HUKUK VE KALKINMA İLİŞKİSİ AÇISINDAN ARAÇSALLAŞTIRILMIŞ YASAMA FAALİYETİ

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 1, 23 - 65, 29.05.2023

Bilge Bingöl Schrijer

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1276247

Öz

Hukuk ve kalkınma arasında kurulan ilişkide, hızlı kalkınmanın hukuk kuralları aracılığıyla gerçekleştirilmesi beklentisi, yasamanın araçsallaştırılmasını ortaya çıkartmaktadır. Araçsallaştırılmış bir yasama faaliyeti ise, hukukun araçsallığından farklı olarak, yasa yapım süreçlerinden müzakereci bir modelin dışlanmasına yol açmaktadır. Bu doğrultuda Türkiye’de, hem hukuk ve kalkınma arasındaki ilişki kalkınma planlarında açıkça belirtilmiş, hem de yasa yapım süreçleri, toplumun hızlı kalkınması amacıyla hızlandırılmış; ancak aynı derecede de demokratik bir süreç olma özelliğini yitirmeye başlamıştır. Torba yasalar bu durumun en belirgin örneği olarak karşımıza çıkmaktadır. Bununla birlikte, yasa yapım sürecindeki sorunlar, TBMM’de siyasi olarak üzerinde uzlaşılamayan özellikle ekonomik, sosyal ve kültürel haklara ilişkin konuların, Anayasa Mahkemesi tarafından çözülmesi beklentisini de ortaya çıkartmaktadır. Zira Meclis içinde kanun tasarı ve tekliflerine müdahale etme fırsatından yoksun bırakılan siyasi muhalefet, her dönemde Anayasa Mahkemesi’ne başvurmaktadır. Bu durum da Anayasa Mahkemesi’nin kimi zaman aktivist, kimi zamanda pasifist bir tutum sergileyerek siyasallaşma eleştirileriyle karşılaşmasına yol açmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Türkiye Büyük Millet Meclisi, Yasamanın araçsallaştırılması, Torba yasa, Anayasa Mahkemesi, Hukuk ve kalkınma yaklaşımı

