Mekkeli Müşriklerin İlah-Allah Tasavvuru ve Şirkleri

Yıl 2024, Cilt: 27 Sayı: 2, 206 - 228, 31.12.2024

Mehmet Şaşa

https://doi.org/10.58852/dicd.1580782

Öz

Bu çalışmada Mekkeli müşriklerin yüce bir ilâha inandıklarını iddia ettikleri halde nasıl şirke düştükleri, niye müşrik olarak nitelendirildikleri, hangi yönlerden şirke düştükleri ve şirke düşme sebeplerini ortaya koymak hedeflenmiştir. Dolayısıyla nasslardan hareketle onların ilâh ve Allah tasavvuru tespit edilmiş, onların müşrik olarak görülmelerine sebep olan faktörler beyan edilmiştir. Araştırmada literâtür tarama, sistematik tahlil ve değerlendirme yöntemi kullanılmıştır. Çalışmada konuyla ilgili nassların yanı sıra doğrudan ilişkili klasik ve güncel çalışmalar temel başvuru kaynağı kabul edilmiştir. Nihai olarak onların, kendilerince O’na yaklaşmak için başka varlıkları da ilâhlaştırmaktan ve Kâbe’ye hizmet ederek dindarlıktan vazgeçmemekle birlikte samimi olsunlar ya da olmasınlar Allah’ın varlığına inandıklarını itiraf eden müşrik bir toplum olduğu görülmüştür. Bu doğrultuda onların; gökten yağmur yağdırmak, güneş ve ayı emrinde bulundurmak, her şeyi idare etmek, yaratmak gibi insan gücünü aşan birçok fiili meydana getiren yüce bir ilâha inandıkları müşahede edilmiştir. Bununla birlikte onların, Allah’ın dışındaki varlıklardan yardım dileme, onlara hüküm yetkisi verme, ibadet ve dua etme gibi eylemleri gerçekleştirerek şirk koştukları saptanmıştır. Müşriklerin Allah’la beraber başka varlıklara tapmalarının sebepleri tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kelâm, Mekkeli müşrikler, ilah, tasavvur, tevhîd, şirk

Etik Beyan

Bu çalışmanın hazırlanma sürecinde bilimsel ve etik ilkelere uyulduğu ve yararlanılan tüm çalışmaların kaynakçada belirtildiği beyan olunur.

Teşekkür

Teşekkürler

The Concept of Deity-God and Their Polytheism of the Meccan Polytheists

Öz

This study aims to reveal how the Meccan polytheists fell into polytheism despite claiming to believe in a supreme deity, why they were described as polytheists, in what ways they fell into polytheism, and the reasons for their falling into polytheism. Therefore, their conception of God and Allah was determined as much as possible based on the teachings of the Quran and the Sunnah, and the factors that caused them to be seen as polytheists were stated. In this study, the methods of literature review, systematic analysis, and evaluation were employed. In addition to the relevant texts, directly related classical and current studies were accepted as the main reference sources in the study. Ultimately, it has been observed that they were a polytheistic society who, in their way, associated other beings with God to draw closer to Him, while continuing to serve the Kaaba and display religiosity, they still acknowledged the existence of Allah, albeit insincerely. In this context, it has been noted that they believed in a supreme deity who performed many actions beyond human capabilities, such as sending down rain from the sky, commanding the sun and the moon, governing everything, and creating. However, it was determined that they committed polytheism by performing actions such as asking for help from beings other than Him, granting them the authority to rule, worshipping and praying. The reasons why the polytheists worshipped beings other than Allah along with Him have been determined.

Anahtar Kelimeler

Kalām (Islamıc Theology), Meccan Polytheists, Deity, Concept, Monotheism

Etik Beyan

It is declared that scientific, ethical principles have been followed while carrying out and writing this study, and that all the sources used have been

