VATANDAŞLIK OKURYAZARLIĞI ÖLÇEĞİ: GELİŞTİRME, GEÇERLİLİK VE GÜVENİLİRLİK ÇALIŞMASI

Yıl 2022, Sayı: 30, 37 - 71, 30.06.2022

Ahmet Karadağ , Mehmet Kapusızoğlu

Öz

Vatandaşlık Okuryazarlığı Ölçeği, bireylerin vatandaşlık konusundaki bilgi ve ilgi düzeyi ile hak arama özgürlüklerini kullanabilme ve bunu eylemlere dönüştürebilme yeterliliklerini ölçmeye yönelik geliştirilmiş bir ölçektir. Ölçekte yer alan ifadeler, yapılandırılmamış görüşme ve literatür taraması sonucu diğer çalışmalardan yararlanılarak oluşturulmuştur. Vatandaşlık Okuryazarlığı Ölçeği uzman değerlendirmesinden geçirilerek kapsam geçerliliği sağlanmış, yapı geçerliğini sağlamak amacı ile açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri yapılmıştır. Açıklayıcı faktör analizi sonuçlarına göre ölçek 4 faktör altında toplanan 29 ifadeden oluşmuş ve toplam varyansın %65,573’ünü açıklamıştır. Açıklayıcı faktör analizi sonrası doğrulayıcı faktör analizi yapılmış ve modelin uyum iyiliği indeksleri incelenmiştir. Doğrulayıcı faktör analizi sonucunda uyum iyiliği değerleri; χ2 =1430,423; df=363, p= 0,000; χ2/df= 3,941; RMSEA= 0,052; SRMR = 0,051; GFI=0,912; AGFI=0,901; TLI= 0,944; CFI=0,950; IFI= 0,950; NFI=0,934; RFI=0,926 olarak bulunmuştur. Bu değerlere göre Vatandaşlık Okuryazarlığı Ölçeğinin CFI ve IFI için mükemmel uyum, χ2/df, RMSEA, SRMR, GFI, NFI ve RFI için iyi uyum gösterdiği anlaşılmıştır. Vatandaşlık Okuryazarlığı Ölçeğinin güvenirlik analizleri de yapılmış, Cronbach Alpha değerleri hesaplanmıştır. Buna göre; 29 maddelik ölçeğin Cronbach Alpha katsayısı 0,931 olarak bulunmuştur. Elde edilen tüm sonuçlar geliştirilen Vatandaşlık Okuryazarlığı Ölçeğinin, bireylerin vatandaşlık okuryazarlık düzeylerini ölçmeye yarayan geçerli ve güvenilir bir ölçme aracı olduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Vatandaşlık, Vatandaşlık Okuryazarlığı, Ölçek Geliştirme, Geçerlilik, Güvenilirlik

