, 16.04.2020. İnternet Kaynak: https://www.kibrisgazetesi. com/kibris/cumhurbaskani-akinci-hakkimizda-islem-yapilmasini- bekliyoruz-h87317.html Erişim Tarihi: 16.04.2020.
• Kıbrıs Haberci Gazetesi, “Arıklı: “Anayasa Mahkemesi’ne iptal dava dosyamızı gönderdik”, İnternet Adresi: https://www.kibrishaberci.com/ arikli-anayasa-mahkemesine-iptal-dava-dosyamizi-gonderdik/ , Erişim Tarihi: 18.06.2020.
• Kıbrıs Gazetesi, “YDP’nin Cumhurbaşkanı’nın görev süresiyle ilgili açtığı dava karar için süresiz ertelendi”, İnternet Kaynak: https://www.kibrisgazetesi.com/kibris/ydpnin-cumhurbaskaninin- gorev-suresiyle-ilgili-actigi-dava-2-h90992.html , Erişim Tarihi: 21.06.2020.
• KKTC Başbakanlık Basın ve Enformasyon Dairesi, 12 Mart 2020 tarihli basın açıklaması. http://basbakanlik.gov.ct.tr/ KKTC Başbakanlık, 16 Mart 2020 tarihli basın açıklaması. http://basbakanlik.gov.ct.tr/ .
• KKTC Cumhurbaşkanlığı, Cumhurbaşkanlığından Yapılan Açıklama için bkz. İnternet Kaynak: https://kktcb.org/tr/cumhurbaskani-mustafa- akinci-icinden-gecilmekte-olan-surecle-ilgili-degerlendirmelerde- bulundu-7581 .
• Lerner, Hanna: “Constitution writing in deeply divided societies: the incrementalist approach”, Nations and Nationalism, January 2010, Vol. 16, Iss. 1, pp. 68-88. Çeviren: Çağ, Burak, Eren Koç, Elif: “Derinden Bölünmüş Toplumlarda Anayasa Yazımı: Aşamalı Yaklaşım”, İÜHFM, C. LXXIII, S. 1, ss. 485-504, 2015.
• Mesutoğlu, Serkan: “Ertelenmesi Tartışılan Cumhurbaşkanlığı Seçimleri Hakkında”, İnternet Üzerinden 17.03.2020 tarihli Facebook Postu, 1703.2020 ve 18.03.2020.
• Necatigil, Zaim: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti’nde Anayasa ve Yönetim Hukukunun Esasları”, Işık Kitabevi, Lefkoşa, 2015.
• Oladele, Kayode: “The Doctrine of Necessity in Perspective”, İnternet Kaynak: http://chatafrik.com/articles/politics/the-doctrine-of-necessity- in-perspective, Erişim Tarihi: 25.03.2020.
• Orhan, Salim: “Devlet Aklı Doktrini ve Modern Türkiye’ye Geçiş Sürecinde Bir Tezahürü Olarak Teşkilat-I Mahsusa”, DÜHFD, Cilt: 23, Sayı: 39, Yıl: 2018, ss. 375-409. s. 391.
• Önok R. Murat, Önay, Işık: “Hukuk Düzeninin Birliği İlkesi Çerçevesinde Zorunluluk Hâlinin Hukukî Niteliği”, İstanbul Hukuk Mecmuası, 77 (2): 847-895.
• Özay İl Han: “Anayasa: Özgürlükler ve İdari Kolluk Etkinlikleri”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt 19, 2002. ss. 275-286.
• Özbudun, Ergun: Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 17. Basım.
• Özersay, Kudret “The Excuse of State Necessity and Its Implications on the Cyprus Conflict, Perceptions”, Winter, 2004-2005.
• Özkul, Fatih: 1982 Anayasasında Cumhurbaşkanı, T.C. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı Anayasa Hukuku Bilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2011.
• Papastylianos, Christos: “The Cypriot Doctrine of Necessity within the Context of Emergency Discourse: How a Unique Emergency Shaped a Peculiar Type of Emergency Law”, The Cyprus review, vol. 30:1 spring, 2018.
