TÜRK HUKUKUNDA YÜRÜRLÜKTEN KALDIRILMASI GEREKEN BİR HÜKÜM OLARAK EVLİLİĞİ SONA EREN KADIN İÇİN BEKLEME SÜRESİ AVRUPA İNSAN HAKLARI MAHKEMESİNİN 27.06.2023 TARİHLİ BAYRAKTAR-TÜRKİYE KARARI

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 1, 177 - 204, 29.05.2025

Gülşah Vardar Hamamcıoğlu

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1642053

Öz

Türk Medenî Kanunu m. 132 uyarınca evliliğin sona ermesinden sonra kadın, yeni bir evlilik yapmak için üçyüz gün beklemek zorundadır. Bekleme süresi içinde yeniden evlenmek isteyen kadın, doğum yaparsa, mahkemeye başvurarak gebe olmadığını ispatlarsa veyahut eski eşiyle evlenmek isterse beklemek zorunda değildir. Hükmün sözde amacı soybağı karışıklığını engellemektir. Ancak hüküm, kadın bakımından ayrımcılık teşkil etmekte olup AİHS’e, CEDAW’a ve Anayasa’ya aykırıdır. Avrupa Medenî Hukuklarında bu şekilde bir hükme rastlanmazken, İsviçre Medenî Kanunundan bu hüküm 2000 itibariyle yürürlükten kaldırılmıştır.
Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi 27/06/2023 tarihli Bayraktar-Türkiye kararında TMK m. 132 hükmüne ilişkin Türkiye aleyhine ihlal kararı vermiş ve hüküm nedeniyle sözleşmede düzenlenmiş olan özel ve aile hayatına saygı hakkının, evlenme hakkının ve ayrımcılık yasağının ihlal edildiği değerlendirmesini yapmıştır.
Çalışmanın yapılma amacı evliliği sona eren kadın için bekleme süresi öngören TMK m. 132 hükmünün yürürlükten kaldırılması gereğini ortaya koymaktadır. Çalışmada ilk önce TMK m. 132 hükmünün Roma ve İslam Hukuklarındaki görünüş şekli ele alınacak devamla hükmün şartları, sonuçları ve yürürlükten kaldırılması zorunluluğu irdelenecek, olması gereken hukuka atıfla kadın erkek eşitliği temelinde sonuca varılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kadın Erkek Eşitliği , Bekleme Süresi , Soybağı , Evlilik , Ayrımcılık

A PROVISION IN TURKISH LAW HAVE TO BE REPEALED THAT WAITING PERIOD FOR WOMAN WHOSE MARRIAGE HAS DISSOLVED JUDGMENT OF THE EUROPEAN COURT OF HUMAN RIGHTS DATED 27.06.2023 BAYRAKTAR- TURKEY

Öz

In accordance with Art. 132 TCC, after the dissolution of marriage, the woman has to wait three hundred days to remarry. A woman doesn’t have to wait if she gives birth, if proves at the court that she’s not pregnant, or if remarries with her ex-husband. Although the purpose of the provision seems to be to prevent confusion of paternity, it constitutes discrimination against women and is contrary to EHCR, CEDAW and Turkish Constitution. Likewise, there is no such provision in European Civil Laws, as of 2000 this provision was repealed from the Swiss Civil Code.
In Bayraktar-Turkey case dated 27/06/2023, the ECHR found violation against Turkey in relation to Article 132 TCC and assessed that the right to respect for private and family life, right to marry and prohibition of discrimination were violated.
The purpose of this study is to reveal the necessity for repeal of Article 132 TCC, which stipulates a waiting period for woman whose marriage has dissolved. In study firstly the appearance of waiting period in Roman and Islamic Laws will be discussed, than the consequences and the justification for repeal of Article 132 TCC will be examined, and a conclusion will be reached with de lege feranda law on the basis of equality between woman and man.

Anahtar Kelimeler

Equality Between Man and Woman , Waiting Period , Paternity , Marriage , Discrimination

