MİMARİ VE SÜSLEME ÖZELLİKLERİ BAKIMINDAN SAİT PAŞA KONAĞI SÜLEYMAN NAZİF EVİ

Yıl 2016, Sayı: 15, 123 - 144, 01.06.2016

İrfan Yıldız

Öz

Ev, barınma işlevinin yanı sıra insanın fizyolojik, sosyolojik, estetik ve ekonomik gereksinimlerinin sağlandığı bir yapıdır. Evlerin inşasında iklim, yörede bulunan malzeme, kişinin sosyoekonomik durumu etkili olmuştur. Geniş ve varlıklı olan aileler daha büyük hacimli ve süslemeli evler inşa etmişlerdir. Maddi durumu daha düşük olan aileler ise daha küçük boyutlu ve mütevazi evler yapmışlardır. Yine inancın etkisiyle İslam dinine uygun bir aile yaşantısı evdeki mahremiyeti ön plana çıkarm ıştır. Bu nedenle harem ve selamlık bölümleri olmak üzere iki bölümlü olarak düzenlenen evler, dışarıya kapalı bir özellik göstermektedir. Diyarbakır’da hüküm süren bunaltıcı sıcaklar evlerin planlan masında birinci derecede rol oynamıştır. Çalışma konumuz olan Sait Paşa Konağı’nın Süleyman Nazif Evi’nin plan şemasını iklim, ailenin sosyo-ekonomik durumu, ailenin nüfusu ve inancın gereği olan mahremiyet anlayışı etkilemiştir. Mahremiyet hassasiyetinden dolayı konak harem ve selamlık olmak üzere iki bölümlü tasarlanmıştır. Yine varlıklı ve geniş ailenin yaptırdığı bir mesken olduğundan konak iki katlı ve iki bölümlü olarak yapılmıştır. Konağın; temel yapı malzemesi olarak bazalt taş kullanılmıştır. Plan bakımından avlulu, eyvanlı plan şeması sergilemektedir. Ortada kareye yakın bir avlu ve bu avlunun etrafını saran eyvan ve oda dizilerinden oluşmaktadır

Anahtar Kelimeler

Diyarbakır Evi, Sait Paşa Konağı, Süleyman Nazif Evi, Selamlık, Harem

IN TERMS OF ARCHITECTURAL AND DECORATIONAL PROPERTIES SAİT PAŞA MANSION SÜLEYMAN NAZİF HOUSE

Öz

A home, besides being a house is building that provides for requirements such as physiological, sociological, and aesthetic and like economics. For the construction of the house the climate, the materials available in the region, the owner’s socio- economic status was taken as granted. Extended and rich families had more bulky and ornamental houses. Families with low financial situation had smaller and more modest houses. Once again under the influence of Islamic faith the privacy of home and the family is prominence. Therefore, the houses were designed as two sectioned; for men and women harem and selam- siting separate , they demonstrate a closed feature to the exterior of the house. The sweltering heat of Diyarbakır had a great role in planning the houses. Our focus the Sait Paşa Mansion Süleyman Nazif House plan scheme influenced by the climate, social- economic status of the family, the population of the family and of course via faith the privacy has been taken as granted. Because of privacy sensitivity the mansion has been designed in two sections; as harem and selam. Since this mansion belongs to a wealthy and extended family the mansion is two- storied and again it has two sections. As the main basic material of the mansion’s construction basalt is used. The mansion demonstrates a plan scheme with courtyard and iwan. A squarish courtyard is in the middle and this courtyard is surrounded by antechamber by a row of rooms.

Anahtar Kelimeler

Diyarbakır House, Sait Paşa Mansion, Süleyman Nazif House, men, women

Kaynakça

• Akbulut, İlhan. (Aralık 1995), “Diyarbakır’ın Görkemli Evleri ve Kapı Tokmakları”, Kültür ve Sanat Dergisi, S.28, s.62-64.
• Akbulut, İlhan. (1998), Diyarbakır, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Ankara.
• Beysanoğlu, Şevket. (2003), Anıtları ve Kitabeleri ile Diyarbakır Tarihi, II, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Ankara.
• Dalkılıç, Neslihan. (1999), Geleneksel Diyarbakır Evlerinde Plan, Cephe ve Yapı Öğeleri Tipolojisi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Dalkılıç, N. ve Aksulu, I. (2000), “Diyarbakır Kenti, Geleneksel Konut Mimarisi, Gazi Sanat Dergisi, Sayı:1, Ankara, s.53-69.
• Dalkılıç, N. ve Aksulu, I. (2004), “Midyat Geleneksel Konut Dokusu ve Evleri Üzerine Bir İnceleme, Gazi Üniversitesi Mimarlık Mühendislik Fakültesi Dergisi, C.19, Sayı:3, Ankara, s.313-326.
• Erginbaş, Doğan. (1954), Diyarbakır Evleri, İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi Yayını, İstanbul.
• Güneli Zülküf, Yılmaz Aysel, Yıldırım Mücahit. (1998), “Diyarbakır Geleneksel Konut Mimarisinde Mekân Örgütlenmesi ve Geleneğe Yansıması”, Sanatsal Mozaik Dergisi, Sayı:30, İstanbul, s.38-43.
• Keleş, Hamza. (Aralık 1995), “Diyarbakır Evleri”, Kültür ve Sanat Dergisi, S.28, s.67-68.
• Korkusuz, Şefik. (2003), Seyahatnamelerde Diyarbekir,Kent Yayınları, İstanbul.
• Pınar, İlhan. (1999), “Gezginlerin Gözüyle Diyarbakır (1701-1924)”, Diyarbakır: Müze Şehir, (Editör) Selhattin Özpalabıyıklar, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, s.147-64.
• Togay, Haluk. (1947), “Diyarbakır Evleri”, Arkitekt, S.7-8, s.165-169.
• Tuncer, Orhan Cezmi. (1999-a), Diyarbakır Evleri, Diyarbakır Büyükşehir Belediyesi Yayınları, Ankara.
• Yıldız, İrfan (2013), “Mimari ve Süsleme Özellikleri Bakımından Cahit Sıtkı Tarancı Evi”, Doğumunun 100. Yılında Uluslararası Cahit Sıtkı Tarancı Sempozyumu, 7-9 Ekim 2010 Diyarbakır, (Doğumunun 100. Yılında Uluslararası Cahit Sıtkı Tarancı Sempozyumu Bildirileri, Atatürk Kültür Merkezi Yayını, Ankara, s.153-180.
• Yılmazçelik, İbrahim. (1999), “Osmanlı Hâkimiyeti Süresince Diyarbekir Şehrinde Mahallelerin Tarihî ve Fizikî Gelişim Seyri”, Diyarbakır: Müze Şehir, (Editör) Selhattin Özpalabıyıklar, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, s.194-210.