MOBESE İZLEME VE KAYITLARI: GÖZETİM TOPLUMU BAĞLAMINDA BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 1, 459 - 500, 26.05.2022

Hazan Dicle Özer

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1089766

Cited By: 1

Öz

Toplumsal bir pratik olarak gözetimin tarihi oldukça eski olmakla birlikte gözetimin bir iktidar mekanizması olarak kullanılmaya başlanması modernite ile mümkün olmuştur. Modern toplumda iktidarın devamlılığı, bilgiye sahip olabilmesine bağlıdır. Bu anlamda modernlikle birlikte farklı gözetim mekanizmalarına ihtiyaç doğmuştur. Bunlardan biri kameralı gözetleme olarak karşımıza çıkar. Günümüz Türkiye’sinin kameralı gözetleme aracı MOBESE’ye ise yalnızca kent merkezlerinde değil, herhangi bir sokakta rastlamak mümkündür. Ne var ki bu sistemin kurulmasına, kullanımına, kayıtlarına yönelik herhangi bir yasal düzenleme bulunmamaktadır. Bu sebeple yasal dayanaktan yoksun ve özel hayatın gizliliği başta olmak üzere insan haklarına bir müdahale niteliğinde olan MOBESE izleme ve kayıtları, dönem dönem tartışma konusu olmaktadır. Makale günümüzde toplumsal yaşamın ve bir delil elde etme aracı olarak hukuk uygulamasının vazgeçilmez bir aracı hâline gelmiş olan MOBESE’yi ve MOBESE kameraları ile izleme ve kayıt altına almayı gözetim toplumu bağlamında değerlendirmektedir.

