KOZAROV KARARI BAĞLAMINDA PSİKOSOSYAL RİSKLER: TÜRKİYE VE AVUSTRALYA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ HUKUKUNUN KARŞILAŞTIRMALI İNCELEMESİ

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 2, 1331 - 1356, 27.11.2025

Nihan Gizem Kantarcı Ateş

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1724742

Öz

Bu çalışma, psikososyal risklerin iş sağlığı ve güvenliği hukukundaki yerini karşılaştırmalı biçimde inceler; odağı Avustralya (Commonwealth ve Victoria) ile Türkiyedir. Dijitalleşme ve uzaktan çalışma, iş güvencesinde zayıflamaya neden olmuştur. Bunun etkisi ise çalışanın bedensel bütünlüğü kadar ruhsal bütünlüğü de zorlamaktadır. Psikososyal risk artık bireyin dair bir mesele değil; toplumsal refaha uzanan bir alana dönüşmüştür. Avustralya WorkSafe verileri ve OECD’nin Türkiye bulguları, işyeri kaynaklı stres ile ruhsal sorunlarda artış göstermektedir. Bu tablo, mevzuatın psikososyal/ruhsal riskleri de kapsayacak biçimde güncellenmesini zorunlu kılar. Çalışma, Yüksek Mahkeme’nin Kozarov v State of Victoria [2022] HCA 12 kararını ve ardından hazırlanan Occupational Health and Safety Amendment (Psychological Health) Regulations taslağını merkezine alır. Türkiye’de 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda psikososyal risklere dair açık hüküm yoktur. Uygulama çoğunlukla rehber ve yönetmelikler üzerinden yürümektedir. Bu nedenle güncelleme gerekir: risk tanımı netleştirilmeli, işveren yükümlülükleri somutlaştırılmalı, denetim güçlendirilmelidir. Victoria’daki yaklaşım, bu dönüşüm için yerinde bir karşılaştırma ölçütü olarak incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Psikososyal Risk , Ruh Sağlığı , İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku , Kozarov Kararı , Avustralya-Türkiye Karşılaştırmalı Hukuk

PSYCHOSOCIAL RISKS IN THE CONTEXT OF THE KOZAROV DECISION: A COMPARATIVE ANALYSIS OF OCCUPATIONAL HEALTH AND SAFETY LAW IN TURKEY AND AUSTRALIA

Öz

This study examines where psychosocial risks sit within occupational health and safety law by comparing Australia—Commonwealth and the State of Victoria with Türkiye. Digitalization, flexible/remote work, and weaker job security create conditions that strain not only the body but also mental well-being. These risks are no longer a private health matter; they spill into workplace relations and, at times, social cohesion. WorkSafe Australia statistics and OECD findings for Türkiye point in the same direction: work-related stress and mental health problems are increasing. The legal consequence is plain enough: frameworks should be updated so that psychological hazards fall squarely within scope. The paper focuses on the High Court of Australia’s Kozarov v State of Victoria [2022] HCA 12 decision and the subsequent draft Occupational Health and Safety Amendment (Psychological Health) Regulations. Together with relevant federal instruments, they indicate a system that pairs prevention with enforceable duties. In Türkiye, OHS Law No. 6331 contains no explicit rule on psychosocial risks; the topic is handled mainly through general clauses and non-binding guidance. Accordingly, the article proposes revisions that define psychosocial risks with precision, set out employer duties and oversight mechanisms, and use the Victorian approach as a practical reference for reform.

