KORUMALI İŞYERİ KAPSAMINDA ZİHİNSEL ENGELLİ İSTİHDAMI: MANİSA OSB YÖNETİMİNDE Z.E.K.İ PROJESİ ÖRNEĞİ

Yıl 2020, Cilt: 22 Sayı: 3, 1125 - 1153, 29.09.2020

Gülşen Sarı Gerşil , Derya Alimanoğlu Yemişci

https://doi.org/10.16953/deusosbil.753110

Cited By: 1

Öz

Ülkeler sosyal politika kapsamında engellilerin istihdamını sağlamak ve onları topluma kazandırmak amacıyla çeşitli yollar ve yöntemler üzerinde çalışmaktadırlar. Bu yöntemler arasında en yaygın kullanılanlar; zorunlu kota uygulaması, belirlenmiş iş uygulamaları, korumalı işyeri uygulamasıdır. İşgücü piyasalarına kazandırılmaları güç olan zihinsel engelli bireyler rehabilite edilerek ve mesleki beceriler kazandırılarak istihdamlarına olanak sağlamak amacıyla; korumalı işyerleri uygulaması hayata geçirilmiştir. Türkiye’de korumalı işyeri uygulaması, hem mali hem teknik açıdan devlet tarafından desteklenmektedir. Ayrıca engelli bireylerin çalışabileceği ortam özel olarak düzenlenmektedir. Korumalı işyeri uygulaması, engellilerin özellikleri ve engel durumlarına uygun bir çalışma ortamının sağlanması durumunda başarılı olabilen ancak uygulanması oldukça güç bir sistemdir. Bu çalışmada, engelli kavramı ve istihdam bağlamında engelliler irdelenerek, Türkiye’de korumalı işyerleri kapsamında zihinsel engelli bireylerin istihdam edilebilirlikleri ve korumalı işyerinin uygulanabilirliğinin belirlenmesinin yanı sıra sosyal entegrasyonlarına yönelik etkileri tespit edilmeye çalışılmıştır. Çalışmada Manisa Organize Sanayi Bölgesi (MOSB) yönetimindeki Z.E.K.İ projesi örneği üzerinden değerlendirme yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Engelli, Engelli İstihdamı, Kota Metodu, Korumalı İşyeri

THE EMPLOYMENT OF MENTALLY DISABLED IN THE CONTEXT OF SHELTERED WORKPLACE: MANİSA ORGANIZED INDUSTRIAL ZONE Z.E.K.İ. PROJECT STUDY

Öz

Countries work on a variety of ways and methods in order to ensure the employment of disabled people and to reintegrate them into society as required by social policies. Among these methods, the most common ones are; Compulsory quota application, designated business applications, sheltered workplace application. The scheme of Sheltered Workplace has been put into practice so that those who are mentally disabled are rehabilitated and provided with occupational skills in order to enhance the probability of their being recruited in the labour force. The scheme of protected workplaces which is carried out in Turkey are supported by the state, both financially and technically. Furthermore, the environment in which the disabled can work is specially designed according to their specific needs. Bearing in mind that the implementation of protected workplaces is rather difficult to carry off, the success of the scheme depends on creating a work environment which is appropriate for the specific needs and characteristics of the disabled. The aim of this study is to examine the concept of disabled and the paradigm of disability employment. It is intended to assess the prospect of recruitment of mentally disabled people and their integration to society. Furthermore, the study endeavors to determine whether the scheme of protected workplaces is attainable or not. The Project called Z.E.K.İ. which is implemented by the management of Manisa Organized Industrial Zone has been used as a model in this study.

