KARACA OĞLAN ÜZERİNE EKOELEŞTİREL BİR OKUMA

Yıl 2021, Sayı: Özel Sayı - Prof. Dr. Halil ÇEÇEN'e Armağan, 138 - 156, 30.12.2021

Muhammet Atasever

Öz

Âşık Edebiyatının önemli temsilcilerinden Karaca Oğlan, zamanı aşan sözü ve nefesi ile asırlar boyu canlılığını korumuş, Anadolu insanı onu tıpkı Yunus Emre gibi farklı yöre hatta kasaba ve köylerde dahi kendisine mal etmeye çalışmıştır. Yaşadığı coğrafyadan yüzyıla, asıl adından doğum ve ölüm tarihine, nereli olduğundan ona ait olan ve olmayan şiirlere, Karaca Oğlan ve Karaca Oğlanlar meselesine kadar hayatı bilinmezliklerle örülü Karaca Oğlan’ın şiirinde evren, kendi öz kimliği ile görülür. Doğa ile iletişimini modern zamanlarda kaybeden ve ekolojik dengenin bozulmasının müsebbibi insanoğlu, kendi beninde, kendinden başka bir dünyanın varlığını reddedip varlığa kendinden menkul mana vererek nesneden asıl ve biricik özneye dönüştüğünü varsaymıştır. Doğanın böylesi bir sömürge unsuru haline getirilmesine hem tepki hem de doğaya farklı bakış oluşturma çabasının ürünü olan ekoeleştiri, doğayı insan ile olan ilişki ve mücadelesi ile değil; varlık âlemindeki her nesnenin kendisine has bir kimliğe ve değere sahip olduğu savı ile ortaya çıkmıştır. Çalışmada, odak noktasına salt insanı değil evreni oturtan Karaca Oğlan’ın şiirlerinde doğa, ekoeleştiri kuramının temelleri perspektifinde değerlendirilmiş, Karaca Oğlan’ın söz konusu evrene bakış açısı irdelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Karaca Oğlan, ekoeleştiri, çevreci eleştiri, Türk halk şiiri, doğa, çevre.

Teşekkür

Sayın hocam merhaba, Özel sayı: "Prof. Dr. Halil ÇEÇEN'e Armağan". İyi çalışmalar dilerim.

AN ECOCRITICAL INVESTIGATION OF KARACA OĞLAN’S POETRY

Öz

One of the important representatives of Minstrel Literature, Karaca Oğlan has maintained his essence for ages by his words and inspiration that exceeds time, and Anatolian people have tried to appropriate him, just as Yunus Emre. The universe is seen in its own identity in Karacaoglan’s poems, whose life is shrouded in obscurity including his life period, age, real name, date of birth and death, hometown and even his authenticity. Humans are to blame for the destruction of the ecological balance since they have lost touch with nature in modern times. And they have denied the existence of another world and taken the existence for granted by stressing the importance of individual subjects. Ecocriticism, which emerged as a reaction to the colonialization of nature and as a product to create a different perspective towards nature, suggests that nature is not only for humans, and all things hold unique individual importance. The study examines the universal nature concept in Karaca Oğlan’s poems within the premises of Ecocritical theory and analyzes Karaca Oğlan’s viewpoint on nature.

Anahtar Kelimeler

Karaca Oğlan, ecocriticism, environmental criticism, Turkish folk poetry, nature, environment

Kaynakça

• Bulut, D. (2005). Çevre ve Edebiyat: Yeni Bir Yazın Kuramı Olarak Ekoeleştiri. Littera Edebiyat Yazıları, 17, 79-86.
• Çelik, E. E. (2019). Yerkürelilerin Ortakyaşamı: Mevcut Ortaklıklar, Yeni Yaşamlar. Cogito, 93, 54-68.
• Dobson, A. (2017). Ekolojizm (Çev. C. Yücel). Yeni İnsan Yayınevi.
• Ergeç, Z. (2020). Oya Baydar'ın Köpekli Çocuklar Gecesi Adlı Romanı Üzerine Ekoeleştirel Bir Okuma. Söylem Filoloji, 5 (1), 176-189.
• Ergeç, Z. (2021). Amin Maalouf'un ‘Empedokles’in Dostları’ Romanına Ekoeleştirel Bir Yaklaşım. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 14 (77), 231-238.
• Karaağaç, G. (1999). Büyük Karaca Oğlan Hayatı ve Bütün Şiirleri. Akpınar Yayınları.
• Karaer, M. N. (1988). Karaca Oğlan. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Keleş, R.; Hamamcı, C. (1993). Çevrebilim. İmge Kitabevi.
• Kovel, J. (2017). Doğanın Düşmanı-Kapitalizmin Sonu mu, Dünyanın Sonu mu? (Çev. G. Koca). Metis Yayınları.
• Makal, T. K. (1975). Karaca Oğlan. Toker Yayınları.
• Oppermann, S. (2006). Doğa Yazınında Beden Politikası. Littera Edebiyat Yazıları, 18, 75-86.
• Oppermann, S. (2012). Ekoeleştiri Çevre ve Edebiyat. Phoenix Yayınevi.
• Oğuz, Ö. (2003). Birincil Sözlü Kültür Çağı ve Karac’oğlan Şiiri. Milli Folklor, 15 (58), 31-38.
• Oğuz, Ö. (2010). Sözel Belleğin Tarihe Tanıklığı ve Âşıkların İnanılan Biyografileri. Milli Folklor, 22 (87), 5-12.
• Oğuz, Ö. (2012). Karaca Oğlan: Anlatıcılar ve Biyografiler. Milli Folklor, 24 (93), 53-61.
• Özdağ, U. (2017). Çevreci Eleştiriye Giriş-Doğa, Kültür, Edebiyat. Ürün Yayınları.
• Öztelli, C. (1963). Karaca Oğlan Hayatı Sanatı Şiirleri. Varlık Yayınları.
• Öztelli, C. (2008). Karaca Oğlan Yaşamı ve Bütün Şiirleri. Özgür Yayınları.
• Peksoy, E. (2018). İnsan, Hayvan, Taş: Nesne, Nesne, Nesne Hayvan Haklarına Yeni Bir Bakış: Nesne Yönelimli Ontoloji. Doğu Batı, 20 (82), 97-106.
• Sakaoğlu, S. (2004). Karaca Oğlan. Akçağ Yayınları.
• Toska, S. (2017). Ekokurgu-Ekolojik Sorunların Çözüm Yolu Olarak Edebiyat. Yeni İnsan Yayınevi.
• Wallace, M. (2018). Tuhaf Bir Ekoloji: Doğasını Bozduğumuz Bir Doğanın Doğası (Çev. S. Demiralp). Doğu Batı, 21 (83), 181-198.
• Yıldız, N. (2011). Karaca Oğlan Nasıl Tapşırdı?. Milli Folklor, 23 (91), 51-59.