ON MICHEL FOUCAULT AND THE APPARATUS OF POWER: A CRITICAL ANALYSIS OF THE PROCESS FROM MICRO TO MACRO POWER IN A PARRHESIATIC CONTEXT

Yıl 2025, Cilt: 27 Sayı: 4, 1821 - 1852, 29.12.2025

Kemal Bozkaya

https://doi.org/10.16953/deusosbil.1669327

Öz

This article examines Michel Foucault's theory of power, particularly grounded in the concept of parrhesia, and discusses how power in modern societies is constantly produced and operated through discursive practices and a network of micro-macro relations. As is well known, Foucault argues that power is not merely a centralized force but rather a multilayered structure operating at all levels. Following this discussion of the apparatus of power, the article reveals the contexts in which Foucault analyzes the structure encompassing the interplay of micro-macro levels, taking into account parrhesiatic processes, through three different forms of power (pastoral, disciplinary, and bio-power). Furthermore, it specifically relates the transformation of state apparatuses into strategies that regulate these relations to the concept of parrhesia. In this context, our study also presents a detailed analysis of the indicators of power and their impact on the societal and individual levels. On the other hand, the article examines "technologies of the self" as an alternative to "technologies of power" within the framework of the concept of parrhesia, focusing on practices of subjectification and counter-subjectification within the framework of dispositifs. In this context, it builds a bridge between Nietzsche's concept of "will to power" and Foucault's understanding of power. Furthermore, the concept of parrhesia is considered a form of resistance to power, leading to multifaceted discussions. Ultimately, the study details the transformation of power, truth, and subject relations, revealing how this transformation manifests itself both in individual forms of subjectivity and in social structures.

Anahtar Kelimeler

Foucault , Parrhesia , Power , Subjectification , Truth

Etik Beyan

Ethics committee approval is not required for this stud

MICHEL FOUCAULT VE İKTİDAR AYGITI ÜZERİNE: MİKRO İKTİDARDAN MAKRO İKTİDARA GİDEN SÜRECİN PARRHESIATIK BAĞLAMDA ELEŞTİREL BİR ANALİZİ

Öz

Bu makale, Michel Foucault'nun iktidar teorisini özellikle parrhesia kavramı temelinde ele alarak, modern toplumlarda iktidarın söylemsel pratikler ile mikro-makro ilişkiler ağı üzerinden sürekli olarak nasıl üretildiğini ve işlediğini tartışmaktadır. Bilindiği üzere Foucault, iktidarın yalnızca merkezi bir güçten ibaret olmadığını, aksine her düzeyde işleyen çok katmanlı bir yapı olduğunu savunur. Makale buna binaen iktidar aygıtının tartışılmasından sonra Foucault'nun mikro-makro düzeylerin karşılıklı etkileşimini içeren yapıyı, parrhesiatik süreçleri de dikkate alarak üç farklı iktidar biçimi (pastoral, disiplinci, biyo-iktidar) üzerinden hangi bağlamlarda analiz ettiğini ortaya koymaktadır. Ayrıca devlet aygıtlarının bu ilişkileri düzenleyen stratejilere dönüşmesini özellikle parrhesia kavramıyla ilişkilendirir. Bu kapsamda çalışmamızda iktidarın göstergeleri ile bu göstergelerin toplumsal ve bireysel düzeydeki etkileri üzerine detaylı bir analiz de sunulmaktadır. Diğer yandan makale, “iktidar teknolojilerine” alternatif olarak “kendilik teknolojileri”ni parrhesia kavramı zemininde soruşturmaya tabi tutarak, özneleşme ve karşı-özneleşme pratiklerine dispozitifler çerçevesinde odaklanmaktadır. Bu bağlamda da Nietzsche'nin “güç istenci” kavramı ile Foucault'nun iktidar anlayışı arasında bir köprü kurmaktadır. Buna ek olarak parrhesia kavramı, iktidarın direniş biçimi olarak değerlendirilerek çok yönlü tartışmalar yürütülmektedir. Nihayetinde çalışma, iktidar, hakikat ve özne ilişkilerinin dönüşümünü detaylandırmakta, bu dönüşümün hem bireysel öznellik biçimlerinde hem de toplumsal yapılarda nasıl tezahür ettiğini ortaya koymaktadır.

Anahtar Kelimeler

Foucault , Parrhesia , İktidar , Özneleşme , Hakikat

Etik Beyan

Makale etik kurul onayı gerektirmemektedir.

