DOĞAL AFETLERİN KLASİK TÜRK ŞİİRİNE YANSIMASINA BİR ÖRNEK: SÂBİR PÂRSÂ DİVANI’NDA DEPREMLE İLGİLİ DÖRT TARİH MANZUMESİ

Yıl 2013, Sayı: 10, 259 - 265, 01.12.2013

Kazım Yoldaş

Öz

Hayatı her cephesiyle kucaklayan klasik Türk şiirinde, doğal afetlerin izine de rastlamak mümkündür. İnsanı derinden etkileyen doğal afetler, klasik şiirin içsel bakış açısı ile divanlarda işlenmiştir. Bu afetler karşısında insanın aczini dile getiren bu manzumelere örnek olarak Sâbir Pârsâ Divanı’nda yer alan dört tarih manzumesi makalemizin konusunu teşkil etmektedir. Biri Arapça, biri Farsça, biri de Türkçe birer beyitlik üç şiir ile beş bentlik bir müseddesten ibaret bu manzumelere konu olan deprem, h.1069 / m.1658–59 tarihini göstermektedir. XVII. yüzyılda sosyal sıkıntıların yanı sıra deprem ve yangın gibi doğal afetlerin de sıklıkla görüldüğü tarih kitaplarında kayıtlıdır. Sâbir Pârsâ ile aynı devirde yaşayan Cevrî’nin dîvânını neşreden Hüseyin Ayan, Na’îmâ Târîhi’nden şunları nakleder: “1052/1642’de İstanbul’da büyük bir zelzele olmuş, bu hadise “kıran”a bağlanmıştır. 1055 /1645’de güneş ve ayın tutulmaları da “melhame”lerin kayıtlarına göre uğursuz sayılmıştır. 1058/1648’deki İstanbul ve civarını sarsan büyük zelzele de “uğursuz” olarak yorumlanmış ve devletin başsız kalacağına işaret sayılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Doğal Afetler, Sabir Parsa Divanı, Tarih Kıtaları, Deprem

AN EXAMPLE OF REFLECTION OF NATURAL DISASTERS ON CLASSICAL TURKISH POETRY: FOUR HISTORICAL POEMS ON EARTHQUAKE IN SÂBİR PÂRSÂ’S DİVAN

Öz

Embracing each façade of life, classical Turkish poetry can be found to include the traces of natural disasters. Deeply affecting human being, the natural disasters were dealt with in divans with an inner point of view of classical poetry. As an example of these poems expressing the human impotence in the face of these disasters, four historical poems in Sâbir Pârsâ’s Divan are the subject of this paper. The date of the earthquake, which is the subject of these poems that are composed of three poems-one is in Arabic, one Persian, and one Turkish-each in a couplet and of a five benthic müseddes, is 1069, though it is 1658-59 in Gregorian era. In the XVIIth century, that natural disasters such as earthquakes and fires, as well as social problems are often seen are recorded in the history books. Hüseyin Ayan, the contemporary of Sâbir Pârsâ and writer of Cevrî Dîvânı, reports in his Na’îmâ Târîhi the following: In 1642 G. 1052 H. a large earthquake occured in Istanbul, and this event was connected to "destruction". In 1645 G. 1055 H , eclipses of the sun and moon were counted to be sinister according to the records the "melhame". the major earthquake that rocked İstanbul in 1648 G. 1058 H was also interpreted to be sinister and was interpreted as a sign that the state would remain leaderless

Anahtar Kelimeler

Natural Disasters, Sâbir Pârsâ’s Divan, Historical Poems, Earthquake.

Kaynakça

• Ayan, Hüseyin, (1981) Cevrî, Hayatı, Edebî Kişiliği, Eserleri ve Dîvânının Tenkidli Metni, Erzurum.
• Hammer Joseph von, (1991), Osmanlı Tarihi, Çev. Mehmet Ata, Haz. Abdülkadir Karahan, C.II, İstanbul.
• Râşid, (1282), Râşid Târîhi, C.I, İstanbul.
• Silahdâr Fındıklılı Mehmed Ağa, (1928), Silahdâr Târîhi, C.I, İstanbul.
• Yoldaş, Kazım, (2005), Sâbir Pârsâ Divanı, Kitabevi Yayınları, İstanbul.