SOSYAL GİRİŞİMCİLİK KAVRAMI VE TÜRKİYE GİRİŞİMCİLİK EKOSİSTEMİNDE BİR SOSYAL GİRİŞİM ÖRNEĞİ: FAZLA GIDA A.Ş.

Yıl 2023, Cilt: 25 Sayı: 3, 1026 - 1058, 15.09.2023

Asiye Ayben Çelik

https://doi.org/10.16953/deusosbil.1317368

Öz

İçinde yaşadığımız çağda iklim krizi, açlık, cinsiyet eşitsizlikleri, çevre kirliliği, gıda israfı gibi küresel sorunların varlığı, sadece hükümetlerin değil, girişimcilerin de sosyal fayda yaratma motivasyonu ile aksiyon aldıkları bir çevre yaratmıştır. Bu çevrede toplumsal fayda yaratma önceliğiyle kurulan sosyal girişimler, sürdürülebilir bir iş modeli kapsamında sosyal sorunlar için çözüm üreten değer önerileriyle hizmet vermektedir. Misyon odaklı bu girişimler, ölçülebilir sosyal etkiyi amaçlamakta, elde ettikleri gelir ile sürdürülebilirliği sağlarken kârlarını tekrar yatırıma döndürmektedirler. Bu çalışma ile Türkiye’deki girişimcilik ekosistemi içinde doğmuş, sürdürülebilir kalkınma amaçlarından öncelikli olarak Sorumlu Üretim ve Tüketim’e odaklanarak gıda israfına yönelik değer önerisi yaratan Fazla Gıda A.Ş., iş fikrinin doğuşu ve doğrulanması süreci, iş modeli, büyüme sürecinde ekosistem içinde yararlandığı finansman kaynakları, bir sosyal girişim olarak inovatif yönü, etki odaklı oluşu ve sürdürülebilir kalkınmaya katkısı örnek olay kapsamında incelenmektedir. Böylece çalışma ile sosyal girişimci adaylarına iş fikrinin doğuşundan ticarileşmesine deneyimleyecekleri süreçleri görmeleri ve girişimcilik ekosisteminde faydalanabilecekleri araçları tanımaları hususunda panoramik bir görünüm sunarak alana katkı sağlamak amaçlanmaktadır. Bu yönüyle özgün olan çalışmada, Fazla Gıda A.Ş.’nin, sosyal inovasyonu gerçekleştirmede sunduğu değer önerisi, hedef müşteri segmentlerine uygun yenilikçi çözümleri, iş ve gelir modelleri, kullandığı kanallar, büyüme sürecinde aldığı yerli ve yabancı yatırımlar, girişimcilik ekosisteminde girdiği yarışmalar, hızlandırma programları ve kazandığı ödüller ve son olarak etki odaklı bir sosyal girişim olarak benimsediği sürdürülebilir kalkınma amaçları irdelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Girişimcilik, Sosyal Girişim, Sosyal Etki, Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları, İnovasyon.

Teşekkür

Bu yayının vücut bulmasında sağladıkları destek ve iş birliğinden ötürü Fazla Gıda A.Ş. yetkililerine teşekkürlerimi sunarım.

THE CONCEPT OF SOCIAL ENTREPRENEURSHIP AND A SOCIAL ENTREPRISE CASE IN TURKISH ENTREPRENEURSHIP ECOSYSTEM: FAZLA GIDA A.Ş.

Öz

Global problems such as climate crisis, poverty, gender inequalities, environmental pollution, food waste in tour contemporary world have created an environment in which not only governments but also entrepreneurs take action with the motivation to create a social benefit. Social enterprises, established with the priority of creating social benefit, operate in the market with a business model that will ensure their sustainability and a value proposition that produces a solution to a social problem. Social enterprises, which are distinguished from traditional non-profit charitable organizations and for-profit business ventures, as “impact investments aiming to create a measurable social impact with financial return”, are mission-oriented profit-oriented institutions that ensure their sustainability with the income they earn. With this study, it’s planned to study on Fazla Gıda A.Ş., which was born in Turkish Entrepreneurial Ecosystem and offering a value proposition focused on SDG 12 Responsible Production and Consumption and food waste, in terms of raise of business idea, foundation and growth, its innovativeness, impact-orientation and commitment into SDGs in qualitative research pattern. The purpose of the study is to demonstrate the foundation motivation, the raise of business idea, validation of business idea, the role of technology in the emergence of the product, its business and income model, in-kind and cash supports and investments received, and commercialization process of the social enterprise. By this means, while the concept of social entrepreneurship will be discussed, a Turkish social enterprise, proved its success with the awards and investments received and will expand its operations to foreign markets with the internationalization vision, will be brought to Turkish literature.