Kaynakça

• Acar, Ali: Kanun Yapım Tekniği ve Torba Kanun Uygulaması Çalıştayı-3 Ekim 2013 (Editör: Ozan Ergül), Ankara Barosu Yayınları, Ankara 2014, s. 65-71.
• Agamben, Giorgio: State of Exception (Çev.: Kevin Attel), The University of Chicago Press, Chicago, 2015.
• Ağaoğulları, Mehmet Ali/Köker, Levent: İmparatorluktan Tanrı Devletine, 1. Baskı, İmge Kitabevi, Kasım 1991.
• Akı, Emine İrem: “Hukukun İç Ahlâkı: Lon L. Fuller’ın Görüşleri Çerçevesinde Bir İnceleme”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 64, Sayı 1, 2015, s. 1-35.
• Aydın, Özgür: “Anayasal Düzen İçinde Simgesel İktidar Mücadelesi: 28 Şubat Süreci”, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 9, Sayı 1, 2019, s. 51-70.
• Bakırcı, Fahri: “Yasama Sürecinin Hızlandırılması ve Sakıncaları”, Kanun Yapma Tekniği, (Editör: Yener Ünver), Türkiye Barolar Birliği, Ankara 2016, s. 21-61.
• Bakırcı, Fahri: “Anayasa Mahkemesinin Eylemli İçtüzük Kuralına İlişkin İçtihat Değişikliğinin Gerekçesi Üzerine”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 112, 2014, s. 257-296.
• Barak, Aharon: The Judge in a Democracy, Princeton University Press, Princeton 2006.
• Biçer, Mustafa/Yılmaz, Hakan, “Parlamentonun Kamu Politikası Oluşturma ve Planlama Sürecindeki Konumunun Yeni Kamu Mali Yönetim Sistemi Çerçevesinde Değerlendirilmesi”, Yasama Dergisi, Sayı 13, 2009, s. 45-84.
• Biçer, Mustafa: “Yasa Yapma Sürecine Sivil Toplumun Katılımı ve Temsili Demokrasi Açısından Önemi”, Ankara Barosu Yasa İzleme Enstitüsü, Antik ve Modern Dönemde Yasalar ve Yasa Yapımı Paneli, Ankara Barosu Yasa İzleme Enstitüsü ve Yasama Derneği (Yasader) Ortak Paneli, 07 Nisan 2018, (Editörler: F. Bakırcı, M. Çekiç, B. Dağsalı), Ankara Barosu Başkanlığı, Ankara 2021, s. 109-143.
• Burg, Elliot M.: “Law and Development: A Review of the Literature & a Critique of ‘Scholars in Self Estrangement’ ”, The American Journal of Comparative Law,Vol. 25, No. 3, 1977, s. 492-530.
• Buyruk, Halil: “Ekonomik Kalkınma Hedefinden Bin Yıl Kalkınma Hedeflerine: Eğitim-Kalkınma İlişkisine Dair Bir Çözümleme”, Mülkiye Dergisi, Sayı: 40, Cilt: 1, 2016, s. 111-142.
• Dayal, Shiy: Dynamics of Development: Legal Education and Developing Countries, Law in Zambi, (Editor: M. Ndulo), East Africa Publishing House, Nairobi, Kenya 1984, s. 91-112.
• Deming, David J.: “Four Facts about Human Capital”, Journal of Economic Perspectives, Volume 36, Number 3, Summer 2022, s. 75-102.
• Dilcher, Gerhard (Çev.: Ahmet Mumcu): “Bilimsel Metot ve Siyasal Karar Aracı Olarak Hukuki Pozitivizm”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 31, Sayı 1, 1974, s. 467-485.
• Dinçkol, Bihterin: “İngiltere’de Parlamenter Monarşinin Erken Dönemi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Cilt 27, Sayı 2, Aralık 2021, s. 877-897.
• Erdoğan, Emre/Uyan-Semerci, Pınar: “Çocuk İşçiliği Sorunu Neden Çözülemiyor?”, Eğitim Reformu Girişimi, https://www.egitimreformugirisimi.org/cocuk-isciligi-sorunu-neden-cozulemiyor/#:~:text=Yoksul%20ailelerde%20e%C4%9Fitimsizli%C4%9Fin%20yayg%C4%B1nl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20ve,yeti%C5%9Fkinler%20i%C3%A7in%20bu%20durum%20ola%C4%9Fan , 09.08.2022, (23.02.2023).
• Ergül, Ozan: “Berraklaştırılamayan Bir Kavram: ‘Yargısal Aktivizm’ ”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 104, 2013, s. 37-54.
• Ergül, Ozan: Türkiye’de Yasama Siyasetinin Temel Sorunları: Torba Kanunlar ve Duruma Özel Kanunlar, http://yasaizleme.org.tr/turkiyede-yasama-siyasetinin-temel-sorunlari-torba-kanunlar-ve-duruma-ozel-kanunlar/ , yıl belirtilmemiş, (01.12.2022).
• Fuller, Lon L.: The Morality of Law, Yale University Press, New Haven and London 1964.
