TÜRKİYE’DE SEÇİM İTTİFAKLARI DÖNEMİ: 2018’DEN GÜNÜMÜZE BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 3, 1288 - 1315, 15.09.2024

Gözde Müşerref Gezgüç Kaya

https://doi.org/10.16953/deusosbil.1430262

Öz

2017 yılında yapılan referandumla Türkiye’de hükümet sistemi değişmiş ve “Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi”ne geçilmiştir. Bu yeni sistemle birlikte Türk siyasal hayatının kurumsal yapısında da köklü değişimler yaşanmış ve yaşanmaya devam etmektedir. Değişimin yansıdığı alanlardan biri de partiler ve seçimlerdir. Yeni hükümet sistemiyle beraber Cumhurbaşkanlığı seçimlerini kazanabilmek için gerekli olan %50+1 hedefine tek bir adayın ulaşabilmesinin zorluğu partileri ve adayları “ittifak siyaseti”ne yöneltmiştir. 2018 seçimlerine biri Cumhur diğeri Millet olmak üzere iki ittifak girmiştir. Bu ittifaklar arası ilişkiler 2019 yerel seçim sonuçları üzerinde de etkili olmuştur. 2023 seçimlerine bu ittifakların dışında 3 ittifak daha katılmıştır. Bugün için ittifaklar önemli siyasi aktörler olarak karşımızda durmaktadır. Bu çalışmada, Türk siyasal hayatında belli bir dönem, yani 2018 sonrası, seçim ittifakları konusuyla değerlendirilecektir. Araştırmanın temel amacı, yasal zemine oturması açısından yeni bir durum olan “ittifak siyaseti” konusunu etraflıca incelemektir. Konunun öncelikli olarak partiler arası ilişkileri ve ittifakı ilgilendirdiği düşünülse de neden ittifaklara ihtiyaç duyulduğu, seçimlerle ilgili mevzuat, seçmenler, temsil ve oy sistemi açısından da değerlendirilmesi gerekir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden olan literatür analizi ve niteliksel metin çözümlemesi yapılacaktır. İttifak siyaseti, partiler arası ittifak konusuyla ilgili çalışmalar taranırken Google Scholar, Dergipark, kütüphane veri tabanları, tezler ve bilim insanlarının tartışmalarını içeren internet kaynaklarından yararlanılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Seçim ittifakları, Seçimler, Partiler, Hükümet sistemi

ELECTORAL ALLIANCES PERIOD IN TÜRKİYE: AN EVALUATION FROM 2018 TO THE PRESENT

Öz

With the referendum held in 2017, the government system in Türkiye has been changed and the "Presidential Government System" has been adopted. Through this new system, fundamental changes have been experienced in the institutional structure of Turkish political life and continue to be experienced. One of the areas where change is reflected is parties and elections. With the new government system, the difficulty for a single candidate to reach the 50%+1 target required to win the elections led parties and candidates to "alliance politics". Two alliances, one of the Republic and the other of the Millet, entered the 2018 elections. These alliance relations also had an impact on the 2019 local election results. In addition to these alliances, 3 more alliances were added to the 2023 elections. Alliances are seen as important political actors today. This study aims to examine the issue of "alliance politics", which is a new situation for Türkiye. Although it is thought that the issue primarily concerns inter-party relations and alliances, it should also be evaluated in terms of why alliances are needed, legislation related to elections, voters, representation, and the voting system. In the study, a literature analysis, and qualitative analysis which is one of the qualitative research methods, will be used. While scanning the studies on alliance politics and cross-party alliance, Google Scholar, Dergipark, library databases, thesis, and internet resources including the discussions of scientists will be used.