Anahtar Kelimeler

Social Entrepreneurship, Social Enterprise, Social Impact, Sustainable Development Goals, Innovation.

Kaynakça

• Acomi, O., Siguencia, L.O. & Ochoa-Daderska, R. (2021). Gelecek gençlik çalışmaları için girişimci zihniyet / Sosyal girişimcilik araç kiti. Erasmus+ Projesi 2020-1-RO01-KA205-078727, doi: 10.5281/zenodo.7571350.
• Alvord, S. H., Brown, L. D., & Letts, C. W. (2004). Social entrepreneurship: Leadership that facilitates societal transformation – An Exploratory Study. Working Cambridge, MA: Center for Public Leadership.
• Anonim (t.y.), Sosyal Girişimcilik Ekosistemi Veritabanı. https://airtable.com/shrzxtg1KC7R77oRB/tblK3qF4o740u08NJ, (Erişim Tarihi: 01.06.2023).
• Aslan, G., Araza, A. & Bulut, Ç. (2012). Sosyal girişimciliğin kavramsal çerçevesi. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 7 (2), 69-88.
• Austin, J., Stevenson, H. & Wei–Skillern, J. (2012). Social and Commercial Entrepreneurship: Same, Different, or Both?. RAUSP : Revista de Administração da Universidade de São Paulo. 47 (3), 370-384. 10.1590/S0080-21072012000300003.
• Aydın, N. (2015). Büyüme potansiyeli yüksek, yenilikçi girişimlerin erken aşama finansmanı: Ciceksepeti.com Örneği. Akademik Bakış Dergisi, 52, 111-125.
• Battilana, J. & Dorado, S. (2010). Building Sustainable Hybrid Organizations: The Case Of Commercial Microfinance Organizations. The Academy of Management Journal, 53 (6), 1419-1440.
• Bosma, N., Schøtt, T., Terjesen, S. & Kew, P. (2015). Global entrepreneurship monitor – Special topic report social entreprenurship. https://www.gemconsortium.org/report/gem-2015-report-on-social-entrepreneurship, (Erişim Tarihi: 15.01.2023).
• British Council, (2019). ‘Türkiye’de Sosyal Girişimlerin Durumu’. https://www.britishcouncil.org.tr/programmes/education/social-enterprise-research, (Erişim Tarihi: 25.07.2023).
• CAF (2008). The three model of social enterprises: creating social ımpact through trading activities: Part 1 – Venturesome. https://www.cafonline.org/docs/default-source/about-us-publications/ventursome3modelsofsocialenterprise_part1jan2008.pdf, (Erişim Tarihi: 25.01.2023).
• Cankurt, A. H. (2022). B Corp statüsüne geçiş yapan Fazla, 2023 yılında İspanya’ya açılacağını duyurdu. https://egirisim.com/2022/12/16/b-corp-statusune-gecis-yapan-fazla-2023-yilinda-ispanyaya-acilacagini-duyurdu/, (Erişim Tarihi: 15.04.2023).
• Certified B Corporation, (t.y.). B Corp sertifikası nedir?. https://www.bcorpturkey.org/service/b-corp-sertifikasi-nedir/, (Erişim Tarihi: 12.05.2023).
• Certo, S.T. & Miller, T. (2008). Social entrepreneurship: Key issues and concepts. Business Horizons, 51, 267—271.
• Dees, J.G. (2001). The meaning of “social entrepreneurship”. https://centers.fuqua.duke.edu/case/wp-content/uploads/sites/7/2015/03/Article_Dees_MeaningofSocialEntrepreneurship_2001.pdf, (Erişim Tarihi: 20.02.2023).
• Deloitte (2018). 2018 Deloitte millennial survey millennials disappointed in business, unprepared for industry 4.0. https://www2.deloitte.com/content/dam/Deloitte/global/Documents/About-Deloitte/gx-2018-millennial-survey-report.pdf, (Erişim Tarihi: 18.05.2023).
• Duman, K.N. (2022), Girişimcilik - İcat Çıkaran İşler: Fazla Gıda. Harvard Business Review Türkiye, https://hbrturkiye.com/roportaj/icat-cikaran-isler-fazla-gida, (Erişim Tarihi: 06.05.2023).