• Gaus, Gerald: Justificatory Liberalism: An Essay on Epistemology and Political Theory, Oxford University Press, New York 1996.
• Gören, Zafer: “Anayasa Yargısı ve Yasama Türk ve Alman Hukukunda Anayasa Mahkemesi ve Parlamentonun Karşılıklı Etkileşimi”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt 13, 1996, s. 81-145.
• Gribnau, Hans: “Legislative Instrumentalism vs. Legal Principles in Tax”, Coventry Law Journal, Vol 16, 2013, s. 89-109.
• Gribnau, Hans: Legal Principles and Legislative Instrumentalism. Pluralism and Law, proceedings of the 20th IVR World Congress, Amsterdam, 2001, Volume 2: State, Nation, Community, Civil Society, (Editor: Arendt Soeteman), Franz Steiner Verlag, Amsterdam 2001, s. 33-43.
• Hakyemez, Yusuf Şevki: Hukuk ve Siyaset Ekseninde Anayasa Mahkemesinin Yargısal Aktivizmi ve İnsan Hakları Anlayışı, Yetkin Yayınları, Ankara 2009.
• Haspolat, Evren: “Yasamadan Yürütmeye İktidar Devri Olarak Torba Yasa(ma)”, Alternatif Politika, Cilt 8, Sayı 2, 2016, s. 404-449.
• Ihalainen, Pasi/Ilie, Cornelia/Palonen, Kari (editörler): Parliament and Parliamentarism, A Comparative History of a European Concept, Berghahn Books, New York, 2016.
• Işık, Cennet Sümeyya: Türkiye’de Kanun Yapım Süreci ve Torba Kanun Uygulamaları, T.C. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul 2016.
• International Legal Center-NewYork: Legal Education in a Changing World: Report of the Committee on Legal Education in the Developing Countries, Uppsala Offset Center, Uppsala 1975.
• İba, Şeref: “Ülkemizde ‘Torba Kanun’ ve ‘Temel Kanun’ Uygulamaları”, Ankara Barosu Dergisi, Sayı 11, 2011, s. 197-202.
• Kaboğlu, İbrahim Ö.: Anayasa Yargısı-Avrupa Modeli ve Türkiye, 4. Baskı, İmge Yayınevi, Ankara, Ekim 2007.
• Karacan, Olcay: İhtimam Etiği Teorisinden Hareketle Hukuk Eğitiminin Değerlendirilmesi, T.C. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara 2017.
• Kırıt, Emrah: “4+4+4 Yasası Hakkında Anayasa Mahkemesi Kararı: Sunuş”, Anayasa Hukuku Dergisi, Cilt 3, Sayı 5, 2014, s. 53-89.
• Krishnan, Jayanth K.: “Academic Sailers: The Ford Foundation and the Efforts to Shape Legal Education in Africa, 1957-77”, American Journal of Legal History, Vol. 52, No. 3, 2012, s. 261-324.
• Krutz, Glen S.: “Tactical Maneuvering on Omnibus Bills in Congress”, American Journal of Political Science, Vol. 45, No. 1, 2001, s. 210-223.
• Lee, Yong-Shik: “General Theory of Law and Development”, Cornell International Law Journal, Vol. 50, No. 3, 2017, s. 416-471.
• Lucrezi, Francesco: “Corruptissima Republica Plurimae Leges-Ein Übermass an Gesetzen Führt zur Schwäche des Rechts”, Kanun Yapma Tekniği. (Editör: Yener Ünver), Türkiye Barolar Birliği, Ankara 2016, s. 179-193.
• Lukemeyer, Anna: Courts as Policymakers, School Finance Reform Litigation, LFB Scholarly Publishing LLC, New York 2003.
• Maddicott, John R.: The Origins of the English Parliament, 924-1327, Oxford University Press, New York, 2010.
• Maddicott, John R.: “Magna Carta and the Origins of Parliament”, The Historian, Spring 2015, s. 2-4.
• Merryman, John Henry: “Comparative Law and Social Change: On the Origins, Style, Decline & Revival of the Law and Development Movement”, The American Journal of Comparative Law, Vol. 25, No. 3, 1977, s. 457-491.
• Misafir, Selim: “Hukuk Devleti Olgusunun Eski Çağlardaki Kökenleri”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 163, 2022, s. 241-263.
• Olson, Walter: The Ford Foundation and the Modern American Law School. Cato Institute, https://policycommons.net/artifacts/1310352/the-ford-foundation-and-the-modern-american-law-school/1913643/ , 2013, (08.12.2022).
• Özalp Yancı, Nihan: Türkiye’de Aktivizm ve Kendi Kendini Sınırlandırma Çerçevesinde Anayasa Mahkemesinin Yargısal Yorumu, On İki Levha Yayınları, İstanbul 2018. Özbudun, Ergun: Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara 2017.