Anahtar Kelimeler

Electoral alliances, Elections, Parties, Government system

Kaynakça

• Akgül, S. (2023). Küresel perspektifte seçim ittifakları. (Yayımlanmamış Doktora Tezi). International Dublin University, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Ankara.
• Aksoy, İ. U. (2019). 2018 genel seçimler öncesi AK Parti-MHP Cumhur İttifakı’nın seçmen nezdindeki toplumsal algısı. International Journal of Economics Administrative and Social Sciences, 2 (1), 21-39.
• Aktan, C. C. (2023). Kamu tercihi perspektifinden Türkiye’de parti enflasyonu ve ittifakçılık 2023 seçimleri: Seçim fırsatçılığı ve menfaatçilik (Tabela Partileri, Küskünlerin Partileri, Merhum Siyasetçilerin Politik Mirası Üzerinden Menfaat Kollayan Partiler ve Diğerleri). Hukuk ve İktisat Araştırmaları Dergisi, 15 (1), 73-97. doi: 10.53881/hiad.1310406
• Aydoğan Ünal B. (2019). Türkiye’nin yeni sisteminde seçim öncesi ı̇ttifaklar. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi, 10 (2), 321-328.
• Barın, T. (2019). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde temsilde adalet ilkesi ve “seçim ittifakı” düzenlemesinin değerlendirilmesi. Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, (1), 1-34. https://doi.org/10.33432/ybuhukuk.537629
• Bogaards, M. (2014). Electoral alliances in Africa: What do we know, what can we do?. Journal of African Elections, 13 (1), 25–42.
• Çirkin, F. (2019). Temsilde Adalet İlkesi Açısından Genel Seçimlerde İttifak. Anadolu Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 5 (2), 433-449.
• Çolak, Ç., D. (2020). Seçim ittifakı sisteminin 2018 milletvekili genel seçimine etkileri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 15 (2), 719-742.
• Demirkol, Ö. & Çoban Balcı, A. (2021). Türkiye’de seçim ittifakları. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22 (2), 350-377.
• Durgun, Ş. (2021). Parti siyasetinden ittifak siyasetine. Hitit Sosyal Bilimler Dergisi, 14 (2), 500-519.
• Duverger, M. (1993). Siyasi Partiler. (4. basım). Ankara; Bilgi Yayınevi.
• Ete, H. (2018). 24 Haziran seçimleri: Yeni sistemin siyaseti ve sosyoloji. Muhafazakar Düşünce, 15 (54), 293-321.
• Golder, S. N. (2005). Pre-Electoral coalitions in comparative perspective: A test of existing hypotheses. Electoral Studies, 24, 643-663.
• Golder. S. N. (2006). Pre-Electoral coalition formation in parliamentary democracies. British Journal of Political Science, 36 (2), 193-212.
• Gündoğmuş, B. (2021). M. Duverger’in parti ittifakları teorisi ışığında Türkiye’de Cumhur ve Millet ittifakına yönelik bir değerlendirme. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (DÜSBED), 13 (27), 28-41.
• Karadağ, A. E. (2022). BeşiBirYerde (80) Türkiye siyasi tarihinde yer alan beş seçim sistemi. Medyascope. https://medyascope.tv/2022/03/15/besibiryerde-80-turkiye-siyasi-tarihinde-yer-alan-bes-secim-sistemi/ adresinden erişildi.
• Karakoç, Ş. M. (2020). Türkiye’de siyasetin dönüşümü: ‘Güçlü devlet geleneği’nden ‘total siyaset’e. Journal of Economy Culture and Society, 62, 227-253.
• Kocapınar, G. & Kalaycıoğlu, E. (2024). Elections and partisanship: analyzing the results of the 2023 general elections in Turkey. Southeast European and Black Sea Studies, DOI: 10.1080/14683857.2024.2311942
• KONDA, (2023). 14 ve 28 Mayıs 2023 Genel Milletvekili ve Cumhurbaşkanlığı Seçimleri Sandık Analizi. https://konda.com.tr/uploads/2305-mayis-barometre-142-sandikanalizi-f64bed809b924b9aeb042f449ed33ead9e9de83efe91838339476286eb3ef868.pdf adresinden erişildi.
• Kurtbaş, İ. (2017). Türkiye’de politik değişim ve siyasi elitler merkez-çevre kuramının gözden geçirilmesi ve Türkiye’de bir “elit koalisyonu olarak yeni elitler”. The Jounal of Academic Social Science Studies, 54, 179-204.
• Küçüksüslü, Ş. (2023). Anayasa’nın 67. maddesi karşısında seçim kanunlarındaki değişikliklerin uygulanması sorunu. Ankara Barosu Dergisi, 81 (2), 321-324.