• Dupain, W., Scharpe, K., Gazeley, T., Bennett, T., Mair, J., Raith, M. & Bosma, N. (2022). The state of social enterprise in europe – European Social Enterprise Monitor 2021-2022. Euclid Network.
• EC (European Commission) (2023a). Internal market, industry, entrepreneurship and SMEs - Supporting entrepreneurship. https://single-market-economy.ec.europa.eu/smes/supporting-entrepreneurship_en. (Erişim Tarihi: 15.01.2023).
• EC (European Commission) (2023b). Social economy and inclusive entrepreneurship - Social entrepreneurship. https://ec.europa.eu/social/main.jsp?catId=952&intPageId=2914&langId=en, (Erişim Tarihi: 15.01.2023).
• Efeoğlu, H.G. (2023). Türkiye’de sosyal girişimciliğin gelişimi ve kurumsallaşma önerileri, Bölgesel Kalkınma Dergisi, 1 (2), 214-231.
• Ekoiq (2022). Türkiye’de bir yılda 147 Titanik ağırlığında gıda çöpe gidiyor!. https://www.ekoiq.com/turkiyede-bir-yilda-147-titanik-agirliginda-gida-cope-gidiyor/, (Erişim Tarihi: 12.01.2023).
• EMES & UNDP (2008). Social enterprise: A new model for poverty reductionand employment generation - An examination of the concept and practice in Europe and the Commonwealth of Independent States. https://www.undp.org/tr/turkiye/publications/sosyal-isletme-yoksullugu-azaltma-ve-istihdam-yaratmak-icin-yeni-bir-model, (Erişim Tarihi: 10.03.2023).
• EPA (t.y.). Food Recovery Hierarchy. https://www.epa.gov/sustainable-management-food/food-recovery-hierarchy, (Erişim Tarihi: 17.07.2023).
• Ersen, T.B., Kaya, D. & Meydanoğlu, Z. (2010). Sosyal Girişimler ve Türkiye: İhtiyaç Analizi Raporu. Tüsev Yayınları, No:50, İstanbul.
• Fazla, (2023a). Fazla: Bir girişimcilik hikayesi. https://fazla.com/blog/fazla-bir-girisimcilik-hikayesi/, (Erişim Tarihi: 10.03.2023).
• Fazla (2023b). Hikayemiz. https://fazla.com/hikayemiz/, (Erişim Tarihi: 10.01.2023).
• Fazla Gıda A.Ş. (2022). Akıllı Tartı Sistemi şirket tanıtım materyali.
• Gerring, J. (2006). Case study research: Principles and practices. Cambridge University Press.
• Günlü, E. (2015). Sosyal girişimcilik olgusunun kavramsal analizi ve turizmde sosyal girişimcilik. Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 16 (35), 23-42.
• Gürbüz, S. & Şahin F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri felsefe-yöntem- analiz. 5. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Hürriyet, (2018). Gıda Bankası ‘Fazla Gıda’yı ihtiyaç sahiplerine ulaştırıyor. https://www.hurriyet.com.tr/yerel-haberler/istanbul/gida-bankasi-fazla-gidayi-ihtiyac-sahiplerine-40763027, (Erişim Tarihi: 02.02.2023).
• Ilgar, M. Z. & Ilgar, S. C. (2013). Nitel bir araştırma deseni olarak gömülü teori (temellendirilmiş kuram). İZÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (3), 197-247.
• Kaşka, K. M. (2021). B Corp’lar: Kar elde etmekten ‘daha iyisini’ yapan şirketler. https://iklimgazetesi.com/b-corplar/, (Erişim Tarihi: 10.05.2023).
• Mair, J. & Marti, I. (2006), Social entrepreneurship research: A source of explanation, prediction and delight, Journal of World Business,41 (1), 36-44.
• Martin, R.L. & Osberg, S. (2007). Social entrepreneurship: The case for definition. Stanford Social Innovation Review, Spring, 29-39.
• Merriam, S.B. (2015). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber. 3. Basımdan Çeviri, Nobel Yayıncılık: Ankara.
• Miller, T., Grimes, G.M., McMullen, J. & Vogus, T. (2012). Venturing for others with heart and head: How compassion encourages social entrepreneurship. Academy of Management Review 2012, 37(4), 616–640.
