SİGORTACILIK KANUNU’NUN 33/B MADDESİ BAĞLAMINDA, HAK SAHİPLERİNCE ARANMAYAN ALACAKLARIN DEVLETE DEVRİ KURUMUNA İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 1, 47 - 104, 30.05.2024

Damla Küçük

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1404914

Öz

Ülkemizde hak sahiplerince aranmayan hakların devlete devrini öngören temel düzenlemelerden birisi SK’nin, sahiplerine ödenmesi gereken sigorta alacaklarının, zamanaşımına uğraması ve hak sahibine ulaşılamaması hâlinde, Güvence Hesabı’na devredileceğini belirten 33/B maddesidir. Benzer bir diğer düzenleme de BK’nin 62. maddesinde yer alır. Her iki düzenlemede de kanun koyucu bir hakkın sahibince aranmadığının kabulü, böylece devlete devrinin sağlanabilmesi için ilgili hakkın zamanaşımına uğramış ve hak sahibine karşı gerekli bildirim ve ilanların yapılmış olmasını aramıştır. Oysa bu konuda ayrıntılı düzenlemelere ve eski bir yargı geçmişine sahip Amerika Birleşik Devletleri’nde bir hak, ancak adına “terk süresi” (dormancy period) denilen bir sürenin, hak sahibinin hakkının varlığından haberdar olduğunu ve hak üzerindeki sahiplik iddiasını devam ettirdiğini gösteren herhangi bir eylemi olmaksızın geçmesi durumunda, “sahibince aranmayan” yani “terk edilmiş bir hak” olarak kabul edilmektedir. Tabi kanun koyucunun, geçmesi ile birlikte ilgili hakkın -terk edildiği kabul edilerek- devlete devrini sağlayan bu süreyi “zamanaşımı” olarak adlandırıp, meseleyi bu kurum üzerinden düzenlemesi, mahkemelerin de bir hakkın terk edilmiş sayılması için geçmesi gereken süreyi zamanaşımı olarak tanımlayıp, uyuşmazlıkları da bu kurum üzerinden çözmeye çalışmasına yol açmıştır. Bu ise bir yandan zamanaşımı kurumunun geleneksel ilke ve kurallarının ihlaline, diğer yandan terk edilmiş hakların devlete devri kurumunun kendine has ilke ve kurallarının oluşturulmasına engel olmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hak sahiplerince aranmayan alacaklar, Sigortacılık Kanunu, Bankacılık Kanunu, Zamanaşımı, Terk süresi

EVALUATIONS REGARDING THE INSTITUTION OF TRANSFER OF UNCLAIMED RECEIVABLES TO THE STATE IN THE CONTEXT OF ARTICLE 33/B OF THE INSURANCE LAW

Öz

In our country, one of the primary regulations that orders the transfer of unclaimed rights to the state is Article 33/B of the Insurance Code declares the insurance proceeds that must be paid to the owners will be transferred to the Assurance Account, in case of the statute of limitations expires and the owner cannot be reached. Another similar regulation is included in Article 62 of Banking Code. In both regulations, the law maker orders that it must be statute of limitation of the relevant right expired and the necessary notifications and announcements have been made for owner, for accepting a right is unclaimed right and thus can be transferred to the states. However, in the United States of America, which has detailed regulations and a long history of jurisdiction on this subject, a right can only be accepted as unclaimed right or not sought by owner after if a period which called “dormancy period” , passes without any action that shows that the owner is aware of the existence of his right and continues to claim ownership over it. Because of law maker calls this period which ensures the transfer of the right to the state - assuming it has been abandoned - as “statute of limitation” and regulates the issue through this institution, the courts define this period which must pass for a right can be considered abandoned as statute of limitations too and try to resolve disputes through this institution. This, on the one hand, causes the violation of the traditional principles and rules of the statute of limitations institution, and on the other hand, prevents the creation of unique principles and rules of the institution of transfer of unclaimed rights to the state.

Anahtar Kelimeler

Unclaimed rights, Insurance Law, Banking Law, Statute of limitations, Dormancy period