Destekleyen Kurum

İnönü Üniversitesi Bilimsel Araştırmalar Projesi Birimi

Proje Numarası

SDK-2019-1882

Kaynakça

• Ağaoğulları, M. A. & Köker, L. (2009). Kral devlet ya da ölümlü tanrı. İmge Yayınevi.
• Akbulut, Y. (2010). Sosyal bilimlerde spss uygulamaları. İdeal Yayıncılık.
• Arat, Y. (1998). Türkiye’de toplumsal cinsiyet ve vatandaşlık. Artun Ünsal (Ed.) 75. Yılda tebaa’dan yurttaş’a doğru içinde (s. 67-76). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Aristoteles (2017). Politika. (Çev. Furkan Akderin). Say Yayınları.
• Ayre, C. & Scally, A. J. (2014). Critical values for lawshe’s content validity ratio: revisiting the original methods of calculation. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 47(1), 79 – 86. https://doi.org/10.1177/0748175613513808.
• Aziz, A. (2015). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri ve teknikleri. Nobel Yayınevi.
• Bakioğlu, A. & Kurt, T. (2009). Öğretmenlerin demokrasi vatandaşlık ve vatanseverlik algılarının nitel olarak incelenmesi. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 29, 19-39. http://dspace.marmara.edu.tr/handle/11424/1050.
• Barry, N. P. (2004). Modern siyaset teorisi. Mustafa Erdoğan ve Yusuf Şahin (Çev.). Ankara: Liberte Yayınları.
• Baykul, Y. (2015). Eğitimde ve psikolojide ölçme: klasik test teorisi ve uygulaması. Pegem Akademi.
• Beşirli, H. (2005). Politik sosyalizasyon araştırmaları ve politik sosyalizasyon sürecinin bir unsuru olarak kışla. Sosyoloji Konferansları Dergisi, 31, 251-261. https://dergipark.org.tr/tr/pub/iusoskon/issue/9510/118888.
• Bilgin, N. (1997). Cumhuriyet, demokrasi ve kimlik. Bağlam Yayınları.
• Brasof, M. & Spector, A. (2016). Teach students about civics through schoolwide governance. Phi Delta Kappan, 97 (7), 63-68. https://journals.sagepub.com/doi/10.1177/0031721716641652.
• Cohen, J. L. (1999). Changing paradigms of citizenship and the exlusiveness of the demos. International Sociology, 14 (3), 245-268. https://doi.org/10.1177/0268580999014003002.
• Council of Europe (2010). Charter on education for democratic citizenship and human rights education recommendation CM/Rec (2010)7 and explanatory memorandum. https://www.coe.int/en/web/edc/charter-on-education-for-democratic-citizenship-and-human-rights-educatio.
• Da Silva, V. M. & Vaz, F. (2013). Civic literacy projects in libraries: acting in the present thinking in the future. http://library.ifla.org/264/1/099-silva-en.pdf.
• DeVellis, R. F. (2017). Scale development: theory and applications. Sage Publications.
• Erdem, B.B. (2016). Türk vatandaşlık hukuku. Beta –Yayınları.
• Erkuş, A. (2014). Psikolojide ölçme ve ölçek geliştirme. Pegem Akademi.
• Faiz, M. (2018). Yurttaşlık okuryazarlığı. Emine Karasu (Ed.) İlkokulda Sosyal Bilgiler Öğretimi içinde (s.181-209). Eğiten Kitap Yayınları.
• Field, A. (2009). Discovering statistics using SPSS. Sage Publications.
• Finley, M. I. (1985). L’invention de la politique. Champs Historie.
• Fişek, H. (1961). Anayasa ve vatandaşlık. Ajans Türk Matbaası.
• Gardner, M. K. (2011). Mixed-methods research. In Jack R. Fraenkel, Norman E. Wallen ve Helen H. Hyun (Ed.) How to Design and Evaluate Research in Education. (pp. 556-586). McGraw-Hill Companies Inc.
• Goodman, J. (1989). Education for critical democracy. Journal of Education, 17(2), 88–116. doi:10.1177/002205748917100207.
• Hobbes, T. (2017). Leviathan. (Çev. Semih Lim). Yapı Kredi Yayınları.
• Hoskins, B., Jesinghaus J., Mascherini, M., Munda, G., Nardo, M., Saisana, M., Nijlen, D. V., Vidoni, D., Villalba, E. (2006). Measuring active citizenship in Europe. European Commission Directorate – General Joint Research Centre Institute for the Protection and Security of the Citizen, https://ec.europa.eu/jrc/sites/jrcsh/files/jrc-coin-measuring-active-citizenship-2006_en.pdf.
• Janowitz, M. (1980). Observation on the sociology of citizenship: obligations and rights. Social Forces, 59(1), 1 – 24. https://www.jstor.org/stable/2577830.
• Kara, C., Topkaya, Y. & Şimşek, U. (2012). Aktif vatandaşlık eğitiminin sosyal bilgiler programındaki yeri. Zeitschrift die Welt der Türken Journal of World of Turks, 3(4), 149-159. http://www.dieweltdertuerken.org/index.php/ZfWT/article/view/400/ karatopkayasimsek.