• Özbudun, Ergun: “Türk Anayasa Mahkemesinin Yargısal Aktivizmi ve Siyasal Elitlerin Tepkisi”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt 62, Sayı 3, 2007, s. 257-268.
• Özdemir, Esin: Üniversiteye Girişte Katsayı Uygulamasına İlişkin YÖK ve Danıştay Kararları Hakkında İnceleme ve Değerlendirme, TOBB Avrupa Birliği Dairesi, 2020.
• Özden, Yekta Güngör: “Anayasa Mahkemesi Kanun Koyucu Gibi Hareketle, Yeni Bir Uygulamaya Yol Açacak Biçimde Hüküm Tesis Edemez Kuralına Nasıl Gelindi? Bu Kural Nedir, Ne Değildir?”, Anayasa Yargısı Dergisi, Cilt 2, 1985, s. 41-90.
• Palonen, Kari: “Thinking of Politics in a Parliamentary Manner”, içinde: Parliament and Parliamentarism, A Comparative History of a European Concept, Berghahn Books, (Editörler: Pasi Ihalainen, Cornelia Ilie, and Kari Palonen), New York, 2016, s. 228-242.
• Putnam, Robert David: Bowling Alone-The Collapse and Revival of American Communirty, Simon&Schuster Paperbacks, 2020.
• Rose, Carol V.: “The “New” Law and Development Movement in the Post-Cold War Era: A Vietnam Case Study”, Law & Society Review, Vol. 32, No. 1, 1998, s. 93–140.
• Schmitt, Carl: Parlamenter Demokrasinin Krizi, 3. Baskı, (Çeviren: A. Emre Zeybekoğlu), Dost, Ankara 2014.
• Seaward, Paul/Ihalainen, Pasi: “Key Concepts for Parliament in Britain (1640-1800)”, içinde: Parliament and Parliamentarism, A Comparative History of a European Concept, Berghahn Books, (Editörler: Pasi Ihalainen, Cornelia Ilie, and Kari Palonen), New York, 2016, s. 32-48.
• Smith, Adam: Lectures on Jurisprudence, (Editörler: R. L. Meek, D. D. Raphael, P.G. Stein), Liberty Fund-Oxford University Press, 1978.
• Somer, Pervin: “Leges Saturae [v]e Lex Caecilia et Didia (Roma Hukuku’nda Torba Kanun Yasağı)”, 2010 Anayasa Değişiklikleri Çerçevesinde Yargı Bağımsızlığı, (Editörler: B. Öztürk, Ü. Kocasakal, F. İlkiz), Seçkin Yayıncılık, Ankara 2010, s. 23-29.
• Sunstein, Cass R.: The Partial Constitution, Harvard University Press, Cambridge 1993.
• Şanlı, Denizer: “Planlama Yetkisinin Analizi”, Ankara Barosu Dergisi, Cilt 67, Sayı 3, 2009, s. 47-58.
• T.C. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı: Çocuk İşçiliği ile Mücadele Ulusal Programı-2017-2023, 2017, https://www.csgb.gov.tr/media/1322/cocukisciligimucadele_2017_2023_tr.pdf (23.02.2023). Tacitus, Annals Book 3 (20), https://www.sacred-texts.com/cla/tac/a03020.htm (08.12.2022).
• Teziç, Erdoğan: “Torba Kanun”, Galatasaray Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl: 2015, Cilt: 1, s. 3-10.
• Twinning, William: Jurist in Context-A Memoir, Cambridge University Press, 2019.
• Trubek, David: “Law and Development: Forty Years After ‘Scholars In Self-Estrangement’ ”, The University of Toronto Law Journal, Vol. 66, No. 3, 2016, s. 301-329.
• Trubek, David/Galanter, Marc: “Scholars in Self-Estrangement: Some Reflections on the Crisis in Law and Development Studies in the United States”, Wisconsin Law Review, No. 4, 1974, s. 1062-1103.
• Von Benda-Beckmann, Franz: “Recht und Entwicklung im Wandel”, Verfassung und Recht in Übersee / Law and Politics in Africa, Asia and Latin America, Vol. 41, No. 3, 2008, s. 295-308.
• Waldron, Jeremy: “The Dignity of Legislation”, Maryland Law Review, Vol. 54, No. 2, 1995, s. 633-665.
• Yüksel, İsmail: TBMM’nin Kanun Yapma Yöntemi, Adalet Yayınevi, Ankara 2018.
• https://www5.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem24/yil01/ss199.pdf (12.12.2022).
• https://www.trthaber.com/haber/turkiye/aym-ogretmenlik-kariyer-sinavi-basvurusunu-gorustu-722442.html (14.12.2022).
• https://www.worldbank.org/en/about/legal/brief/law-justice-and-development-weeks (14.12.2022).