TAŞIYANIN GEMİYİ DENİZE ELVERİŞLİ HÂLDE BULUNDURMA YÜKÜMLÜLÜĞÜNÜN TÜRK VE İNGİLİZ HUKUKUNDA KARŞILAŞTIRMALI OLARAK DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 2, 1823 - 1853, 27.11.2025

Fatima Ozcan

https://doi.org/10.33717/deuhfd.1752627

Öz

Uluslararası ticaretin temel unsurlarından biri olan deniz taşımacılığı, taşıyanın gemiyi hem hukuki hem de fiilî bakımdan sefer için hazır hale getirmesini zorunlu kılar. Bu bağlamda, taşıyanın gemiyi denize elverişli (seaworthy) halde bulundurma yükümlülüğü hem Türk hem de İngiliz hukukunda önemli bir yer tutar. Denize elverişlilik yalnızca geminin fiziksel sağlamlığıyla sınırlı olmayıp, aynı zamanda mürettebatın yeterliliği, gerekli belgelerin mevcudiyeti ve donanımın uygunluğu gibi unsurları da kapsar. Bu yükümlülüğün ihlali, taşıyan açısından sorumluluk doğurmakta ve kimi durumlarda ağır tazminat sonuçlarıyla karşılaşılmasına neden olabilmektedir.
Türk hukukunda söz konusu yükümlülük, Türk Ticaret Kanunu’nun (TTK) 1141. maddesi ve devamında ayrıntılı biçimde düzenlenmişken; İngiliz hukukunda ise hem içtihat hukuku (common law) hem de Lahey ve Lahey/Visby Kuralları çerçevesinde şekillenmiştir. Her ne kadar her iki hukuk sisteminde de taşıyanın denize elverişlilik yükümlülüğü öngörülmüşse de bu yükümlülüğün hukuki niteliği, kapsamı, ispat yükü ve ihlali halinde doğan sonuçlar bakımından önemli benzerlikler ve dikkat çekici farklılıklar mevcuttur.
Bu makalede, denize elverişlilik kavramı Türk ve İngiliz hukuk sistemleri bağlamında karşılaştırmalı olarak ele alınacak; her iki sistemdeki mevzuat hükümleri, yargı kararları ve ilgili uluslararası düzenlemeler ışığında derinlemesine analiz edilecektir. Böylece, taşıyanın hukuki konumunun iki ayrı hukuk düzeninde nasıl şekillendiği ortaya konularak gerek akademisyenler gerek uygulayıcılar açısından yol gösterici bir perspektif sunulması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Denize Elverişlilik , Taşıyanın Sorumluluğu , Türk Ticaret Kanunu (TTK) , İngiliz Deniz Ticareti Hukuku , Hague-Visby Kuralları , Hukuki Karşılaştırma

A COMPARATIVE EVALUATION OF THE CARRIER’S DUTY TO MAINTAIN SEAWORTHINESS UNDER TURKISH AND ENGLISH LAW

Öz

Maritime transportation, one of the cornerstones of international trade, requires the carrier to prepare the vessel for the voyage both legally and practically. In this context, the obligation of the carrier to maintain the ship in a seaworthy condition holds significant importance under Turkish and English law. Seaworthiness is not limited to the vessel’s physical soundness; it also includes the adequacy of the crew, the availability of required documentation, and the suitability of the equipment for the intended voyage. A breach of this obligation may result in the carrier’s liability and, in some cases, lead to substantial compensation claims.
In Turkish law, this obligation is primarily governed by Article 1141 and the subsequent provisions of the Turkish Commercial Code. In English law, it is shaped by both common law precedents and the Hague and Hague-Visby Rules. While both legal systems recognise the obligation of seaworthiness, there are notable similarities and significant differences regarding its legal nature, scope, burden of proof, and legal consequences in the event of a breach.
This article offers a comparative analysis of the concept of seaworthiness within the frameworks of Turkish and English legal systems. It examines the relevant statutory provisions, case law, and international instruments in both jurisdictions. The aim is to present a guiding framework for legal scholars and practitioners by revealing how the carrier’s legal position is shaped under these two legal regimes.

Anahtar Kelimeler

Seaworthiness , Carrier’s Liability , Turkish Commercial Code , English Maritime Law , Hague-Visby Rules , Comparative Legal Analysis