Anahtar Kelimeler

MOBESE, Kameralı Gözetleme, Gözetim toplumu, Modern toplum, Panoptikon

Kaynakça

• Abanoz, Buket: Kamusal Alanda Kameralı Gözetlemenin Suçun Önlenmesindeki Etkisi ve Elde Edilen Delillerin Hukuka Uygunluğu Sorunu, İstanbul Ceza Hukuku ve Kriminoloji Arşivi, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2018.
• Abanoz, Buket: “Biri Bizi Hukuka Aykırı Gözetliyor: MOBESE Kameraları”, https://blog.lexpera.com.tr/biri-bizi-hukuka-aykiri-gozetliyor-mobese-kameralari/
• Atak, Songül: “Avrupa Konseyi’nin Kişisel Veriler Açısından Sağladığı Temel Güvenceler”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S.87, 2010, s. 90-120.
• Akyürek, Güçlü: Özel Hayatın Gizliliğini İhlal Suçu, 2. Baskı, Ankara 2013.
• Bacon, Francis: Novum Organum-Tabiatın Yorumu ve İnsan Âlemi Hakkında Özlü Sözler, Çev. Sema Önal, Say Yay., İstanbul 2012.
• Başar, Civan: “Devletin Kitlesel Gözetleme Araçlarının Özgürlükler ve Hukuk Güvenliği Üzerindeki Etkileri ile Bunların Yasal Dayanakları Üzerine Bir İnceleme”, TBB Dergisi, S. 133, 2017, s. 97-132.
• Bauman, Zygmunt: Yasa Koyucular ile Yorumcular, çev. Kemal Atakay, 2. Basım, Metis Yayınları, İstanbul 2003.
• Bauman, Zygmunt/Lyon, David: Akışkan Gözetim, çev. Elçin Yılmaz, 2. Basım, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2016.
• Bentham, Jeremy: Panopticon Writings, ed. Miran Božovič, Verso, New York 1995.
• Bozkurt, Veysel: “Gözetim Toplumu ve İnternet”, https://birikimdergisi.com/dergiler/birikim/1/sayi-136-agustos-2000/2328/gozetim-ve-internet-ozel-yasamin-sonu-mu/2499, (10.01.2021).
• Coleman, Roy: Reclaiming the Streets- Surveillance, social control and the city, Willan Publishing, 2004.
• Çapar, Selim: Birleşik Krallık’ta CCTV, Türkiye’de MOBESE-Caddelerde Güvenlik Nöbetindeki Kameralar, Turhan Kitabevi, Ankara 2011.
• Çoban, Barış: “Gözün İktidarı Üzerine”, Panoptikon-Gözün İktidarı, ed. ve çev. Barış Çoban ve Zeynep Özarslan, Su Yayınları, İstanbul 2008.
• Dicey, Albert V.: “Hukuk Devleti: Doğası ve Genel Uygulamalar”, Hukuk Devleti: Hukuki Bir İlke Siyasî Bir İdeal, ed. Ali Rıza Çoban, Bilal Canatan, Adnan Küçük, Adres Yayınları, Ankara 2008, s. 25-40.
• Demircan, Gülçin: “Gözetim ve Gözetimin Toplumsal Meşruiyeti Üzerine Bir İnceleme”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Durmuş TEZCAN’a Armağan, C.21, Özel S., 2019, s. 2033-2062.
• Derdiman, R. Cengiz/Tatroğlu, Nihal: “Devlet Gözetimi ile İnsan Haklarının Uyumlaştırılması Sorunu ve Çözüm Önerileri”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt:7, Sayı:1, 2016, s. 247-294.
• Dolgun, Uğur: “Gözetim Toplumunun Yükselişi: Enformasyon Toplumundan Gözetim Toplumuna”, Yönetim Bilimleri Dergisi, S.1, C.2, 2004, s. 1-21, (Gözetim Toplumunun).
• Dolgun, Uğur: Enformasyon Toplumundan Gözetim Toplumuna - 21. yüzyılda gözetim, toplumsal denetim ve iktidar ilişkileri, Ekin Kitabevi, Ankara 2005, (Enformasyon Toplumundan).
• Dolgun, Uğur: Şeffaf Hapishane yahut Gözetim Toplumu- Küreselleşen Dünyada Gözetim, Toplumsal Denetim ve İktidar İlişkileri, 3. Basım, Ötüken Neşriyat, Ankara 2015, (Şeffaf Hapishane).
• Eryılmaz, M. Bedri: İnsan Hakları Prensipleri Işığında Kolluk Uygulamalarının Denetimi, 2. Baskı, İçişleri Bakanlığı, Ankara 2009.
• Fabre, Cécile: “Toplumsal Sözleşme”, çev. Mehmet Fatih Deniz, Felsefe Arkivi, 48. Sayı, 2018/I, ss. 123-135.
• Foucault, Michel: Büyük Kapatılma, çev. Işık Ergüden ve Ferda Keskin, 4. Basım, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2015.
• Foucault, Michel: Deliliğin Tarihi-1, çev. Mehmet Ali Kılıçbay, İmge Kitabevi, Ankara 1992, (Deliliğin).
• Foucault, Michel: Hapishanenin Doğuşu, çev. Mehmet Ali Kılıçbay, 8. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara 2019, (Hapishanenin Doğuşu).