Kaynakça

• Akıntürk, Turgut/Ateş, Derya: Aile Hukuku, 25. Bası, Beta Yayınları, İstanbul 2024.
• Arslan Öncü, Gülay: “Özel Yaşama ve Aile Yaşamına Saygı Hakkı”, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa (Editör: Sibel İnceoğlu), 3. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2013, s. 301-333.
• Berktay, Fatmagül: Tek Tanrılı Dinler Karşısında Kadın, 9. Basım, Metis Yayınları, İstanbul 2023.
• Bielefeld, Georg Rixe. “Der EGMR als Motor einer Harmonisierung des Familienrechts in Europa”, Familie Partnerschaft Recht, Heft 5, 2008, s. 222-230.
• Çakırca, Seda İrem: “Evli Kadının Soyadına İlişkin Güncel Gelişmelerin Değerlendirilmesi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Sayı 2, 2012, s. 145-164.
• Çakırca, Seda İrem: “Turkish Civil Code and CEDAW: Never Shall the Twain Meet?”, Annales de la Facult. De Droit d’Istanbul, Sayı 45, 2013, s. 145-192.
• Çakmak, Ufuk Ramazan: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde Evlenme Hakkı”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 2, 2017, s. 163-184.
• Domingo, Rafael: “The Family in Ancient Roman Law”, SSRN Electronic Journal, 2017, s. 1-15.
• Dural, Mustafa/Öğüz, Tufan/Gümüş, M. Alper: Aile Hukuku, 19. Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul 2024.
• Ebrahimi Boukani, Naser/Lofti, Alireza/Kiani, Kamel/Soltani, Hatam/Mozafari, Fatemeh: “The Effect Of Scientific Progress On Waiting Period Legal Law, Cumhuriyet Üniversitesi Fen Fakültesi Fen Bilimleri Dergisi, Özel Sayı, 2015, s. 3159-3164.
• Engels, Friedrich: Ailenin Özel Mülkiyetin ve Devletin Kökeni, Yordam Kitap, İstanbul 2019.
• Erbaydar, Nüket Paksoy/Balseven Odabaşı, Aysun: “Medeni Kanunun Bekleme Süresi (İddet Müddeti) ile İlgili 132. Maddesinin Kadın Hakları ve Modern Tıptaki Gelişmeler Işığında Değerlendirilmesi”, Fe Dergi, Sayı 10, 2018, s. 112-119.
• Erdem, Mehmet/Makaracı Başak, Aslı: Aile Hukuku, 2. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara 2024.
• Erdem, Suat: “İslam Hukukuna Göre İddet ve İddet Bekleyen Kadının Nikahı”, Cumhuriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı 2, 2013, s. 71-95.
• Gayretli Aydın, Seda: “Kadın ve Kanuni Bekleme Süresi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 136, 2018, s. 263-292.
• Gençcan, Ömer Uğur: Aile Hukuku, 5. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara 2011.
• Gönenç, Fulya İlçin: Roma Hukukunda Kadın, Oniki Levha Yayıncılık, İstanbul 2010.
• Götz, Ernst: Berner Kommentar, Das Familienrecht, Das Eherecht, Art.90-136 ZGB, Verlag Stämpfli, Bern 1964.
• Han, Işık Aslı: “TMK m. 132’de Öngörülen Bekleme Süresinin Soybağının Doğru Belirlenmesine Etkisi: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesinin Nurcan Bayraktar/Türkiye Kararı Işığında Eleştirel Bir İnceleme”, Prof. Dr. Serap Helvacı’nın Anısına Armağan, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2024, s. 1963-1979.
• Hatemi, Hüseyin: Aile Hukuku, 10. Bası, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2023.
• Havutçu, Ayşe/Kalkancı, Yasemin: “Anayasa Mahkemesi Bireysel Başvuru Kararları Işığında Kadının Soyadı”, İstanbul Aydın Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 2, 2020, 135-180.
• İnceoğlu, Sibel: “Anayasa ve İnsan Hakları Sözleşmesi İlişkisi”, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa (Editör: Sibel İnceoğlu), 3. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2013, s. 7-23.
• Karan, Ulaş: “Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı”, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa (Editör: Sibel İnceoğlu), 3. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2013, s. 459-495, (Ayrımcılık).
• Karan, Ulaş: “Evlenme ve Aile Kurma Hakkı”, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa (Editör: Sibel İnceoğlu), 3. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul 2013, s. 425-439.
• Kılıçoğlu, Ahmet: Aile Hukuku, 8. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara 2024.
• Öcal Apaydın, Bahar: “Son Yargı Kararları Işığında Kadının Soyadı Meselesi Çözüme Kavuşturulmuş Mudur?”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 2, 2015, s. 425-458.
• Pürselim, Hatice Selim: “MÖHUK Kapsamında İddet Müddetinin Soybağının Reddi ve Babalık Davalarına Etkisi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Sayı 27, 2021, s. 513-542.
• Reyhani Yüksel, Sera: “Türk Medenî Kanunu Bakımından Kadın Erkek Eşitliği”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 2, 2014, s. 175-200.
• Sarı Fidan, Özlem: “Depremde Kaybolanların Hukuki Durumlarının Gaiplik ve Ölüm Karinesi Yönünden Ele Alınması”, Sakarya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 1, 2023, s. 219-236.
• Stehlin, Philipp: Das Personen- und Familienrecht des ZGB von 1912: Eine inhaltliche Untersuchung der Gesetzeskommentare des August Egger (1875-1954), Bern, 2018.
• Sütken, Elvan: “Roma Hukukunda Nişanlanma, Evlenme ve Evliliğin Sona Ermesi”, Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 1, 2024, s. 169-193.
• Tawfik, Martina: Frauen im österreichischen und islamischen Eherecht: Ein Rechtsvergleich, Graz 2024.
• Tokat, Hüseyin: “Gaipliğin Aile Hukuku Yönünden Sonuçları”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 2, 2017, s. 523-575.
• Walby, Sylvia: Patriyarka Kuramı, Dipnot Yayınları, Ankara 2016.
• Yavuz Tanaydın, Elif: “Gaiplik Kararının Sağ Kalan Eş Açısından Değerlendirilmesi -Evlilik, Yasal Mal Rejimi ve Mirasçılık-”, Beykent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 17, 2023, s. 15-40.
• Yıldırım, Mustafa Fadıl: “Gen Analizleri ve Kişilik Haklarının Korunması”, Erzincan Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 3-4, 2007, s. 383-402.
• Yılmaz, Candan Yılmaz: “Remarriage Restriction For Woman Of 300 Days In Türkiye: Review Of The ECtHR’s Nurcan Bayraktar V. Türkiye Judgment”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 73, 2024, s. 2091-2117.
• Yücer Aktürk, İpek: “Kadınlara Özgü Bekleme Süresi ve Sınırlı Evlenme Yasağı Sorunu”, Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Sayı 2, 2023, s. 195-208.
• Walby, Sylvia: Patriyarka Kuramı, Dipnot Yayınları, Ankara 2016.