• Müftigil Y., Fortuna, A.S. & Ongan, G. (2020). Sosyal girişimciliği etki odaklı düşünmek: Sosyal girişimcilik eğitimi için bir rehber. KUSİF, İstanbul.
• OECD, (t.y.). Social Entrepreneurship in Europe- An OECD-European Commission project. https://www.oecd.org/cfe/leed/social-entrepreneurship-oecd-ec.htm, (Erişim Tarihi: 10.01.2023).
• Özdevecioğlu, M. & Cingöz, A. (2009). Sosyal girişimcilik ve sosyal girişimciler: Teorik çerçeve. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (32), 81-95.
• Peredo, A.M. & McLean, M. (2006). Social entrepreneurship: A critical review of the concept. Journal of World Business, 41, 56–65.
• Phills, J.A., Deiglmeier, K. & Miller, D.T. (2008). Rediscovering Social Innovation, Stanford Social Innovation Review, 6 (4), 34–43.
• Ryder, P. & Vogeley, J. (2017). Telling the impact investment story through digital media:An Indonesian case study, Communication Research and Practice, doi:10.1080/22041451.2017.1387956.
• Schultz, R. (2009). Preface - Social Business: Designing the possibility space for social action. In J. A. Goldstein, J. K. Hazy & J. Silberstang (Eds.), Complexity science and social entrepreneurship: adding social value through systems thinking (Vol. 3: Exploring organizational complexity series, pp. 1-8). Litchfield Park, AZ: ISCE Publishing.
• Social Enterprise UK, (2022). Buy social corporate challenge – Year 6 report. https://www.socialenterprise.org.uk/app/uploads/2022/09/SEUK-Buy-Social-Report-September-2022.pdf, (Erişim Tarihi: 20.05.2023).
• Sönmez, A., Arıker, Ç. & Toksoy, A. (2016). Dünyada ve Türkiye’de Sosyal Girişimciliğin Gelişimi, Sosyal ve Beşeri Bilimler Araştırmaları Dergisi, 17 (37), 102-121.
• Surie, G. & Ashley, A. (2008). Integrating pragmatism and ethics in entrepreneurial leadership for sustainable value creation. Journal of Business Ethics, 81 (1), 235-246.
• T.C. Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı, (2019). 100. Yıl Türkiye Planı – 11. Kalkınma Planı (2019-2023). https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2022/07/On_Birinci_Kalkinma_Plani-2019-2023.pdf, (Erişim Tarihi: 25.07.2023).
• Türkiye Sosyal Girişimcilik Ağı, (2019). Türkiye Sosyal Girişimcilik Ekosistemi Durum Analizi. https://www.sosyalgirisimcilikagi.org/t-rkiye-sosyal-giri-imcilik-ekosistem-durum-raporu-yay-nda, (Erişim Tarihi: 02.06.2023).
• TÜSEV (2014). Konferans raporu - Sosyal girişimcilik: Sosyal içerme ve sürdürülebilir toplumsal gelişme olanakları. https://www.tusev.org.tr/usrfiles/images/26_Haziran_SG_Konferans_Notlari.pdf, (Erişim Tarihi: 05.01.2023).
• Wolk, A. M. (2008). Advancing social entrepreneurship: Recommendations for policy makers and government agencies. The Aspen Institute, https://www.aspeninstitute.org/wp-content/uploads/files/content/docs/pubs/AdvSocEntrp%20FINAL.pdf, (Erişim tarihi: 02.06.2023).
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2018). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri, 11. Baskı, Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Zahra, S.A., Rawhauser, H., Bhawe, N., Neubam, D. &Hayton, J.C. (2008). Globalization of social entrepreneurship opportunities, Strategic Entrepreneurship Journal, 2, 117–131, doi: 10.1002/sej. https://www.fazla.com, Erişim Tarihi:22.05.2023.