Kaynakça

• Agamben, G. (2009). What is an apparatus? And other essays (D. Kishik & S. Pedatella, Çev.). Stanford University Press.
• Agamben, G. (2017). Kutsal insan: Egemen iktidar ve çıplak hayat (İ. Türkmen, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Akal, C. B. (2017). Hukuk nedir? Dost Yayınları.
• Akal, C.B. (1995). Sivil toplumun tanrısı. Engin Yayıncılık.
• Akay, A. (2004). Foucault ve bio-politika. İçinde Z. Direk & R. Güremen (Ed.), Çağdaş Fransız düşüncesi. Epos Yayınları.
• Akay, A. (2013). Postmodernizmin ABC’si. Say Yayınları.
• Althusser, L. (2015). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları (A. Tümertekin, Çev.). İthaki Yayınları.
• Althusser, L. (2021). Ne yapmalı? (Y. C. Uslu, Çev.). Sel Yayıncılık.
• Anderson, P. (2007). Batı Marksizmi üzerine düşünceler (B. Aksoy, Çev.). Birikim Yayınları.
• Bert, J.-F. (2020). Foucault (E. Ataseven, Çev.). Sel Yayıncılık.
• Bourdieu, P. (2020). Devlet üzerine: Collège de France dersleri (1989–1992) (A. Sümer, Çev.). İletişim Yayınları.
• Davidson, A. I. (2002). Arkeoloji, geneoloji, etik (V. Urhan, Çev.). İçinde V. Urhan (ed.), Foucault ve bilginin arkeolojisi. Paradigma Yayınları.
• Deleuze, G. (2023). Foucault üzerine dersler: İktidar (S. Özer & M. Çelik, Çev.). Otonom Yayıncılık.
• Descamps, C. (2015). Fransa’da felsefenin kırk yılı: Sartre’dan Deleuze’e tekil düşünce (E. Keskin, Çev.). Bağlam Yayınları.
• Falzon, C. (2001). Foucault ve sosyal diyalog: Parçalanmanın ötesi (H. Arslan, Çev.). Paradigma Yayınları.
• Foucault, M. (1987). Söylemin düzeni (T. Ilgaz, Çev.). Hil Yayınları.
• Foucault, M. (1992). Hapishanenin doğuşu (M. A. Kılıçbay, Çev.). İmge Yayınları.
• Foucault, M. (2002). Toplumu savunmak gerekir (Ş. Aktaş, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Foucault, M. (2007). Cinselliğin tarihi (H. U. Tanrıöver, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2012a). Bilme istenci üzerine dersler: Collège de France dersleri (1970–1971) (K. Eksen, Çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Foucault, M. (2012b). İktidarın gözü (I. Ergüden, Çev.; F. Keskin, Haz.). Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2013). Güvenlik, toprak, nüfus: Collège de France dersleri (1977–1978) (F. Taylan, Çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Foucault, M. (2014a). Doğruyu söylemek (K. Eksen, Çev.; F. Keskin, Haz.). Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2015a). Biyopolitikanın doğuşu (A. Tayla, Çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Foucault, M. (2015b). Büyük kapatılma (I. Ergüden & F. Keskin, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2015c). Öznenin yorumbilgisi: Collège de France dersleri (1981–1982) (F. Keskin, Çev.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Foucault, M. (2016a). Özne ve iktidar (I. Ergüden & O. Akınhay, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2016b). Entelektüelin siyasi işlevi (I. Ergüden, O. Akınhay & F. Keskin, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2017a). Deliliğin tarihi (M. A. Kılıçbay, Çev.). İmge Yayınları.
• Foucault, M. (2018a). Hermenötiğin kökeni: Kendilik hakkında (Ş. Çiltaş Solmaz, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2018b). Hakikat cesareti: Collège de France dersleri (1984) (A. Beyaz, Çev.; F. Keskin, Haz.). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Foucault, M. (2020). Eleştiri nedir? Kendilik kültürü (M. Erşen, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2021b). Söylem ve hakikat (K. Eksen & M. Erşen, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2022a). Kabahat işlemek, doğruyu söylemek: Louvain Üniversitesi dersleri (1981) (A. D. Temiz, Çev.). Ketebe Yayınları.