• Sağlam, Fazıl: Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti Anayasa Hukuku Ders Notları, Yakın Doğu Üniversitesi Hukuk Fakültesi, Lefkoşa, 2015.
• Sancar, Mithat: “Devlet Aklı Kıskacında Hukuk Devleti”, İletişim Yayınları, 3. Baskı, 2004.
• Sır, Onur: “Hukuk Devleti Açısından Kanunların Anayasaya Uygunluğunun Yargısal Denetimi”, T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı Doktora Tezi, Danışman: Yrd. Doç. Dr. Tijen Dündar Sezer, 2010.
• Skoutaris, Nikos, “Fact sheet on legal foundations for fiscal, economic, and monetary integration: Cyprus”, The Choice for Europe Since Maastricht Salzburg Centre of European Union Studies, İnternet kaynak: https://emuchoices.eu/wp-content/uploads/2016/08/ CYPRUS. pdf , Erişim Tarihi: 20.02.2017.
• Stavskyt, Mark M.: “The Doctrine of State Necessity in Pakistan”, Cornell International Law Journal, Cilt. 16, 1983.
• Tanör, Bülent, Yüzbaşıoğlu, Necmi: “1982 Anayasasına göre Türk Anayasa Hukuku”, Beta Yayınları, 2002, İstanbul.
• Teziç, Erdoğan: “Kanunların Anayasaya Uygunluğunun “Esas” Açısından Denetimi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, c. 51, S. 1-4, 23-43, 1985.
• Teziç, Erdoğan: “Anayasa Hukuku”, Beta Yayınları, 23. Baskı, İstanbul, 2019.
• Trimikliniotis, Nicos; Demetriou, Corina: “Legal Framework In The Republic of Cyprus, Displacement in Cyprus Consequences of Civil and Military Strife Report 3”, Peace Research Institute Oslo (Prio), 2012, Norway.
• Uluslararası Af Örgütü, “Avrupa Dönüm Noktasında Covıd-19 Pandemisine Karşı Önlem Alırken Yetkililerin Yapması ve Yapmaması Gerekenler” Başlıklı Brifing, İnternet Kaynak: https://amnesty.org.tr/ public/uploads/files/Avrupa%20D%C3%B6n%C3%BCm%20Noktas% C4%B1nda.pdf , Erişim Tarihi: 08.04.2020. s. 5, 9, 11.
• Uluslararası Af Örgütü, “Dünyada korona mücadelesi: Pandemi hak ihlallerine gerekçe olamaz”, 01.04.2020 tarihli Yazısı, İnternet Kaynak: https://amnesty.org.tr/icerik/dunyada-korona-mucadelesi-pandemi-hak- ihlallerine-gerekce- olamaz?fbclid=IwAR3R14IjInbytFygqjI6haoWbBPWxcP7TaN11Txl- h3rV01jTPI62qVuQjg , Erişim Tarihi: 02.04.2020.
• Ural, Yurdanur: Türk Anayasal Sisteminde Cumhurbaşkanının Konumu ve Yetkilerine İlişkin Tartışma ve Öneriler Üzerine Bir İnceleme, Yayım- lanmamış Yüksek Lisans Tezi, T.C. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Isparta, 2008.
• Yenidüzen: “Akıncı’nın Gündemi: OHAL”, 15.03.2020, İnternet Kaynak: http://www.yeniduzen.com/akincinin-gundemi-ohal-124933h.htm , Erişim Tarihi: 16.03.2020.
• Yenidüzen: “Kapalı Odada Yapılan Seçim Hazırlığı”, İnternet Kaynak: http://www.yeniduzen.com/kapali-odada-secim-hazirligi-124948h.htm , Erişim Tarihi: 18.03.2020.
• Yılmaz, Ejder: Hukuk Sözlüğü, Genişletilmiş 5. Baskı, Ankara, 1996.------------------