AMERİKALILAR ARASI İNSAN HAKLARI MAHKEMESİ KARARLARINDA TATMİN

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 1, 641 - 704, 30.05.2024

Omca Özdemir

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1404997

Öz

Devletlerin diğer bir devletin uluslararası hukuka aykırı eyleminden doğan zararlarının onarılması yöntemlerinden biri olarak uygulanagelen tatmin, zaman içerisinde, devletlerin insan hakları ihlallerinden doğan zararların onarımı süreçlerinin de bileşeni haline gelmiştir. Amerikalılar Arası İnsan Hakları Mahkemesi, Amerika İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 63. maddesinin kendisine sunduğu geniş yetkiyi uluslararası sorumluluk hukuku içtihatları ile de güçlendirerek insan hakları ihlallerinden doğan zararların onarımında güçlü ve yaratıcı bir içtihat yaratmıştır. Mahkeme, insan hakları hukukunun özgül ihtiyaçları kapsamında yorumlayarak, çeşitlendirerek ve uygulayarak tatminin insan hakları hukukuna yerleşmesinde önemli bir rol oynamıştır. Mahkemenin bu bakımdan insan hakları hukukuna katkısı, tatminin ihlallerin ikrarı ve insan onuruna bağlılık ifadeleri ile insan onuruna saygıyı içeren sosyal normların güçlendirilmesinde, kendisinin tatmin içtihadından önce insan hakları hukukunda hakim onarım yöntemi olan tazminata kıyasla işlevsel oluşundan kaynaklanmaktadır. Zira tatmin, ihlallerin gerçekleştiği sosyal ortamın dışında bulunan ve devletin topluma müdahale araçlarından yoksun olan uluslararası mahkemelerin, insan haklarına dayalı bir hukuksal ve toplumsal düzenin ihlaller gerçekleşmeden sağlanmasına dayanak olacak sosyal çevrenin inşasına desteğinin tazminata kıyasla etkili bir aracıdır. Sosyal çevreye dönük bu tür katkıların yaygınlaşması ve genişletilmesi, insan hakları mahkemelerinin artan iş yükleriyle başa çıkmaları bakımından da anlamlı sonuçlara yol açabilecektir.

Anahtar Kelimeler

Amerikalılar Arası İnsan Hakları Mahkemesi, Onarım, Devletlerin Uluslararası Hukuka Aykırı Eylemlerinden Sorumluluğu, Tatmin, Manevi Tazminat, Tekrarlamama Garantileri

Teşekkür

Makale için değerlendirmelerini ve dolayısıyla zamanını esirgemeyen çok değerli arkadaşım Dr. Damla Akkaya’ya teşekkürlerimle...

SATISFACTION IN THE JUDGEMENTS OF THE INTER-AMERICAN COURT OF HUMAN RIGHTS

Öz

Satisfaction, which has been used as one of the methods of repairing the damages caused by the acts of another state contrary to international law, has over time become a component of the processes of repairing the damages arising from the human rights violations of states. The Inter-American Court of Human Rights has established a strong and creative jurisprudence on the reparation of damages arising from human rights violations by strengthening the broad jurisdiction granted to it by Article 63 of the American Convention on Human Rights with the jurisprudence of international liability law. The Court has played an important role in embedding satisfaction in human rights law by interpreting, diversifying and applying it within the context of the specific needs of human rights law. The Court's contribution to human rights law in this respect stems from the fact that satisfaction is more functional in reinforcing social norms of respect for human dignity through acknowledgement of violations and expressions of commitment to human dignity, compared to compensation, which was the dominant method of reparation in human rights law before the Court’s jurisprudence on satisfaction. This is because satisfaction is an effective means, compared to compensation, of enabling international tribunals, which are outside the social environment in which the violations took place and lack the means of intervention in society, to support the construction of a social environment that will provide the basis for a legal and social order based on human rights before violations occur. The expansion and widening of such contributions to the social environment may also have significant implications for human rights courts' ability to cope with their increasing workloads.

Anahtar Kelimeler

Inter-American Court of Human Rights, Reparation, Responsibility of States for Internationally Wrongful Acts, Satisfaction, Non-Pecuniary Compensation, Guarantees of Non-Repetition