Anahtar Kelimeler

Disabled, Employment for the Disabled People, Quota Application, Sheltered Workplace

Kaynakça

• Akçamete, G. (1989). Özürlü çocukların ve gençlerin işe hazırlanması. Çağdaş Eğitim, 14(143), 25-31.
• Aktaş, C., Gergin, S., Kuz, T., Mutluoğlu, L., Uğurlu, B., Yılmaz, Z., (2004). Türkiye korumalı işyerleri araştırması. Öz-Veri Dergisi, 1(2), 153-176.
• Alpagut, G. (2006), Korumalı işyeri kavramı ve korumalı iş. Sicil İş Hukuku Dergisi, Eylül 2006, 29-36.
• Arıkan, Ç. (2002). Sosyal model çerçevesinde özürlülüğe yaklaşım. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 2(1), 11-25.
• Aydın, Y. (1991). Sakatların istihdamı hakkında tüzük uygulaması açısından sakatların çalışma sorunlarının incelenmesi ve Zonguldak örneği. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
• Aytekin, Ş. (2010), Engelli istihdamında korumalı işyerleri çözüm olacak mı? MESS Mercek Dergisi, Ekim, 148-153.
• Balkır, Z. G. (1997). Türk çalışma hayatında sakatların korunması. Kocaeli
• Burcu, E. (2017). Türkiye’de engelli bireylerin dezavantajlı konumlarına engellilik sosyolojisinin eleştirel tavrıyla bakmak tematik yazılar. Toplum ve Demokrasi, 11 (24), Temmuz-Aralık, 107-125.
• Barnes C. (1991). Disabled people in Britain and discrimination. London, Hurst.
• Council of Europe, Committee of Ministers, (1992). A coherent policy for the rehabilitation of people with disabilities. 1992: Recomendation No.R (92) 6.
• Çavuş Ö. H. , Tekin A. (2015). Türkiye’de engellilerin istihdam yöntemi olarak korumalı işyeri. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(1), 145-165.
• Çolak, Ü., Hergüner, B.. (2016) . Zihinsel engellilerin istihdamı ve korumalı işyeri projesinin işverenler açısından uygulanabilirliği: Trabzon örneği. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 5(8), 2436-2455.
• Coleridge P, Simonnot C, Steverlynck D. (2010). Study of disability in EC Development Cooperation. Brussels, European Commission. Driedger D. (1989). The last civil rights movement. London, Hurst, https://books.google.com.tr/books?id=VxQBt9V5uAoC&printsec=frontcover&hl=tr&source=gbs_ViewAPI&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false (Erişim Tarihi: 24.05.2020)
• Dulay Yangın, D., Doğan, S. (2019). Özel risk grubu olarak engelli çalışanlara yönelik alınması gereken iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin hukuki çerçevesi. Sicil İş Hukuku Dergisi, (42), 110-127.
• European Employment and Social Affairs Committee (EMPL) (2015). Reasonable accommodation and sheltered workshops for people with disabilities: costsand returns of ınvestments, policy department a: economic and scientific policy. European parliament, Brussels, European Union.
• Göçmen, S., (2017). Çalışma kültürü bağlamında engellilik: Alanya’da bir uygulama. Yüksek Lisans Tezi, Alanya Alaaddin Keykubat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü https://kddb.alanya.edu.tr/ctrcms/media/31/tmp/doc/10137952--Selvi%20G%C3%B6%C3%A7men-(2017).pdf (Erişim Tarihi:15.05.2020)
• Genç, Y., Çat, G. (2013), Engellilerin istihdamı ve sosyal içerme ilişkisi. Akademik İncelemeler Dergisi, 8(1), 363-393.
• Güneş, N., Akçamete, G. (2014). Özel gereksinimi olan bireylerin mesleki istihdamı Çorum ili örneği. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 15(3) 1-15.
• İrgil, E. (2015). Engellilik: Dünyada ve Türkiye’de durum. Kentli Dergisi, 60-62.
• İŞKUR (2018). http://www.iskur.gov.tr/kurumsalbilgi/istatistikler.aspx (Erişim Tarihi:10.04.2019).