Anahtar Kelimeler

Psychosocial Risk , Mental Health , Occupational Health and Safety Law , Kozarov Decision , Australia–Turkey Comparative Law

Kaynakça

• Akın, Levent: “İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun İşverenin Hukuki Sorumluluğuna Etkisi”, MÜHAD, C. 20, S. 1, 2014, s. 657–674.
• Akyiğit, Ercan: İş Hukuku, 15. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2024.
• Alpagut, Gülsevil: “6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanununun Genel Esasları”, Journal of Istanbul University Law Faculty, C. 72, S. 2, 2021, s. 31–45.
• Antalya, Osman Gökhan: Marmara Hukuk Yorumu Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Cilt 1, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, İstanbul 2019.
• Aslan Ertürk, Arzu: “İş Hukuku Boyutuyla Türkiye’de Psikolojik Taciz (Mobbing) ve Dünya’dan Örnekler”, MÜHAD, C. 20, S. 1, 2014, s. 285-340.
• Başbuğ, Aydın: İş ve Maneviyat, Çalışma Ahlakı Üzerine Bir İnceleme, 1. Baskı, Binyıl Yayınevi, Ankara 2012.
• Başbuğ, Aydın/Yücel Bodur, Mehtap: İş Hukuku, 6. Baskı, Beta Kitap, İstanbul 2021.
• Baycık, Gaye: “Çalışanların İş Sağlığı ve Güvenliğine İlişkin Haklarında Yeni Düzenlemeler”, Ankara Barosu Dergisi, 2013, S. 3, s. 103–170.
• Chirico, Francesco/Heponiemi, Tarja/ Pavlova, Milena/ Zaffina, Salvatore/ Magnavita, Nicola, “Psychosocial Risk Prevention in a Global Occupational Health Perspective: A Descriptive Analysis”, International Journal of Environmental Research and Public Health, C. 16, S. 14, 2019, https://doi.org/10.3390/ijerph16142470 (Erişim Tarihi: 15.6.2025).
• ÇSGB: Psikososyal Faktörler Bilgilendirme Rehberi, Ankara 2024, https://www.csgb.gov.tr/Media/mprl5zgs/psikososyal-fakt%C3%B6rler-bilgilendirme-rehberi-11-11.pdf (Erişim Tarihi: 9.5.2025).
• Çelik, Nuri/Caniklioğlu, Nurşen/Canbolat, Talat/Özkaraca, Ercüment: İş Hukuku Dersleri, Yenilenmiş 36. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul 2025.
• Dirik, Deniz/Gürsel, İlke: “İş Hukuku Boyutuyla Çalışma Yaşamında İşe Bağlı Stres ve Tükenmişlik”, Örgütsel Davranış ve İş Hukuku Yansımaları, Ed. Köse, Sevinç/Alp, Mustafa, Seçkin Yayınevi, Ankara 2020, s. 59-100.
• Doğan, Murat/Şahan, Gökhan/Atamulu, İsmail: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 4. Baskı, Seçkin Yayıncılık, İstanbul 2024.
• Dunlop, Catherine/Davis, Amber/David, Lyndel/D'Angelo, Matthew: “Employer's duty of psychosocial care in the workplace examined: the Kozarov decision”, Maddocks Lawyers, 19.04.2022, https://www.maddocks.com.au/insights/employers-duty-of-psychosocial-care-in-the-workplace-examined-the-kozarov-decision (Erişim Tarihi: 3.4.2025).
• Ekmekçi, Ömer/Köme Akpulat, Ayşe/Ledün Akdeniz, Ayşe: İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku, 1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2021.
• Erkanlı Başbüyük, Betül: İşçinin İş Görmekten Kaçınma Hakkı, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2020.
• Eyrenci, Öner/Taşkent, Savaş/Ulucan, Devrim/Baskan, Esra: İş Hukuku, 11. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul 2024.