Kaynakça

• Akça, Kürşat: “Anayasa Mahkemesi Kararlarında Mülkiyet Hakkı”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 1, Özel Sayı, 2015, s. 543-596.
• Aküzüm, Ural: İçtihat ve Mukayeseli Hukuk Çerçevesinde Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşları, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2020.
• Altan, Alparslan: Mülkiyet Hakkı, Güvencesi ve Korunması, Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara 2008.
• Ateş, Hüseyin: “Güvence Hesabı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 108, 2013, s. 349-362.
• Ausness, Richard C.: “The Role of Trust Protectors in American Trust Law”, Real Property, Trust and Estate Law Journal, Vol. 45, 2010, s. 319-354.
• Auten, David C.: “Modern Rationales of Escheat”, University of Pennsylvania Law Review, Vol. 112, No. 1, 1963, s. 95-134.
• Barın, Taylan: “Bankalarda Unutulan Mevduat ve Sair Kıymetlerin Zamanaşımına Uğramasının Hukukun Genel İlkelerine ve Anayasaya Aykırılığı”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, C. 29, S. 122, 2016, s. 74-98.
• Battal, Ahmet: “Mevduatta Zamanaşımı Konusundaki Mevzuatın ve Yargıtay Kararlarının Değerlendirilmesi”, BTHAE Banka Hukuku ve Yargıtay Kararları Sempozyumu, 2007, s. 141-187.
• Baymuş, Turgut/Acar, Eray: “Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararlarının Bağlayıcılığı Üzerine Bir Değerlendirme”, Dumlupınar Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, S. 11, 2023, s. 119-128.
• Berkley, Robert E.: “Escheat of Corporate Intangibles: Will the State of the Stockholder’s Last Known Address Be Able to Enforce Its Right?”, Notre Dame Law Review, Vol. 41, Iss. 4, 1966, s. 559-578.
• Biek, John A.: “State Law & State Taxation Corner, s. 49-59, https://www.nge.com/portalresource/lookup/poid/Z1tOl9NPluKPtDNIqLMRV56Pab6TfzcRXncKbDtRr9tObDdEnG3Co0!/arFile.name=/Biek_abandonedproperty.pdf, E.T.: 04.03.2023.
• Bozkurt, Tamer: “Bankacılık Kanunu’nun 62. Maddesinin Hukukî Niteliği, Uygulama Alanı ve Mülkiyet ve Miras Hakkı Yönünden Anayasa’ya Aykırılığı Sorunu”, Ticaret ve Fikri Mülkiyet Hukuku Dergisi, C. 3. S. 1, 2017, s. 23-46.
• Callahan, Charles C.: “Statutes Of Limitation – Background”, Ohio State Law Journal, Vol. 16, Iss. 2, 1955, s. 130-139.
• Çeker, Mustafa: Hukuki Yönüyle Banka Mevduatı, Karahan Kitabevi, Adana 2004.
• DeCarrera, Kimberly: “The Holder’s Introduction to Unclaimed Property”, https://decarreralaw.com/unclaimed-property/introduction-to-unclaimed-property/, E.T.: 12.02.2023. Dorner, David P./Lima, Sara A.: “Is ‘Interest’ on Unclaimed Property A Constitutional Requirement?”, https://www.reedsmith.com/en/perspectives/2019/09/is-interest-on-unclaimed-property-a-constitutional-requirement, E.T.: 02.09.2023.
• Erdem, Mehmet: Özel Hukukta Zamanaşımı, 1. Baskı, XII Levha Yayıncılık, İstanbul 2010, (Zamanaşımı).
• Erdem, Mehmet: “5411 sayılı ‘Bankacılık Kanunu’nun Zamanaşımı Başlıklı 62. Maddesi ve 2308 sayılı ‘Şirketlerin Müruruzamana Uğrayan Kupon, Tahvilat ve Hisse Senedi Bedellerinin Hazineye İntikali Hakkında Kanun’ Çerçevesinde İnceleme ve Değerlendirmeler”, Bahçeşehir Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi No. 73-74, 2010, s. 99-119, (Bankacılık).
• Erem, Faruk/Altıok, Akın/Tandoğan, Halûk: Bankalar Kanunu Şerhi, 6. Bası, BATİDER, Ankara, 1975.
• Eren, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 26. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2021, (Borçlar).
• Eren, Fikret: Mülkiyet Hukuku, 7. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2023.
• Garrison, Ray H.: “Escheats. Abandoned Property Acts, and Their Revenue Aspects”, Kentucky Law Journal, Vol. 35, Iss. 4, 1947, s. 302-317.
• Gregory, Teagan J.: “Unclaimed Property and Due Process: Justifying ‘Revenue – Raising’ Modern Escheat”, Michigan Law Review, Vol. 110, Iss. 2, 2011, s. 319-345.
• Guttel, Ehud/Novick, Michael T.: “A New Approach to Old Cases: Reconsidering Statutes of Limitation”, The University of Toronto Law Journal, Vol. 54, No. 2. 2014, s. 129-182.
• Kalender, Süleyman: “Banka Mevduatı Zamanaşımı”, Osmaniye Korkut Ata Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 1, 2018, s. 14-36.