• Karagöz Y. (2016). Spss 23 ve amos 23 uygulamalı istatistiksel analizler. Nobel Akademik Yayıncılık.
• Kingston, R. J. (1983). The making of the public in school and out. Kettering Review, 18-24. https://www.kettering.org/catalog/product/kettering-review-winter-1983.
• Kondu, Z. & Sakar, T. (2013). Vatandaşlık ve demokrasi eğitimi dersi niçin verilir?. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(3), 49-60. https://dergipark.org.tr/en/pub/ebed/issue/22329/239295
• Kuyurtar, E. (2017). John Locke. Ahu Tunçel ve Kurtul Gülenç (Ed.) Siyaset felsefesi tarihi Platon’dan Zizek’e içinde (s.239-252). Doğu Batı Yayınları.
• Lawshe, C. H. (1975). A quantitative approach to content validity. Personel Psychology, 28(4), 563-575. doi:10.1111/j.1744-6570.1975.tb01393.x.
• Leahey, C. (2011). Negotiating a parallel curriculum: making space for critical civic literacy in the social studies classroom. In Joseph L. DeVitis (Ed.) Critical civic literacy: a reader (pp. 191-206). Peter Lang Publishing.
• Levin, S. J. (2016). Student as citizen: teaching critical civic literacy skills in the library. Knowledge Quest, 44(5), 28-31. https://eric.ed.gov/?id=EJ1099508.
• Locke, J. (2004). Yönetim üzerine ikinci inceleme sivil yönetimin gerçek kökeni boyutu ve amacı üzerine bir deneme. (Çev. Fahri Bakırcı). Ebabil Yayıncılık.
• Lockwood, A. (1997). Educating for democracy. New Leaders for Tomorrow’s Schools, 4(1), 1-27. https://eric.ed.gov/?id=ED426481.
• Mills, G. E. & Gay, L. R. (2016). Educational research: competencies for analysis and applications. Pearson Education.
• Milner, H. (2001). Civic literacy: how ınformed citizens make democracy work. University Press of New England.
• Milner, H. (2003). Civic literacy in global civil society: excluding the majority from democratic participation. In Laxer, S. Halperin (Ed.) Global civil society and its limits (pp.189-209). Palgrave Macmillan.
• Önal, H. İ. & Alaca, E. (2017). Vatandaşlık okuryazarlığı çerçevesinde e-belediye uygulamalarının değerlendirilmesi. Bilgi Dünyası, 18(1), 93-124. https://bd.org.tr/index.php/bd/article/view/55/48.
• Öner, N. A. Ş. (2014). Vatansız bir halkın gözünden vatan ve kimliğe bakış: türkiye’de yaşayan ahıska türkleri. Ayşe Durakbaşa, N. Aslı Şirin Öner ve Funda Karapehlivan Şenel (Der.) Yurttaşlığı yeniden düşünmek: sosyolojik, hukukî ve siyasal tartışmalar içinde (s.93-107). İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Özdamar, K. (2017). Eğitim, sağlık ve davranış bilimlerinde ölçek ve test geliştirme yapısal eşitlik modellemesi. Nisan Yayınları.
• Öztürk, A. & Özsel, D. (2020). Yurttaşlık ve demokrasi. Nika Yayınevi.
• Pierson, C. (2014). Modern devlet. (Çev. Neşet Kutluğ ve Burcu Erdoğan). Çiviyazıları Yayınevi.
• Seçer İ. (2015). Psikolojik test geliştirme ve uyarlama süreci spss ve lisrel uygulamaları. Anı Yayıncılık.
• Tavşancıl, E. (2014). Tutumların ölçülmesi ve spss ile veri analizi. Nobel Yayıncılık.
• The Partnership for 21st Century Skills (2020). Civic literacy. http://www.p21.org/component/content/article/258-civic-literacy.
• Ünsal, A. (1998). Yurttaşlık anlayışının gelişimi. Artun Ünsal (Ed.) 75. yılda tebaa’dan yurttaş’a doğru içinde (s.4-37). Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Üstel, F. (1997). Devlet – sivil toplum – kamusal alan ve yurttaşlık. Birikim Dergisi, 93-94, 127-135.
• Vink, M. P. & Bauböck, R. (2013). Citizenship configurations: analysing the multiple purposes of citizenship regimes in Europe. Comparative European Politics, 11, 621–648. https://doi.org/10.1057/cep.2013.14.
• Wilson, F. R., Pan, W. & Schumsky, D. A. (2012). Recalculation of the critical values for lawshe’s content validity ratio. Measurement and Evaluation in Counseling and Development, 45(3), 197–210. https://doi.org/10.1177/0748175612440286.
• Yayla, A. (2014). Siyaset teorisine giriş. Kesit Yayınları.
• Yeşilyurt, S. & Çapraz, C. (2018). Ölçek geliştirme çalışmalarında kullanılan kapsam geçerliği için bir yol haritası. Erzincan Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 251 – 264. https://doi.org/10.17556/erziefd.297741.