Kaynakça

• Abramovich, Victor: “From Massive Violations to Structural Patterns: New Approaches and Classic Tensions in the Inter-American Human Rights System”, SUR – International Journal on Human Rights, Cilt 6, Sayı 11, Yıl 2009, s. 7-37.
• Altıparmak, Kerem: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararları ve İzlenmesi, On iki Levha Yayıncılık, İstanbul 2023.
• Antkowiak, Thomas M.: “Remedial Approaches to Human Rights Violations: The Inter-American Court of Human Rights and Beyond”, Columbia Journal of Transnational Law, Cilt 46, Sayı 2, Yıl 2008, s. 351-419.
• Antkowiak, Thomas M./Gonza, Alejandra: The American Convention on Human Rights, Oxford University Press, New York 2017.
• Atıcı, Aysun: Amerikalılar Arası İnsan Hakları Mahkemesinin Yapısı ve İşleyişi, Adalet Yayınevi, Ankara 2023.
• Bilgin, Fehmi Kerem: Uluslararası Hukukta Restitutio in Integrum İlkesi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, doktora tezi, 2014.
• Buyse, Antoine: “Lost and Regained? Restitution as a Remedy for Human Rights Violations in the Context of International Law”, Zeitschrift für ausländisches öffentliches Recht und Völkerrecht, Cilt 68, Yıl 2008, s. 129-153.
• Carrillo, Arturo J.: “Justice in Context: The Relevance of Inter-American Human Rights Law and Practice to Repairing the Past”, The Handbook of Reparations, ed. Pablo de Greiff, Oxford University Press, New York 2006, s. 504-538.
• Cassel, Douglas: “The Expanding Scope and Impact of Reparations Awarded by the Inter-American Court of Human Rights”, https://www.corteidh.or.cr/tablas/r28153.pdf (erişim tarihi: 14.10.2023).
• Cavallaro, James L./Brewer, Stephanie Erin: “Reevaluating Regional Human Rights Litigation in the Twenty-First Century: The Case of the Inter-American Court”, The American Journal of International Law, Cilt 102, Yıl 2008, s. 768-827.
• Chavez, Leiry Cornejo: “New Remedial Responses in the Practice of Regonal Human Rights Courts: Purposes beyond Compensation”, International Journal of Constitutional Law, Cilt 15, Sayı 2, Yıl 2017, s. 372-392.
• Crawford, James: State Responsibility-The General Part, Cambridge University Press, New York 2013.
• Çakan, Seher: Uluslararası Hukukta Bireyin Onarım Hakkı, Astana Yayınları, Ankara 2021.
• Çakmak, Ufuk Ramazan: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ve Anayasa Mahkemesi Yargılamasında Hakkaniyete Uygun Tatmin, Adalet Yayınevi, Ankara 2021.
• Erge, Recep Ersel: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarında Hakkaniyete Uygun Tatmin, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2016.
• Erkiner, Hakkı Hakan: Devletin Haksız Fiilden Kaynaklanan Uluslararası Sorumluluğu, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2010.
• Evans, Christine: The Right to Reparation in International Law for Victims of Armed Conflict, Cambridge University Press, New York 2012.
• Fikfak, Veronika: “Changing State Behaviour: Damages before the European Court of Human Rights”, The European Journal of International Law, Cilt 29, Sayı 4, Yıl 2019, s. 1091-1125.
• Gözübüyük, Şeref/Gölcüklü, Feyyaz: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, 7. bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2007.
• Greiff, Pablo de: “Justice and Reparations”, The Handbook of Reparations, ed. Pablo de Greiff, Oxford University Press, New York 2006, s. 451-477.
• Krsticevic, Viviana: “Remedies of the Inter-American Human Rights System”, Proceedings of the Annual Meeting (American Society of International Law), Cilt 111, Yıl 2017, s. 261-263.
• Lykes, M. Brinton/Mersky, Marcie: “Reparations and Mental Health: Psychosocial Interventions towards Healing, Human Agency, and Rethreading Social Realities”, The Handbook of Reparations, ed. Pablo de Greiff, Oxford University Press, New York 2006, s. 589-622.
• Martin, Francisco Forrest/Schnably, Stephen J./Wilson, Richard J./Simon, Jonathan S./Tushnet, Mark V.: International Human Rights and Humanitarian Law – Treaties, Cases and Amalysis, Cambridge University Press, Cambridge 2006.
• Mental Health Team of The Center for Legal and Social Studies: “Reparations: A Judicial and Symbolic Act”, Comprehensive Attention to Victims of Torture in Cases under Litigation – Psychosocial Contributions, Inter-American Institute of Human Rights, San José 2009, s. 267-311.
• Özdemir, Omca/Akkaya, Damla: “Amerikalılar Arası İnsan Hakları Mahkemesi İçtihadında Onarım”, Süleyman Demirel Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt XIII, Sayı 1, Yıl 2023, s. 87-148.
• Pasqualucci, Jo M.: The Practice and Procedure of the Inter-American Court of Human Rights, 2. baskı, Cambridge University Press, New York 2013.
• Ramirez, Sergio Garcia: “Conference: Reparations in the Inter-American System: A Comparative Approach Conference”, American University Law Review, Cilt 56, Sayı 6, Yıl 2007, s. 1429-1435.
• Riedel, Eibe: “Satisfaction”, Encyclopedia of Public International Law, Elsevier, Amsterdam 1987, s. 383-384. Roht-Arriaza, Naomi: “Reparations Decisions and Dilemmas”, Hastings International and Comparative Law Review, Cilt 27, Sayı 2, Yıl 2004, s. 157-200.
• Schneider, Jan: Reparation and Enforcement of Judgments-A Comparative Analysis of the European and Inter-American Human Rights Systems, doktora tezi, Johannes Gutenberg-Universität Mainz, 2015, https://www.corteidh.or.cr/tablas/r34561.pdf (erişim tarihi: 14.10.2023).
• Shelton, Dinah: “Righting Wrongs: Reparations in the Articles on State Responsibility”, The American Journal of International Law, Cilt 96, Sayı 4, Yıl 2002, s. 833-856.
• Shelton, Dinah: Remedies in International Human Rights Law, 3. baskı, Oxford University Press, New York 2015. Şirin, Tolga: “İnsan Hakkı İhlalinin Onarılmasını İsteme Hakkı”, Çevre, İnsan, Devlet (Anayasa Üzerine Güncel Denemeler); Tekin Yayınevi, İstanbul 2015, s. 227-232.
• Uzun, Elif: Milletlerarası Hukuka Aykırı Eylemlerinden Dolayı Devletin Sorumluluğu, Beta, İstanbul 2007.
• Greiff, Pablo de: Report of the Special Rapporteur on the Promotion of Truth, Justice, Reparation and Guarantees of Non-Recurrence, Submitted pursuant to Human Rights Council Resolution 27/3, A/HRC/30/42, https://digitallibrary.un.org/record/803412#record-files-collapse-header (erişim tarihi: 24.9.2023).