• Kendigelen, Abuzer/Çonkar, M. Halil: “Zamanaşımına Uğrayan Kâr Payı Alacağı Konusundaki Özel Düzenleme”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. LXXI, S. 2, 2013, s. 205-224.
• King, William S.: “A Bridge Too Far: Due Process Considerations in State Unclaimed-Property Law Enforcement”, Suffolk University Law Review, Vol. XLV, No. 4, 2012, s. 1249-1270.
• Koç, Elif: Zamanaşımına Uğramış Mevduat Alacakları, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2021.
• Mayo, K. Reed: “Virginia’s Acquisition of Unclaimed and Abandoned Personal Property”, William & Mary Law Review, Vol. 27, Iss. 2, 1986, s. 409-442.
• Meadows, James D.: “Revisions in Abandoned and Unclaimed Property Legislation: A Look at the 1981 Uniform Unclaimed Property Act and West Virginia’s Revised Uniform Act”, West Virginia Law Review, Vol. 85, Iss. 5, 1983, s. 969-994.
• Memiş, Tekin: “Sigorta Sözleşmelerinden Kaynaklanan Taleplerde Zamanaşımına İlişkin Eleştiriler ve Değerlendirmeler”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 22, S. 3, 2016, s. 1931-1943, (Zamanaşımı).
• Memiş, Tekin: “Güvence Hesabının Taşımanın 100 Km. Altında Olması Nedeniyle Zorunlu Koltuk Ferdi Kaza Sigortası Kapsamında Ödeme Yapmayı Reddetmesi Hukuka Uygun mudur?”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 3, S. 1, 2012, s. 129-150.
• Millar, Ethan D./Heyman, Scott/Noe, Charolette: “Building a Better Unclaimed Property Act”, The Business Lawyer, Vol. 73, 2018, s. 711-761.
• Öz, Büşra: Türk Hukukunda Güvence Hesabı, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa 2022.
• Özel, Sadullah: “Kamulaştırmada Gerçek Karşılık Hakkı ve Pazar Değeri”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, S. 109, 2013, s. 93-128.
• Reisoğlu, Seza: Bankacılık Kanunu Şerhi, C. I, 2. Baskı, Yaklaşım Yayınları, Ankara 2015.
• Riley, Alyca: “Unclaimed Life Insurance Proceeds and The Duty to Search: Who is The True Beneficiary?”, Baylor Law Review, Vol. 68, No. 3, 2016, s. 819-845.
• Robert Jr, Johnson/Brandi, Wendt: “Unclaimed Property: Should You Give Escheat?”, https://www.afponline.org/docs/librariesprovider8/default-document-library/unclaimed-property---should-you-give-escheat---8-29-19.pdf?sfvrsn=95bb1a6b_2, E.T.: 03.03.2023.
• Russell, R. Jason/Grzaslewicz, D. Barnaby: “Unclaimed Property: Holder Beware”, https://www.morrisnichols.com/assets/htmldocuments/BylinedArticles/UnclaimedPropertyHolderBeware4-529-0747.pdf, E.T.: 04.03.2023.
• Rüzgar, Yurdagül: “Mevzuat, Yargıtay Kararları ve Doktrin Işığında Mevduatta Zamanaşımının Değerlendirilmesi Mevduatın İade Edilmemesinin Hukuki Sonuçları”, Bankacılar Dergisi, S. 63, 2007, s. 71-96.
• Saatci, Serhat: “Meslek Örgütlenmelerinden Kamu Kurumu Niteliğindeki Meslek Kuruluşlarına”, Kamu Yönetimi ve Politikaları Dergisi, C. 2, S. 2, 2021, s. 213-232.
• Saltzman, Michael I.: “Providing Protection In State Unclaimed Property”, Tax Notes, 2000, s. 1599-1623, https://www.americantaxpolicyinstitute.org/wp-content/uploads/2017/02/saltzman.pdf, E.T.: 05.07.2023. Sarı, Mehmet: Takip Hukukunda Zamanaşımı, 1. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2007.
• Sentell Jr., R. Perry: “Escheat, Unclaimed Property, and Supreme Court”, Case Western Reserve Law Review, Vol. 17, Iss. 1, 1965, s. 50-82.
• Shestack, Jerome J.: “Disposition of Unclaimed Property – A Proposed Model Act”, İllinois Law Review, Vol. 46, No. 1, 1951, s. 48-80.
• Şener, Oruç Hami: Banka Mevduatı ve Hukuki Niteliği, 2. Basım, Yetkin Yayınları, Ankara 2019.
• Şit İmamoğlu, Başak: “Mevduatta Zamanaşımı”, BATİDER, C. XXXI, S. 1, 2015, s. 163-188.
• Trost, Charles A./Houghton, Michael/Grzaslewicz, Barnaby/Wolff, Kaitlin D./Orzeske, Benjamin: “The Revised Uniform Unclaimed Property Act: A Response to Issues Raised in The Business Lawyer, Volume 73, Issue 3”, The Business Lawyer, Vol. 74, No. 3, 2019, s. 789-800.
• Tutumlu, Mehmet Akif: Türk Borçlar Hukukunda Zamanaşımı ve Uygulaması, 4. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2008.
• Türk, Hikmet Sami: Ticaret Ortaklarının Birleşmesi, BATİDER, Ankara 1986.
• “,”: İllinois Law Review, Vol. 46, No. 1, 1951, s. 82-99.
• ?, ?: “Insurance Proceeds Under Abandoned Property Laws”, Notes, The Yale Law Journal, Vol. 58, No. 4, 1949, s. 628-638.