• Han, Byung-Chul: Şeffaflık Toplumu, çev. Haluk Barışcan, 9. Baskı, Metis Yayınevi, İstanbul 2024.
• High Court of Australia, 13.4.2022, Kozarov v State of Victoria [2022] HCA 12 (M36/2021), JADE, https://jade.io/article/912625 (Erişim Tarihi: 3.4.2025).
• ILO: Psychosocial Risks, Stress and Violence in the World of Work, International Journal of Labour Research, C. 8, Sayı 1–2, Cenevre: ILO, 2016.
• ILO: World Employment and Social Outlook – Trends 2022, Cenevre, https://www.ilo.org/publications/flagship-reports/world-employment-and-social-outlook-trends-2022 (Erişim Tarihi: 17.4.2025).
• İlhan, Mustafa Necmi: “Çalışma Yaşamında Psikososyal Risk Etmenleri”, https://hasuder.org.tr/hsg/?p=4009 (Erişim Tarihi: 10.5.2025).
• Jain, Aditya/ Hassard, Juliet/Leka, Stavroula /Di Tecco, Cristina/Iavicoli, Sergio, “The Role of Occupational Health Services in Psychosocial Risk Management and the Promotion of Mental Health and Well-Being at Work”, International Journal of Environmental Research and Public Health, C. 18, S. 7, 2021, https://doi.org/10.3390/ijerph18073632 (Erişim Tarihi: 15.6.2025).
• Joint ILO/WHO Committee on Occupational Health: Psychosocial Factors at Work: Recognition and Control, Ninth Session, Cenevre: World Health Organization, 1986, s. 3, https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/40996/9241561025_eng.pdf (Erişim Tarihi: 5.4.2025).
• Kandemir, Murat: İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Boyutuyla Psikososyal Riskler, 1. Baskı, Legal Yayın, İstanbul 2017.
• Kocabaş, Fatma/Aydın, Ufuk/Canbey Özgüler, Verda/İlhan, Mustafa Necmi/Demirkaya, Seher/Ak, Nihan/Özbaş, Cansu: “Çalışma Ortamında Psikososyal Risk Etmenlerinin İş Kazası, Meslek Hastalıkları ve İşle İlgili Hastalıklarla İlişkisi”, Sosyal Güvence, S. 14, s. 28-62, https://doi.org/10.21441/sguz.2018.68 (Erişim Tarihi: 11.05.2025).
• Korkusuz, Refik/Tunç, Sena Berfin: “İşverenin Sağlık Gözetim Borcu”, DEÜHFD, C. 26, S. 2, 2024, s. 917–973.
• Limoncuoğlu, Alp: “İşçinin İş Sözleşmesini Psikolojik Tacize Dayalı Olarak Haklı Nedenle Feshinde Hak Düşürücü Sürenin Başlangıcı”, DEÜHFD, C. 15, Özel Sayı, 2013, s. 547–571.
• Milionis, Nicki: “Upcoming Mandatory Psychosocial Hazard Prevention Plans for Victorian Workplaces”, 24 February 2025, https://www.globalworkplaceinsider.com/2025/02/upcoming-mandatory-psychosocial-hazard-prevention-plans-for-victorian-workplaces (Erişim Tarihi: 9.5.2025).
• Mollamahmutoğlu, Hamdi/Astarlı, Muhittin/Baysal, Ulaş: İş Hukuku Ders Kitabı, Güncellenmiş 7. Baskı, Lykeion Yayınevi, Ankara 2024.
• OECD: Promoting Health and Well-Being at Work, Paris: OECD Publishing, 2022, https://doi.org/10.1787/e179b2a5-en (Erişim Tarihi: 5.4.2025).
• OHSA: Exposure Draft, State Government of Victoria, 2022, https://www.vic.gov.au/sites/default/files/2022-03/Proposed-OHS-Amendment-(Psychological-Health)-Regulations%20(1).DOCX (Erişim Tarihi: 9.5.2025).
• Öktem Songu, Sezgi/Şahin Emir, Asiye: “6284 sayılı Ailenin Korunması ve Kadına Karşı Şiddetin Önlenmesine Dair Kanun’un Çalışma İlişkilerine Etkisi”, MÜHAD, C. 26, S. 2, Aralık 2020, s. 1157-1178.