Kaynakça

• Ali, Cevad. el-Mufassal fî târîhi’l-Arap kablel’l-İslâm. 10 Cilt. b.y.: y.y., 1413/1993.
• A‘zamî, Ebû Ahmed Muhammed Abdullah. el-Câmiu’l-kâmil fi’l-hadîsi’s-sahîhi’ş-şâmil el-müretteb alâ ebvâbi’l-fıkh. 12 Cilt. Riyâd: Dâru’s-Selâm li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1437/2016.
• Afgânî, Ebû Abdullah Şemsuddîn b. Muhammed. Cuhûdu ulemâi’l-Hanefiyye fî ibtâli akāidi’l-kubûriyye. 3 Cilt. b.y.: Dâru’s-Samîî, 1416/1996.
• Âl Nu‘mân, Şâdî b. Muhammed b. Sâlim. Câmiu turâsi’l-Allâme el-Elbânî fi’l-akīde. 9 Cilt. Yemen/San‘a: Merkezu’n-Nu‘mân li’l-Buhûs ve’d-Dirâsâti’l-İslâmiyye, 1431/2010.
• Âlu’ş-Şeyh, Sâlih b. Abdülazîz b. Muhammed. Hâzihi mefâhîmunâ. Riyâd: İdâretu’l-Mesâcid ve’l-Meşârîi’l-Hayriyye, II. Basım, 1422/2001.
• Âlûsî, Şihâbuddîn Mahmûd b. Abdillâh. Rûhu’l-meânî. thk. Ali Abdülbârî Atiyye, 16 Cilt. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1415/1994.
• Cerbû‘, Abdullah b. Abdurrahmân. el-Emsâlu’l-Kur’âniyye el-kıyâsiyye el-medrûba li’l-imân billâh. 3 Cilt. Medine: İmâdetu’l-Bahsi’l-İlmî bi’l-Câmiati’l-İslâmiyye, 1424/2003.
• Cündî, Ali. Fî târîhi’l-edebi’l-câhilî. b.y.: Mektebetu Dâri’t-Türâs, 1412/1991.
• Derveze, Muhammed İzzet. et-Tefsîru’l-hadîs. Kâhire: Dâru İhyâi Kutubi’l-Arabiyye, 1383.
• Ebâ Betîn, Abdullah b. Abdurrahmân. el-İntisâr lihizbillâhi’l-mevahhidîn ve’r-red ale’l-mücâdele ani’l-müşrikîn. thk. El-Velîd b. Abdurrahmân el-Feryân, Riyâd: Dâru Tayyibe li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1409/1989.
• Ebû Bekr, Muhammed Zekeriyya. eş-Şirk fi’l-kadîm ve’l-hadîs. 2 Cilt. Riyâd: Mektebetu’r-Rüşd li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, 1421/2000.
• Ezrakî, Ebu’l-Velîd Muhammed b. Abdullah. Ahbâru Mekke. çev. Yunus Vehbi Yavuz. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, II. Basım, 2020.
• Fevzân, Sâlih b. Fevzân b. Abdullah. İânetu’l-müstefîd bi şerhi kitâbi’t-tevhîd. 2 Cilt. b.y.: Müessesetu’r-Risâle, III. Basım, 1423/2002.
• Gün, Faruk. Gayb Bilgisi ve Gaybî Meseleler. İstanbul: Fecr Yayınları, 2022.
• Gün, Faruk. “İman ve Küfür Pratikleri Üzerine Bir İnceleme: el-Mebsut Örneği”. Şarkiyat 16/1 (Haziran 2024), 185-207.
• Gündüz, Şinasi. “Cahiliyye Dönemi Arap Putperestliği”. Cahiliyye Araplarının İlahları. ed. M. Mahfuz Söylemez. Ankara: Ankara Okulu Yayınları, 2016.
• Hâzin, Alâuddîn Ali b. Muhammed. Lübâbu’t-te’vîl fî meâni’t-tenzîl. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1415/1994.
• İbn Ahmed, Takiyuddin Muhammed b. Ahmed b. Ali. Şifâu’l-ğarâm bi ehbâri’l-beledi’l-harâm. 2 Cilt, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1421/2000.
• İbn Hacer, Ahmet b. Hacer b. Muhammed. Şeyh Muhammed b. Abdulvahab el-Müceddid el-Müfteri Aleyh. Birleşik Arap Emirlikleri: Dâru Fethi’ş-Şârika, 1415/1995.
• Ebû Muhammed Abdülmelik İbn-i Hişâm, es-Sîretu’n-nebeviyye, thk. Velîd b. Muhammed b. Selâme-Hâlid b. Muhammed b. Osmân. 2 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Beyâni’l-Hadîse, 1422/2001.
• İbn İbrahim, Ahmed b. İbrahim b. Hamd. Tavdîhu’l-mekâsıd ve tashîhu’l-kavâid fî şerhi kasîdeti’l-imâm İbn Kayyım. thk. Züheyr Şâviş. 2 Cilt. Beyrut: el-Mektebetu’l-İslâmî, III. Basım, 1406/1985.