• Foucault, M. (2022b). Tenin itirafları: Cinselliğin tarihi 4 (M. Erşen, Çev.; F. Keskin, Sunuş). Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2023a). Hapishaneye alternatifler, toplumsal denetimin yayılması ve artışı (M. Erşen, Çev.). İçinde Eda Çaça (ed.), Hapishaneye alternatifler. Ayrıntı Yayınları.
• Foucault, M. (2023b). Tehlike, suç ve haklar: Michel Foucault–Jonathan Simon söyleşisi (U. Özmakas, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Gambetti, B. (2012). Foucault’dan Agamben’e olağanüstü halin sıradanlığına dair bir yanıt denemesi. İçinde Ş. Öztürk (Ed.), Michel Foucault özel sayısı, Cogito, (70–71), 21-38.
• Keskin, F. (2016). İktidar, hakikat ve entelektüelin siyasi işlevi. İçinde Entelektüelin siyasi işlevi. Ayrıntı Yayınları.
• Lemke, T. (2015). Foucault, yönetimsellik ve devlet (U. Özmakas, Çev.). Pharmakon Yayınları.
• Lemke, T. (2016). Politik aklın eleştirisi (Ö. Karlık, Çev.). Phoenix Yayınları.
• Lemke, T. (2017). Biyopolitika (U. Özmakas, Çev.). İletişim Yayınları.
• Lukes, S. (2016). İktidar: Radikal bir görüş (M. Ratip, Çev.). İletişim Yayınları.
• Luxon, N. (2012). Michel Foucault'nun son derslerinde açık sözlülük, risk ve güven. İçinde Ş. Öztürk (Ed.), Michel Foucault özel sayısı. Cogito, (70–71), 179-210.
• Lyotard, J.-F. (2013). Postmodern durum (İ. Birkan, Çev.). BilgeSu Yayınları.
• Macey, D. (2005). Michel Foucault (Z. Okan, Çev.). Güncel Yayıncılık.
• Megill, A. (1998). Aşırılığın peygamberleri: Nietzsche, Heidegger, Foucault, Derrida (T. Birkan, Çev.). Bilim ve Sanat Yayınları.
• Mills, C. (2021). Biyopolitika (M. Karbay, Çev.). Notabene Yayınları.
• Oranlı, İ. (2012). Biyopolitikanın doğuşu ve foucaultcu eleştiri. İçinde Ş. Öztürk (Ed.), Michel Foucault özel sayısı. Cogito, (70–71), 39-52.
• Özmakas, U. (2021). Biyopolitika: İktidar ve direniş (Foucault, Agamben, Hardt–Negri). İletişim Yayınları.
• Philip, M. (2013). Michel Foucault. İçinde Q. Skinner (Ed.), Çağdaş temel kuramlar (A. Demirhan, Çev.). İletişim Yayınları.
• Platon. (2014). Devlet adamı (F. Akderin, Çev.). Say Yayınları.
• Rancière, J. (2021). Anlaşmazlık: Siyaset ve felsefe (A. D. Temiz, Çev.). MonoKL Yayınları.
• Revel, J. (2012). Kimlik, doğa, yaşam: Üç biyopolitika yapıbozumu (Ş. Öztürk, Çev.). İçinde Ş. Öztürk (Ed.), Michel Foucault özel sayısı. Cogito, (70–71), 9–20.
• Russell, B. (1990). İktidar (M. Ergin, Çev.). Cem Yayınevi.
• Sennett, R. (2017). Otorite (K. Durand, Çev.). Ayrıntı Yayınları.
• Swartz, D. L. (2022). Simgesel İktidar: Siyaset ve entelektüeller (Pierre Bourdieu’nun siyaset sosyolojisi) (E. Gurbanova & C. Sili, Çev.). Fol Yayınları.
• Şirin, İ. (2005). İktidar teknolojileri ve entelektüeller. Düşünen Siyaset Dergisi, (20), 82-86.
• Therborn, G. (2017). İktidarın ideolojisi, ideolojinin iktidarı (İ. Cüre, Çev.). Dipnot Yayınları.
• Touraine, A. (2002). Modernliğin eleştirisi (H. U. Tanrıöver, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Trombadori, D. (2019). Michel Foucault ile söyleşi: Marx’dan sonra (G. Aksay, Çev.). Olvido Kitap.
• Uslu, A. (2020). Politik felsefe ve diyalektik. İçinde M. E. Kardeş (Ed.), Politik felsefe nedir?. Tekin Yayıncılık.
• Uslu, A. (2021). Siyasal düşüncelerin toplumsal tarihi I. Yordam Kitap.
• Veyne, P. (2014). Foucault: Düşüncesi, kişiliği (I. Ergüden, Çev.). Alfa Yayınları.
• Wood, E. M. (2011). Sınıftan kaçış (Ş. Alpagut, Çev.). Yordam Kitap.