• Safe Work Australia: Model WHS Laws, https://www.safeworkaustralia.gov.au/law-and-regulation/model-whs-laws (Erişim Tarihi: 9.5.2025).
• Seidl, Darren/Capasso, Audrey: “Case alert: Kozarov v State of Victoria [2022] HCA 12”, Russell Kennedy Lawyers, 10.06.2022, https://www.russellkennedy.com.au/insights-events/insights/case-alert-kozarov-v-state-of-victoria-2022-hca-12 (Erişim Tarihi: 3.4.2025).
• Senyen Kaplan, Emine Tuncay: “İşverenin Sağlık ve Gözetimi Yükümlülüğü ve Hekim Raporlarının Hüküm ve Sonuçları”, Çimento İşveren Dergisi, C. 28, S. 3, 2014, s. 18-35.
• Sur, Melda: “İşverenin Yönetim Hakkının Çağdaş Sınırlamaları ve Sosyal Diyalog”, DEÜHFD, C.21, Özel S., 2019, s. 2281-2308.
• Sümer, Haluk Hadi: İş Sağlığı ve Güvenliği Hukuku, 7. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2024.
• Süzek, Sarper/Başterzi, Süleyman: İş Hukuku, 24. Baskı, Beta Kitap, İstanbul 2024.
• Uşan, M. Fatih: İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku, 5. Baskı, Seçkin Yayınevi, Ankara 2024.
• Vatansever, Çiğdem: “Risk Değerlendirme’de Yeni Bir Boyut: Psikososyal Tehlike ve Riskler”, Çalışma ve Toplum, S. 40, C. 2014/1, s. 117-134.
• Victoria State Government: New Rules to Protect Workers’ Mental Health, Melbourne: Department of Health and Safety, 21 February 2025, https://www.premier.vic.gov.au/sites/default/files/2025-02/250221-New-Rules-To-Protect-Workers%E2%80%99-Mental-Health.pdf (Erişim Tarihi: 9.5.2025).
• Yavuz, Cevdet /Acar, Faruk/Özen, Burak: Borçlar Hukuku Dersleri Özel Hükümler, 19. Baskı, Beta Kitap, İstanbul 2024.
• Yuvalı, Ertuğrul: “Mobbingin Psiko-Sosyal, Sağlık, İş Sağlığı Bakımından Sonuçları ve Mobbing Mağdurunun Başvurabileceği Hukuki Çarelere”, İÜHFD, Özel Sayı, C. 2, 2015, s. 723–738.
• WHO: Mental Health at Work. Fact Sheet, 2 Eylül 2024, https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/mental-health-at-work (Erişim Tarihi: 5.4.2025).
• WHO: World Mental Health Report: Transforming Mental Health for All, Geneva: World Health Organization, 2022, https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/356119/9789240049338-eng.pdf?sequence=1 (Erişim Tarihi: 5.4.2025).
• WHO: Comprehensive Mental Health Action Plan 2013–2030, 2021, https://www.who.int/publications/i/item/9789240031029 (Erişim Tarihi: 17.4.2025).
• WorkSafe Victoria: OHSA, https://www.worksafe.vic.gov.au/occupational-health-and-safety-act-and-regulations (Erişim Tarihi: 9.5.2025)
• Work Health and Safety Act 2011, No. 137, Compilation No. 9 (1 July 2018), includes amendments up to Act No. 25, 2018, https://www.legislation.gov.au/Details/C2018C00368 (Erişim Tarihi: 17.4.2025).
• Work Health and Safety Regulations 2011, Select Legislative Instrument No. 262, 2011, made under the Work Health and Safety Act 2011 and the Work Health and Safety (Transitional and Consequential Provisions) Act 2011 (Cth), Federal Register of Legislation, https://www.legislation.gov.au/Details/F2011L02664 (Erişim Tarihi: 17.4.2025).
• WorkSafe Victoria: Annual Report 2021–2022, Victorian Government, 2022, https://www.worksafe.vic.gov.au/resources/worksafe-annual-report-2021-22 (Erişim Tarihi: 5.5.2025).