• Laleoğlu, B. (2023). 2023 seçimlerini anlamak iki sandık arası sonuçlar. SETA Analiz. Elde edilme tarihi: 15 Mart 2024, https://www.setav.org/analiz-2023-secimlerini-anlamak-iki-sandik-arasi-sonuclar/ adresinden erişildi.
• Millet İttifakı resmen kuruldu: Protokolün detayları ortaya çıktı. (2018, Mayıs 5). Cumhuriyet Gazetesi. https://www.cumhuriyet.com.tr/haber/millet-ittifaki-resmen-kuruldu-protokolun-detaylari-ortaya-cikti-969564 adresinden erişildi.
• Milletvekili Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. (2022, Nisan 6). Resmi Gazete (Sayı: 31801). https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2022/04/20220406-1.htm#:~:text=6%20Nisan%202022%20%C3%87AR%C5%9EAMBA&text=MADDE%201%2D%2010%2F6%2F,%E2%80%9Cy%C3%BCzde%20yedilik%E2%80%9D%20%C5%9Feklinde%20de%C4%9Fi%C5%9Ftirilmi%C5%9Ftir. adresinden erişildi.
• Miş, N. (2018). Yeni siyasal sistemin ilk seçimleri ve sonuçlarının karşılaştırmalı analizi. Muhafazakar Düşünce, 15 (54), 323-355.
• Miş, N. & Duran, H. (2018). Seçim ittifakları. SETA, https://setav.org/assets/uploads/2018/02/232.-SEÇİM-İTTİFAKLARI.pdf adresinden erişildi.
• Miş, N. & Duran, H. (2019). İttifaktan blok siyasetine 31 Mart yerel seçimleri. ADAM AKADEMİ Sosyal Bilimler Dergisi, 9 (2), 363-393.
• Neziroğlu, İ. & Yılmaz, T. (2015). Koalisyon hükümetleri, koalisyon protokolleri, hükümet programları ve genel kurul görüşmeleri (Cilt 2). Ankara: TBMM Basımevi.
• Nişancı, Ş., Doğan, S. (2022) Türkiye’de 2018 yılında gerçekleştirilen seçi ittifaklarının kurumsal yönden analizi. Trends in Business and Economics, 36 (2), 183-194.
• Oğuz, M. C. (2019). Seçimlerin, demokratikleşme sürecine etkileri: Seçim ittifakları ve Türkiye üzerine bir tartışma. Memleket Siyaset Yönetim, (31), 1-36.
• Özdemir, A. (2023). Seçim kanunu’nda 2022 yılında yapılan değişikliklerin 2023 yılı milletvekili seçimlerine etkisi. TBB Dergisi, 168, 103-128.
• Resmi Gazete, 12 Eylül 1980, Sayı: 17103, s. 2, Elde edilme tarihi: 12/03/2024, https://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/17103_1.pdf
• Savut, E. (2020). Geçmişten bugüne Türkiye siyasetinde seçim Iittifakları: Tercih mi? Zorunluluk mu?. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 39, 33-48.
• Sayın, A. (2019, Nisan 1). Yerel Seçim 2019- İttifak bu kez AKP’ye kaybettirdi, CHP’ye kazandırdı: Ankara 25 yıl sonra el değiştirdi. BBC. https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-47769228 adresinden erişildi.
• Tillman, E. R. (2015). Pre-electoral coalitions and voter turnout. Party Politics, 21 (5), 726-737.
• Tosun, T. (2021). Yeni dönem siyaseti: İttifaklar. Perspektif, https://www.perspektif.online/yeni-donem-siyaseti-ittifaklar/ adresinden erişildi.
• Tosun, T. & Erdoğan Tosun, G. (2015). Kazananı ve kaybedenleriyle 1 Kasım seçimleri. Toplum ve Demokrasi, 9 (19-20), 1-23.
• Turan, M. (2018). Türkiye’nin yeni yönetim düzeni: Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi. Social Sciences Research Journal, 7 (3), 42-91.
• Uzun, M. S. (2018). Siyasi Partiler ve Seçim Hukuku Kısıtları İçerisinde Türkiye’de Seçim İttifakları ve Alternatif Seçim İttifakı Modelleri, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Selçuk Üniversitesi, Konya.
• Yılmaz, İ. (2022). İttifak sisteminin ve milletvekili sayısının artmasının temsilde adalete etkisi. Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, 50, 159-180.
• Yüksek Seçim Kurulu. (2023). https://www.ysk.gov.tr adresinden erişildi.
• Yüksek Seçim Kurulu. (2024). https://www.ysk.gov.tr/tr/31-mart-2024-secimi/46637316 adresinden erişildi.
• Zariç, S. (2021). İttifak sistemi etkisinin analizi amacıyla Adana ve Mersin illerinde 2015 ve 2018 genel seçim sonuçlarının karşılaştırılması. International Academic Social Resources Journal, 6 (30), 1545-1551.