Kaynakça

• Alham, Yunus: “Gemi Kaptanının Türk Ticaret Kanunundan Kaynaklanan Yetki ve Görevleri ile Hukuki Sorumluluğu”, Akdeniz Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 13, Sayı 1, Haziran 2023, s. 559-612.
• Aydın, Sevgican: “Sefer Çarterpartilerinde Bekleme Sürelerinin TTK ve Tasarıda Düzenlenişi”, Ankara Barosu Dergisi, Yıl 68, Sayı 2010/2, s. 143-154.
• Demir, İsmail: Deniz Ticareti Hukuku Ders Kitabı, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, 2023.
• Girvin, Stephen: Carriage of Goods by Sea, 3. baskı, Oxford Press, 2022.
• Girvin, Stephen: “The Obligation of Seaworthiness: Shipowner and Charterer”, CML Working Paper Series, Working Paper 17/11, 2017, https://law.nus.edu.sg/wp-content/uploads/2020/04/019_2017_Stephen-Girvin-CML.pdf
• Gürses, Özlem: Marine Insurance Law, 3. baskı, Routledge, 2023.
• Oyal, Ahmet Batuhan: “Taşıyanın Gemiyi Denize Elverişli Bulundurma Yükümlülüğünün İhlâli ve Denize Elverişsizliğe İlişkin İspat Yükünün Değerlendirilmesi”, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XXVIII, Sa. 2, Y. 2024, s. 31-80.
• Rogers, Anthony/Chuah, Jason/Dockray, Martin: Cases and Materials on the Carriage of Goods by Sea, 5. baskı, Routledge, 2020.
• So, Lok Kan/Sooksripaisarnkit, Poomintr: “Seaworthiness and Autonomous Ships: Legal Implications in the 21st Century”, Australian and New Zealand Maritime Law Journal, C. 35, 2021, s. 21-30.
• Soyer, Barış: Warranties in Marine Insurance, 3. baskı, Routledge, 2017.
• Soyer, Barış/Tettenborn, Andrew: Carriage of Goods by Sea, Land and Air: Uni-modal and Multi-modal Transport in the 21st Century, 1. baskı, 2024, Informa Law from Routledge.
• Sözer, Bülent: Deniz Ticareti Hukuku-I (Ders Kitabı), Vedat Kitapçılık, İstanbul 2022.
• Todd, Paul: Principles of the Carriage of Goods by Sea, Routledge, 1. Baskı, 2015.
• Yazıcıoğlu, Emine/Çetingil, Ergon/Kender, Rayegan: Deniz Ticareti Hukuku, 17. Tıpkı Bası, Filiz Kitabevi, İstanbul 2022.
• Yetiş-Şamlı, Kübra: “LAHEY-LAHEY/VISBY, Hamburg ve Rotterdam Kuralları’nda Sefere Elverişlilik”, İÜHFM C. LXXI, S. 2, 2013, s. 479-496.
• Zhan, Xiankai, Zhang, Pengfei: Merchant Ships’ Seaworthiness Law and Practice, 2024, Informa Law from Routledge.
• A. E. Reed and Company, Limited v. Page, Son and East, Limited, [1927] 1 K.B. 743.
• Alfred C Toepfer Schiffahrtsgesellschaft G.m.b.H. v Tossa Marine (The Derby) [1985] 2 Lloyd’s Rep 325, CA Berman v. Woodbridge (1781) 2 Dougl 781.
• Dixon v. Sadler (1839) 5 M. & W. 405, 414.
• Elder Dempster and Co v Paterson Zochonic and Co. Ltd (1924) 18 Ll L Rep 319.
• Hongkong Fir Shipping Company, Ltd. v. Kawasaki Kisen Kaisha, Ltd. (the “Hongkong Fir”) [1961] 2 Lloyd’s Rep 478.
• JJ Lloyd Instruments Ltd. v. Northern Star Ins. Co. Ltd. ‘The Miss Jay Jay’ [1985] 1 Lloyd’s Rep. 264.
• The Madeleine [1967] 2 Lloyd’s Rep 224.
• The Elli and The Frixos, [2008] 2 Lloyd’s Rep 119.
• McFadden v Blue Star Line [1905] 1 KB 697.
• Northumbrian Shipping Co v Timm [1937] 54 Lloyd’s Rep 64 (HOL).
• Papera Traders Co. Ltd. and Others v. Hyundai Merchant Marine Co. Ltd. and Another, (The Eurasian Dream), [2002] 1 Lloyd’s Rep. 719.
• Riverstone Meat Co Pty Ltd v Lancashire Shipping Co Ltd (The Muncaster Castle) [1960] 1 QB 536 (CA).
• Steel v The State Line Steamship Company (1877) 3 AC 72.
• The Vortigern [1899] P 140.
• Yargıtay 11. HD 2012/16641 E., 2014/7075 K., T 10.04.2014 (LEXPERA İçtihat Bilgi Bankası, Erişim Tarihi: 27.06.2025)
• Yargıtay 11. HD., E. 2018/3314, K. 2020/373 T. 14.1.2020 (LEXPERA İçtihat Bilgi Bankası, Erişim Tarihi: 27.06.2025)
• Yargıtay 11. HD., E. 2021/4620, K. 2023/1074 T. 23.2.2023 (LEXPERA İçtihat Bilgi Bankası, Erişim Tarihi: 27.06.2025)
• Yargıtay Ceza Genel Kurulu, 2000/7-247 E., 2000/257 K., T.19.12.2000 (Full&Egal İçtihat Bilgi Bankası, Erişim Tarihi: 27.06.2025)
• 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK).
• International Safety Management (ISM) Code, International Maritime Organisation (IMO), 2018 (Uluslararası Güvenli Yönetim Kodu, Uluslararası Denizcilik Örgütü).
• Marine Insurance Act 1906 (İngiliz Deniz Sigortası Kanunu)
• Marine Insurance Act 1909 (Cth) (Avustralya Deniz Sigortası Kanunu)
• UN Trade & Development: “Shipping data: UNCTAD releases new seaborne trade statistics”, 23 Nisan 2025, https://unctad.org/news/shipping-data-unctad-releases-new-seaborne-trade-statistics Erişim tarihi 03.09.2025