• İbn Kayyım el-Cevziyye, Medâriku’s-sâlikîn fî menâzili’s-sâirîn, 4 Cilt. Riyâd: Dâru Atââtu’l-İlm, II. Basım, 1441/2019.
• İbn Kayyım el-Cevziyye, Şemsuddin. A‘lâmu’l-muvakkiîn an Rabbi’l-âlemîn. thk. Muhammed Azîz Şems. 5 Cilt. Riyâd: Dâru Atââtu’l-İlm, ts..
• İbn Kayyım el-Cevziyye, Şemsuddin. es-Savâiku’l-mürsele fi’r-red ale’l-Cehmiyye ve’l-Muattıla. thk. Ali b. Muhammed Dahîlullâh. 4 Cilt. Riyâd: Dâru’l-Âsıme, 1407/1986.
• İbnü’l-Kelbî, Ebu’l-Münzir Hişâm b. Muhammed. Kitâbu’l-esnâm. thk. Ahmet Zeki Paşa. (Kâhire: Matbaatu’l-Emîriyye, 1332/1914.
• İbn Tantâvî, Arafe. el-Menhecu’t-te’sîlî li dirâseti’t-tefsîri’t-tahlîl. b.y.: Merkezu Te’sîl ulûmi’t-Tenzîl, 1442.
• Kâsımî, Muhammed Cemâluddin b. Muhammed. Mehâsinu’t-te’vîl. thk. Muhammed Bâsıl Uyûnu’s-Sûd, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1418/1997.
• Mağnîsî, Mahmut Hasan. Müğni’t-tullâb. thk. İsâm b. Muhezzeb es-Sebû‘î. Dımeşk: Dâru’l-Beyrûtî, 1430/2009.
• Mâlikî, Seyyid Muhammed Alevî el-Hasenî. Mefâhîm yecibu en tusahhah. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, III. Basım, 1430/2009.
• Mâtürîdî, Ebu’l-Mansûr Muhammed b. Muhammed. Te’vîlâtu Ehli’s-Sünne. thk. Mecdî Bâsellum. 10 Cilt, Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1426/2005.
• Mervezî, Ebu’l-Muzaffer Mansur b. Muhammed b. Abdulcebbar b. Ahmed. Kavâidi’l-edilleti fi’l-usûl. thk. Muhammed Hasan eş-Şâfiî. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye, 1418/1999.
• Sırma, İhsan Süreyya. Müslümanların Tarihi. 5 Cilt. İstanbul: Beyan Yayınları, 2022.
• Sinanoğlu, Mustafa. “Şirk”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2010), 39/193-198.
• Süheylî, Ebu’l-Kâsım Abdurrahmân. er-Ravdu’l-enf fî şerhi’s-sîreti’n-nebeviyye. 7 Cilt. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî, 1412/1991.
• Taberî, Ebû Cafer Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. 24 Cilt. Mekke: Dâru’t-Terbiye ve’t-Turâs, ts..
• Temîmî, Hamd b. Nâsır b. Osmân el-Hanbelî. Mecmûatu’r-resâil ve’l-mesâil ve’l-fetâvâ. Tâif: Dâru Sekîf li’n-Neşr ve’t-Te’lîf, 1397/1977.
• Useymin, Muhammed b. Sâlih. el-Usûl min ilmi’l-usûl. İskenderiyye: Dâru’l-İmân, 2001.
• Vâkidî, Ebû Abdillah Muhammed b. Ömer. el-Meğâzî, thk. Marsden Cons, Beyrût: Dâru’l-A‘lemî, 3. Basım. 1409/1989.
• Vizaretu’l-Evkâf ve’ş-şuûni’l-İslâmiyye, Mevsuatu’l-fıkhıyyeti’l-Kuveytiyye. 45 Cilt. Kuveyt: y.y., 1404/1983.
• Yazır, Elmalılı Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili. Sad. Sıtkı Gülle. 10 Cilt. İstanbul: Huzur Yayın-Dağıtım, 2005.
• Zîne, Muhammed b. Cemîl. Mecmûatu Resâili’t-tevcîhât el-İslâmiyye li ıslâhi’l-ferd ve’l-muctema‘. 3 Cilt. Riyâd: Dâru’s-Samîî li’n-Neşr ve’t-Tevzî‘, IX. Basım, 1417/1997.
• Zuhaylî, Vehbe b. Mustafa. et-Tefsîru’l-münîr fi’l-akîde ve’ş-şerîa ve’l-menhec. 32 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1411/1991.
• Zuhaylî, Vehbe b. Mustafa. et-Tefsîru’l-vesît. 3 Cilt. Dımeşk: Dâru’l-Fikr, 1422/2002.
• Zühaylî, Muhammed Mustafa. el-Vecîz fî usûli’l-fıkhi’l-İslâmiyye. 2 Cilt. Dımeşk: y.y., 2. Basım, 1427/2006.