• Karagözoğlu, A. (2014). Serebral palsili çocukların fonksiyonel durumları ile aktivite ve katılım düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Protez Ortez Biyomekanik Programı Ankara.
• Kurt, H. İ. (2015). Yerel yönetimler ve engellilere yönelik hizmetler. M. Ökmen (Der.), Yerel yönetimlerde güncel gelişmeler (1. Baskı ) içinde (413-434) Bursa Ekin Kitabevi.
• Leonardi M et al. Mhadıe Consortium The definition of disability: what is in a name? Lancet, 2006,368:1219- 1221. http://lup.lub.lu.se/search/ws/files /11124103/HRDisabilityen.pdf (Erişim Tarihi: 24.05.2020)
• Lollar DJ, Crews JE. (2003). Redefining the role of public health in disability. Annual Review of Public Health, 24:195-208.
• Neuman, W. L. (2012). Toplumsal araştırma yöntemleri: nicel ve nitel yaklaşımlar. I‐II. Cilt (5. Basım). İstanbul: Yayın Odası.
• Oliver M. (1990). The politics of disablement. Basingstoke, Macmillan and St Martin’s Press,. https://link.springer.com/book/10.1007%2F978-1-349-20895-1 (Erişim Tarihi: 15.05.2020)
• Orhan, S. (2015). Türkiye’de engellilerin bilinç düzeyi: engellilere sunulan istihdam hakları üzerinden bir araştırma. Bilgi Sosyal Bilimler Dergisi, (1) , 73-98.
• Özgökçeler S., Alper, Y. (2010). Özürlüler kanunu’nun sosyal model açısından değerlendirilmesi. İşletme ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1. 33-54.
• Rosen, M., Bussone, A., Dakunchak, P., Cramp J.. (1993). Sheltered employmentand second generation workshop. Journal of Rehabilitation, January-March, 59(1), 1-7.
• Seyyar, A. (2008). Sosyal siyaset ekseninde yerel engelliler politikası. Yerel Siyaset Dergisi, 27, Mart, 80-85.
• Seyyar, A. (2015). Dünya’da ve Türkiye’de engelli dostu sosyal politikalar. İstanbul: Rağbet Yayınları.
• Shakespeare T. (2006). Disability rights and wrongs. London, Routledge.
• Şişman, Y. (2011). Türkiye’de özürlülere yönelik yasal düzenlemeler. Sosyal Siyaset Konferansları, (1) 60, 169–221.
• Uşan, F. (1999). İş hukukunda sakat istihdamı. Ankara Türkiye Sağlık İşçileri Sendikası Yayınları.
• Visier L. (1998). Sheltered employment for persons with disabilities. International Labour Review, 137(3), 347-365.
• Yazıcı, E., Yemişci Alimanoğlu, D. (2010). Engellilere ilişkin sivil toplum kuruluşlarının sorunları: İzmir ili bakımından bir değerlendirme. II. Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu, 4-5-6 Kasım 2010, Denizli.
• Wang CC. (1998). Portraying stigmatized conditions: disabling images in public health. Journal of Health Communication, 3:149-159.
• Quinn G., Degener T., Bruce A., Burke C., Castellino J., Kenna P., Kilkelly U., Quinlivan S. (2002). Human rights and disability, The current use and future potential of United Nations human rights instruments in the context of disability. United Nations New York and Geneva.
• Weıss, T. C. (2014). Sheltered workshops: history and definition. https://www.disabled-world.com/definitions/sheltered.php (Erişim Tarihi: 21.05.2019).
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. (6. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• WHO, The World Health Report 2001: Mental Health : New Understanding, NewHope https://books.google.com.tr/books?hl=tr&lr=&id=GQEdA-VFSIgC& oi=fnd&pg=PR9&dq=World+Health+Organization,+2001:+3&ots=d1YA_Egkry&sig=4HXAP2DsMe3sHrb9wka7ycEVTtk&redir_esc=y#v=onepage&q=World%20Health%20Organization%2C%202001%3A%203&f=false (Erişim Tarihi: 10.05.2020)
• WHO, The World Health Report 2011,https://static.ohu.edu.tr/uniweb/ media/portallar/engelsizuniversite/duyurular/1345/diwnu3i5.pdf (Erişim Tarihi: 11.06.2020).