KELAMULLAH VE HALKU’L-KUR’AN BAĞLAMINDA FAHREDDİN RAZÎ’NİN MUTEZİLE ELEŞTİRİSİ

Yıl 2018, Sayı: 20, 314 - 328, 01.06.2018

Abdullah Arca

Öz

Kelam sıfatının hakikati ve Halku’l-Kur’an’ın teolojik bir sorun olarak önem kazanmaya başlaması Müslümanların yabancı din ve kültürlerle olan doğrudan etkileşimin başlamasıyla bağlantılıdır. Bu çalışmada Mutezilenin, Kelam sıfatı ve Halku’l-Kur’an hakkındaki düşüncesi verilecek ardından Fahreddin Razî’nin onlara yönelttiği eleştriler işlenecektir. Araştırmamız, kelam sıfatının hakikati, Allah’ın mütekellim olmasının keyfiyeti ve Halku’l-Kur’an konularında Mutezile’nin ortaya koyduğu delillerle beraber Razî’nin bu delillere verdiği cevaplar ile sınırlı olacaktır. Mutezile ile Ehl-i Sünnet arasında kelam sıfatının hakikati hakkında yapılan tartışmalar Allah’ın her türlü noksanlıktan uzak olması ve kemal sıfatlarla muttasıf olmasıyla doğrudan ilişkisi bakımından büyük bir öneme sahiptir. Bu öneme bianen Fahreddin Razi, Mutezile’nin kelam sıfatını Allah’ın zatıyla kaim olan bir sıfat olarak değil de fiilî bir sıfat olarak görmesini Allah için noksanlık olarak kabul etmiş bu sıfatın zatî ve ezelî olduğunu, ses ve harflerden ayrı, Allah’ın nefsiyle kaim olan bir mana olduğunu ortaya koymaya çalışmıştır

Anahtar Kelimeler

Mutezile, Fahreddin Razi, Nefsî Kelam, Lafzî Kelam, Halku’l-Kur’an

THE CRITICISM OF MUTAZİLAH BY FAHREDDIN RAZI İN THE CONTEXT OF ALLAH’S KALAM AND CREATION QUR’AN

Öz

The fact of the Kalam and the beginning of gaining importance as a theological problem of the ceraiton Qur’an is related to the beginning of Muslims' direct interaction with foreign religions and cultures. In this study, the idea of the Mutazilah about Kalam and ceration Qur’an will pointed out then the criticism of Fahreddin Razi towards them will be processed. Our research’s limits are the fact of the Kalam and the answers given by Razi against to the Mutazilah proofs about creaiton Qur’an and the likelihood of Allah being a reciprocal. The discussion about the fact of Kalam between Mutazilah and Ahl-i Sunnah is crucial, because Allah is beyond all kinds of deficiencies and perfection belongs only to him. Therefore Fahreddin Razi accepted that the Mutazilah’s Kalam is a deficiency for Allah because Mutazilah regard Kalam as an de facto attribute, not as an attribute of Allah. In addition, he also tried to show the attribute is independent of voice and letters, and the mean cannot think without Allah’s soul