• Foucault, Michel: İktidarın Gözü, çev. Işık Ergüden, 4. Basım, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 2015, (İktidarın Gözü).
• Giddens, Anthony: Ulus Devlet ve Şiddet, çev. Cumhur Atay, İkinci Basım, Kalkedon Yayınları, İstanbul 2008, (Ulus Devlet).
• Giddens, Anthony: Modernliğin Sonuçları, çev. Ersin Kuşdil, Ayrıntı Yayınları, İstanbul 1994, (Modernliğin).
• Graham, Stephen: “CCTV: The Stealthy Emergence of a Fifth Utility?”, http://www.casa.ucl.ac.uk/cyberspace/graham_cctv_fifth_utility.pdf, (12.03.2021).
• Greenough, Birdie Oneita: The Origin of the English Poor Law and its Development Through 1601, Master Thesis, Department of Sociology, The University of Kansas Pre-1923 Dissertations and Theses Collection, 1909.
• Güven, Oğuzhan Özgür: “Gözetim Tekniklerinin Güç İlişkileri Bağlamında Dönüşümü ve Toplumsal Denetim”, Atatürk İletişim Dergisi, S. 7, Temmuz 2014, s. 79-112.
• Hobbes, Thomas: Leviathan, çev. Semih Lim, 6. Baskı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2007.
• Hobsbawm, Eric: Sanayi ve İmparatorluk, 2. Baskı, çev. Abdullah Ersoy, Dost Kitabevi Yay., Ankara, Haziran 2003.
• Karakehya, Hakan: “Gözetim ve Suçla Mücadele: Gözetimin Tarihsel Gelişimi ile Yakın Dönemde Gerçekleştirilen Hukuki Düzenleme ve Uygulamalar Bağlamında Bir Değerlendirme”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.58, S.2, 2009, s. 319-357.
• Karakehya, H./Usluadam, A. K.: “Neden Gözetl(en)iyoruz”, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof.Dr. Akar ÖCAL Armağanı, C. 2, S. 3, 2016, s. 187-200.
• Küçük, Tevfik Sönmez: “Kişisel Verilerin Korunması Hakkı Çerçevesinde Kamuya Açık Alanların Kamu Tüzel Kişileri Tarafından Video Kamera Aracılığı ile Önleyici Amaçla İzlenmesi”, YÜHFD, Cilt: XV, Sayı:1, 2018, s. 49-87.
• Lyon, David: Gözetlenen Toplum, çev. Gözde Soykan, Kalkedon Yayıncılık, 2006, (Gözetlenen Toplum).
• Lyon, David: The Electronic Eye - The Rise of Surveillance Society, University of Minnesota Press, Minneapolis, 1994, (Eye).
• Lyon, David: Gözetim Çalışmaları- Genel Bir Bakış, çev. Ali Toprak, Kalkedon Yayınları, İstanbul 2013, (Gözetim).
• Marx, Gary T.: Undercover- Police Surveillance in America, University of California Press, Berkeley 1988.
• Deflem, Mathieu: Hukuk Sosyolojisi, çev. Devrim Özkan ve Yücel Karadaş, Adres Yayınları, Ankara 2019.
• Özbek, Veli Özer: ““Mobese” Sisteminin Türk Hukukundaki Durumu”, Prof. Dr. Feridun Yenisey'e Armağan, Cilt I, Beta Yayıncılık, İstanbul 2014, s. 1003-1020.
• Özcan, Mehmet Tevfik: Modern Toplum ve Hukuk Devleti, 2. Baskı, Tekin Yayınevi, 2017.
• Özkan, Halid: “Mobese İzleme ve Kayıtlarının Ceza Muhakemesi Hukuku Açısından Değerlendirilmesi”, Ceza Hukuku Dergisi, S.30, Nisan 2016, s. 63-103.
• Sarı, Özgür: “Suç ve Kent”, Suçun Sosyolojisi Cezanın Felsefesi- Temel Kavramlar ve Tartışmalar, ed. Güncel Önkal/Özgür Sarı, Nobel Kitap, Ankara 2013, s. 183-196.
• Taşçı, Ufuk: “Güvenlik Amaçlı Gözetim Aracı Olarak Türkiye'de Mobese ve Eleştiriler”, CBÜ Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 14, Sayı: 2, Haziran 2016, s. 159-190.
• Thompson, E. P.: “Time, Work Discipline and Industrial Capitalism”, Past & Present, No: 38, December 1967, p. 56-97.
• Topuzkanamış, Engin: Hukuk ve Disiplin – Modern Toplumda Hukuka Uymanın Dayanakları, 3. Basım, Zoe Kitap, İstanbul, Ekim 2019.
• Weber, Max: Protestan Ahlâkı ve Kapitalizmin Ruhu, 2. Baskı, Çev. Milay Köktürk, Bilgesu Yay., Ankara, 2013.
• Yıldız, Mete/Erkul, R. Erdem: “Elektronik Göz ve Türkiye'de Kameralı Hayat”, XI. “Türkiye'de İnternet” Konferansı Bildirileri, 21 - 23 Aralık 2006 TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Ankara, s. 1-4.
• Yükselbaba, Ülker: “Kamusal Alan Modelleri ve Bu Modellerin Bağlamları”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. LXVI, S.2, 2008, s. 227-272.