COVID-19 KÜRESEL SALGIN DÖNEMİNDE ÜCRETİN KORUNMASI

Yıl 2022, Cilt: 24 Sayı: 1, 93 - 118, 30.03.2022

Dilek Eser

https://doi.org/10.16953/deusosbil.1089245

Öz

Ücret, işçinin ve ailesinin yegâne geçim kaynağıdır. Aynı zamanda, devletler için önemli bir refah göstergesi ve vergi kalemidir. Bu nedenle işçiyi, ailesini ve ekonomik anlamını korumak için ücretin mevzuat bakımından güvenceye alınması bir zorunluluktur. Bu zamana kadar gerek uluslararası anlaşmalarda gerekse ulusal mevzuatlarda ücretin korunması ile ilgili sınırlar, ayrıcalıklar ve kapsam belirlenmiştir. Ancak; 2019 yılının sonunda Çin’de başlayan, hızla dünyaya yayılan COVID-19 kısa süre sonra Dünya Sağlık Örgütü’nce küresel salgın ilan edilmesine neden olmuş ve yaşanan sosyal ve ekonomik krizler ücretin korunması ile ilgili düzenlemeleri yetersiz kılmış, konuyu yeniden gündeme getirmiştir. Bu dönemde, işletmeler kapatılmış, tedarik zincirleri aksamış, ulaşım kısıtlanmış, işsizlik ve eksik istihdam artmıştır. Özellikle ücretli toplumlarda, yaşanan bu ekonomik kriz sosyal krizlere dönüşmüştür. Bu süreçte, iş hukuku uygulamaları sorgulanır hale gelmiştir. Böylece tüm dünyada iş hukuku düzenlemeleri yeniden gözden geçirilmiş, kapsam ve hak etme koşullarında basitleştirmelere gidilmiştir. Ayrıca yeni uygulamalarla mevzuat bağlamında koruma kapsamına girmeyen işçiler de görece güvenceye alınmıştır.
Türkiye’de sürecin nasıl yönetildiği ve özellikle ücretin korunması bağlamındaki değişiklik ve düzenlemeleri incelemek, bu çalışmanın temel amacıdır. Avrupa birliği ve Uluslararası Çalışma Örgütü raporlarından diğer ülke uygulamalarını değerlendirmek ve Türkiye uygulamalarını kıyaslamak ise ikincil amaçtır. Buna göre, Türkiye’de salgın zorlayıcı sebep olarak kabul edilmiş ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanma şartları hafifletilerek yaygınlaşması sağlanmış, işverenlere sağlanan desteklerle çalışanlara iş ve ücret güvencesi sağlanmaya çalışılmıştır. Ayrıca fesih hakkı sınırlandırılarak ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırılık halleri hariç işten çıkarmalar yasaklanmıştır. İşverenlere işçiyi ücretsiz izne çıkarma hak ve yetkisi tanınmıştır. Ücretsiz izin süresince gelirden yoksun kalacak olan işçiye İşsizlik Sigorta Fonundan karşılanmak üzere nakdi ücret desteği imkânı getirilmiştir. Bu bağlamda Türkiye, diğer dünya ülkeleri ile benzer düzenlemelerle ücreti görece korumaya almıştır.