Anahtar Kelimeler

Mutazilah, Fahreddin Razî, Pecuilar Kalam, Literal Kalam, Creation Quran

Kaynakça

• Abdulhamit, İrfan (1994), İslamda İtikadi Mezhepler ve Akaid Esasları, (Çev.) M Saim Yeprem, Marifet Yayınları, İstanbul.
• Ebu Hanife, Numan b. Sabit b. Zuta (1981), İmam Azam’ın Beş Eseri, el-Fıkhu’l-Ekber, (Çev.) Mustafa Öz, Kalem Yayıncılık, İstanbu.
• Ebu Zehra, Muhammed (Ts), İslamda Siyasî İtikadî ve Fıkhî Mezhepler Tarihi, çev. Abdulkadir Şener, Hisar Yayınevi, İstanbul.
• Emin, Ahmed (2009), Fecru’l-İslam, III. Baskı, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Lübnan.
• Erdem, Mustafa (2003), Hasan el-Basrî ve Kelamî Görüşleri, İnsan Yayınları, İstanbul.
• Esen, Muammer (2005), Kelamullah Tartışmaları ve el-Hayde, Araştırma Yayınları, Ankara.
• Eş’arî, Ebu’l-Hasan (1994), el-İbane An Usuli’d-Diyane, Tah. Abbas Sabbağ, Daru’n- Nefais, Beyrut.
• İbn Kesir, Ebul-Fida İsmail b. Ömer (1998), el-Bidaye ven-Nihaye, thk. Dr. Abdullah b. Abdulmuhsin et-Türkî, Daru Hicr.
• İbn Teymiyye, Şeyhu’l-İslam Takiyuddin Ahmed b. Abdulhalim (2004), Mecmuu’l-Fetava, cem’ ve tertib Abdurrahman b. Muhammed b. Kasım, Mucemmii’l-Melik Fahd Li’t-Tebaati’l- Mushafi’l-Şerif, Suudi Arabistan.
• Kadı Abdulcabbar (Ts), el-Muğni, Halku’l-Kur’an, thk. Muhammed Mahmud Kasım, İşraf, Taha Hüseyin, Basım yeri yok.
• ------------(2011), Mu’tezilede Din Usûlü el Muhtasar fi Usûli’d-Din, (Çev.) Murat Memiş, İz Yayıncılık, İstanbul.
• ----------(2013), Şerhu’l-Usuli’l-Hamse, Mutezilenin Beş İlkesi, (Çev.) İlyas Çelebi, I. Baskı, TYEK yayınları, İstanbul.
• Maturidî, Muhammed b. Muhammed (2002), Kitabu’t-Tevhid tercümesi, (Çev.) Bekir Toplaoğlu, İsam Yayınları, İstanbul.
• Razî, Fahreddin, Muhamed b. Ömer (1986), el-Erbain Fi Usul’d-Din, Tkd. ve Tah. Ahmet Hicazi es-Saka, Mektebetu Kulliyatu’l-Ezherriyye, Kahire.
• ------------(1992), Halku’l-Kur’an Beyne’l-Mutezile ve Ehl-i’s-Sünne, Tah. Ahmed Hicazi Elekka, I. Baskı, Daru’l-Ceyl- Beyrut.
• ------------(2009), el-İşaretu Fi İlmi’l-Kelam, el-Mektebetu’l-Ezheriyyetu Li’t-Turasi, Mısır.
• ------------(1981), Mefatihu’l-Ğayb Tefsiru’l-Kebir, Daru’l-Fikr, Beyrut.
• ------------(2004), Meâlimu Usuli’d-Din Tah. Taha Abdurrauf Sa’d, Daru’l-Kutubi’l- İlmiyye, Beyrut.
• ------------(1999), el-Metalibu’l-Aliye Mine’l-İlmil’l-İlahiyye, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Beyrut.
• ------------(Ts), Muhassalu Efkari’l Mütekaddimine ve’l-Müteahhirine Mine’l-Ulemai ve’l- Hükemai ve’l-Mütekellimin, Mektebetu Külliyati’l-Ezheriyye, Mısır.
• ------------(2015) Nihayetu’l-Ukul, Fi Dirayeti’l-Usul, Tah. Said Abdullatif Fude, I. Baskı, Daru’d-Dehain, Beyrut.
• Zehebî, Şemsuddin Muhammed b. Ahmed b. Osman (1997), Tarihu’l-İslam ve Vefayatu’l- Meşahiri ve’l-A’lam, Thk. Dr. Ömer Abdusselam Tadmuri, I. Baskı, Daru’t-Turasi’l-Arabî, Lübnan.
• ------------(1995), Mizanu’l-İ’tidal Fi Nakdi’r-Rical, Thk. ve tlk. Şeyh Ali Muhammed Muavved, Şeyh Adil Ahmed Abdulmevcud, I. Baskı, Daru’l-Kutubi’l-İlmiyye, Lubnan, 1995.