Anahtar Kelimeler

küresel salgın, covid-19, ücret, ücretin korunması

Kaynakça

• Avrupa Sosyal Şartı, Uluslararası Anlaşma, https://www.anayasa.gov.tr/media/3680/avrupasosyalsarti.pdf, (Erişim Tarihi: 21.01.22).
• Bedir, E., Uyanık, Y., Demirci, S., & Karaman, N. (2018). Türkiye’de Sosyal Diyalog Mekanizmalarının Değerlendirilmesi ve Analizi, Çalışma Hayatında Sosyal Diyaloğun Geliştirilmesi Projesi, Ankara: Uluslararası Çalışma Örgütü.
• Birleşmiş Milletler, Ekonomik Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi, https://insanhaklarimerkezi.bilgi.edu.tr/media/uploads/2015/08/03/EkonomikSosyalKulturelHaklarSozlesmesi.pdf, (Erişim Tarihi: 12.01.22).
• Bonoli, G. (2003). New social risks and the politics of post-industrial social policies, Armingeon, K. And Bonoli, G (Edt.), The politics of post-industrial welfare states içinde (ss.3-26). London: Routledge.
• Centel, T. (1988). İş Hukukunda Ücret. İstanbul: Türkiye Denizciler Sendikası Yayınları.
• Centel, T. (1994). Bireysel İş Hukuku. İstanbul: Beta Yayınevi.
• Cobb, A. & Lin, K. (2017). Growing Apart: The Declining Firm-Size Wage Premium and its Inequality Consequences, Organization Science, 28, 429–446.
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı (28.06.2009). Ücret Garanti Fonu Yönetmeliği. Ankara.
• Çelik, N. (2011). İş Hukuku Dersleri. İstanbul: Beta Yayınları.
• Demir, F. (2016). İş Hukuku ve Uygulaması. İzmir: ALBİ Yayıncılık.
• DİSK (2021). İşsizlik ve İstihdamın Görünümü Raporu, İstanbul: Disk-Ar yayınları.
• Ekonomi, M. (1984). İş Hukuku, İstanbul: İstanbul Teknik Üniversitesi Matbaası.
• Eurofound (2020). Minimum wages in 2020: Annual review, Luxembourg: Publications Office of the European Union.
• Eurofound (2021). COVID-19: Implications for employment and working life, Luxembourg: Publications Office of the European Union.
• Eyrenci, Ö., Taşkent, S., & Ulucan, D. (2006). Bireysel İş Hukuku. İstanbul: Legal Yayınevi. Güven, E. & Aydın, U. (2017). Bireysel İş Hukuku. Eskişehir: Nisan Kitabevi.
• ILO (1944). Philadelphia Bildirgesi, https://www.ilo.org/ankara/about-us/WCMS_412361/lang--tr/index.htm, (Erişim Tarihi: 22.01.22).
• ILO (1949). 95 Sayılı Ücretin Korunması Sözleşmesi, https://www.ilo.org/ankara/conventions-ratified-by-turkey/WCMS_377265/lang--tr/index.htm, (Erişim Tarihi: 22.01.22).
• ILO (1992), 173 Sayılı İşverenin Ödeme Güçlüğü Halinde İşçi Alacaklarının Korunması Hakkında Sözleme, https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO::P12100_INSTRUMENT_ID:312318, (Erişim Tarihi: 07.01.22).
• ILO (2020). COVID-19 and the world of work: Impact and policy responses, Switzerland: ILO Monitor.
• ILO, Information Note: Details of the Wage Protection System in KSA, https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---arabstates/---ro-beirut/documents/meetingdocument/wcms_816083.pdf, (Erişim Tarihi: 20.01.22).
• İŞKUR, Nakdi Ücret Desteği, https://www.iskur.gov.tr/is-arayan/issizlik-sigortasi/nakdi-ucret-destegi/#:~:text=2021%20y%C4%B1l%C4%B1%20i%C3%A7in%20ise%20g%C3%BCnl%C3%BCk,%2C70%20TL'ye%20%C3%A7%C4%B1kar%C4%B1lm%C4%B1%C5%9Ft%C4%B1r, (Erişim Tarihi: 20.01.22)
• Mollamahmutoğlu, H. (2008). İş Hukuku. Ankara: Turhan Kitapevi.
• Nazlı, S. (2020). COVID-19 Salgınının Ekonomik ve Sosyal Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun’un İş Hukukuna Yönelik Hükümlerinin Değerlendirilmesi, İstanbul Medipol Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7(1), 251-271.
• Otru, İ. (2012). İş Hukukunda Ücretsiz İzin. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Özkan, M. S. (2008). İşverenin İflas Etmesi Halinde İşçilik Hak ve Alacaklarının Karşılanması Konusundaki Sistemler ve Türk Hukukundaki Durum, Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Sarmış, İ. & Şahin, O. (2014). Avrupa Sosyal Şartı. Ankara: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Dış İlişkiler ve Yurtdışı İşçi Hizmetleri Genel Müdürlüğü, Yayın No:06.
• Sayın A. K. (2019). ILO Normları Bakış Açısı ile Dünyada ve Türkiye’de Asgari Ücret Uygulamaları, Çalışma ve Toplum, 3, 1877-1916.
• Sosyal Güvenlik Kurumu. Uzaktan Çalışma Gün Bildirimi. https://www.google.com/search?q=%22sgk.gov.tr%22+%22uzaktan+%C3%A7al%C4%B1%C5%9Fma%22&rlz=1C1SQJL_trTR813TR813&oq=%22sgk.gov.tr%22+%22uzaktan+%C3%A7al%C4%B1%C5%9Fma%22&aqs=chrome..69i57j33i160.36840j0j4&sourceid=chrome&ie=UTF-8#, (Erişim Tarihi: 20.01.22).
• Soyer, P. (2003). 4857 Sayılı Yeni İş Kanunu Değerlendirme Konferans Notları. Bolu: Türk –İş Yayınları.
• Sümer, H. H. (201). İş Hukuku. Konya: Mimoza Basım.
• Süzek, S. (2017). İş Hukuku, İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Süzek, S. (2021). İş Hukuku, İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Sychenko, E. (2017). International Protection of Employee’s Privacy under the European Convention on Human Rights, Zbornik PFZ, 67(5), 757-781.
• T.C. Yasalar (03.03.2004). Yıllık Ücretli İzin Yönetmeliği, Ankara.
• T.C. Yasalar (08.09.1999). 4447 Sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu. Ankara.
• T.C. Yasalar (09.06.1932). 2004 Sayılı İcra ve İflas Kanunu, Ankara.
• T.C. Yasalar (10.06.2003). 4857 Sayılı İş Kanunu, Ankara.
• T.C. Yasalar (11.01.2011). 6098 Sayılı Borçlar Kanunu, Ankara.
• T.C. Yasalar (15.07.2016). 6728 Sayılı Yatırım Ortamının İyileştirilmesi Amacıyla Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Ankara.
• T.C. Yasalar (17.04.2020). 7244 Sayılı Yeni Korona virüs (Covid-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Ankara.
• T.C. Yasalar (20.04.1967). 854 Sayılı Deniz İş Kanunu, Ankara.
• T.C. Yasalar (21.07.1953). 6183 Sayılı Amme Alacakları Tahsili Usulü Hakkındaki Kanun, Ankara.
• T.C. Yasalar (26.03.2020). 7226 Sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, Ankara.
• T.C. Yasalar (27.09.2006). 5547 Sayılı Kanun’la onaylanması uygun bulunan Gözden Geçirilmiş Avrupa Sosyal Şartı, Ankara.
• T.C. Yasalar (31.05.2006). 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, Ankara.
• Werner, A. & Lim, M. (2016). The ethics of the living wage: a review and research agenda, Journal of Business Ethics, 137(3), 433-447.