DİL HAKLARI VE DİL POLİTİKALARI ÇERÇEVESİNDE BELÇİKA, İSVİÇRE VE FİNLANDİYA ÖRNEKLERİ

Yıl 2023, Sayı: 34, 392 - 419, 21.10.2023

Abdulkerim Bor

https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1296315

Öz

Bu çalışma öncelikle dilin ne olduğuna dair tanımlamaları, azınlık topluluklarının dil haklarını, devletlerin dil politikalarını ve uluslararası sözleşmelerde bulunan dil haklarını konu edinmektedir. Daha sonra ise dil haklarına dair bireysel ve kolektif yaklaşımlara değinilmiştir. Son olarak Avrupa ve dünyada yürütülen dil politikaları çerçevesinde çok dillilik ve dil hakları konusunda dikkate değer gelişmeler kaydetmiş olan Belçika, İsviçre ve Finlandiya örneklerine değinilmiştir. Çalışmanın bir diğer amacı da resmi diller karşısında diğer azınlık dillerinin yine anayasalardaki konumunu ortaya koymaktır. Kimi zaman dil hakları konusunda etnik-dilsel toplulukları bir tehdit unsuru olarak gören devletlere karşın, toplumsal hayatta çok dilliliğin başarılı bir şekilde yürütüldüğü toplumların varlığına değinilmiştir. Bu çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman/metin analizi yöntemi tercih edilmiştir. Çalışma kapsamında varılan bulgu ve değerlendirmeler Avrupa kıtasında bulunan İsviçre, Belçika ve Finlandiya ülkelerinin anayasal ve yasal mevzuatları, uluslararası sözleşmeler incelenerek elde edilen verilerle sınırlandırılmıştır.

Anahtar Kelimeler

azınlık dilleri, dil hakları, dil politikaları, çok dillilik

Teşekkür

Yapacağınız bütün katkılar için şimdiden Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergi Kuruluna teşekkür ederim.

Examples Of Belgıum, Swıtzerland And Fınland Wıthın The Framework Of Language Rıghts And Language Polıcıes

Öz

This study primarily addresses definitions of language, language rights of minority communities, language policies of states, and language rights in international conventions. Then, individual and collective approaches to language rights were addressed. Finally, the examples of Belgium, Switzerland and Finland, which have made remarkable developments in multilingualism and language rights within the framework of language policies carried out in Europe and the world, have been mentioned. Another aim of the study is to reveal the position of other minority languages in the constitutions in the face of official languages. Despite the states that sometimes see ethnic-linguistic communities as a threat to language rights, the existence of societies in which multilingualism is successfully carried out in social life has been addressed. In this study, the method of document/text analysis was preferred from qualitative research methods. Findings and evaluations reached within the scope of the study The constitutional and legal legislation of the Swiss, Belgian and Finnish countries on the European continent are limited to the data obtained by examining international conventions.

Anahtar Kelimeler

minority languages, language rights, language policies, multilingualism

Kaynakça

• Acıoğlu, Ö. (2017). Finlandiya ve Türkiye ortaöğretim dil ve edebiyat programlarının karşılaştırmalı analizi, (Yüksek Lisans Tezi). Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Akbulut, O. (2012/3), Resmi dil ve anayasalarda düzenlenişi, Ankara Barosu Dergisi, 155-182.
• Aksan, D. (1998). Her yönüyle dil / ana çizgileriyle dilbilim 1. TDK Yayınları.
• Algan, B. (2007). Ekonomik, sosyal ve kültürel hakların korunması. Seçkin Yayıncılık.
• Anderson, B. (1995). Hayali cemaatler, (çev. İskender Savaşır). Metis Yayınları.
• Bingöl, Y. (2004). Kimlik tartışmaları bağlamında Türk dil politikası, AÜSBFD, 59(1), 27-58.
• Bilgin, F. K. (2012). Belçika'da ulusal kimlikler ve federalizmin gelişimi. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 67(01), 1-47.
• Breton, R. (2007). Dünya dilleri atlası, (Çev: Orçun Türkay). NTV Yayınları.
• Cooper, R.L. (1989). Language planning and social change. Cambridge University Press.
• Çavuşoğlu, N. (2001). Uluslararası insan hakları hukukunda azınlık hakları. Su Yayınları.
• Çelen, M. (2013). Finlandiya'da yerel yönetimler. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 22 (2), 83-113.
• Dost, S. (2016). Uluslararası düzenlemelere göre azınlık statüsünde olmayan farklı etnik kökenli̇ çocukların anadi̇l eğitimi hakkı ve Türkiye, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 21(2), 539-556
• Delpérée, F. (2011). Does Belgium Exist?, 136 (1), 9-19, https://www.cairn-int.info/journal-pouvoirs-2011-1-page-9.htm, adresinden alınmıştır. (E.T: 20 Temmuz 2023)
• De Varennes, F. (1996). Language, minorities and human rights, Brill Press.
• Eker, S. vd., (2013). Türk dili-1, Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Eker, S. (2008). Farsçanın Kıskacında Güney Azerbaycan Türkçesi, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları (HÜTAD) 9, 183-198.
• Elban, M. & Aslan, S. (2022). Otoktonluk inançları ölçeğinin Türkçeye uyarlanması: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Journal of History School, 57, 1210-1224.
• Erdoğan, B. & Ovalı, A.Ş. (2002). Bölgesel veya azınlık dilleri için Avrupa şartı (bir değerlendirme). Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 3(2).
• Ergin, A. D. (2010). Azınlık Dillerinin Kullanımı Konusunda Türkiye Nerede Duruyor?, AÜHFD, 59(1), 1-34.
• Ertan, E. (2017). Dil ve Güvenlik: Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı’nın Azınlık Dili Politikası. Çanakkale Araştırmaları Türk Yıllığı, 15(23), 297-316.
• Ersoy, E. (2006). Dil hakları ve devletlerin dil politikaları: AB aday ülkeleri Bulgaristan ve Romanya örnekleri, (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi, SBE.
• Gökçen, S. (2003). ‘‘Bir milleti ‘dillendirmek’’, Avrupa birliği sürecinde dil hakları, Ed: Ebru Uzpeder. Helsinki Yurttaşlar Derneği Yayını.
• Görgün, B. (2017). Türkiye’de dil hakları: Çukurova bölgesi Arapça lehçesi örneği. (Yüksek lisans Tezi). Çukurova Üniversitesi SBE.
• İmer, K. (1990). Dil ve toplum, Gündoğan Yayınları.
• İmer, K. (1998). Türkiye’de dil planlaması: dil devrimi. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Kasımoğlu, A. (2012). Milliyetçilik ve dil: dil milliyetçiliğinin başarı ve başarısızlıkları. Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (5).
• Koçak, M. (2010). Çok kültürlülük açısından dil hakları. (Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi SBE.
• Koçak, M. (2013). Çok-kültürlülük açısından dil hakları. Liberta Yayınları.
• Köktaş, N. A. & Büyükbaş, H. (2015). BM kapsamında yapılan azınlık hakları düzenlemeleri. Ardahan Üniversitesi İİBF Dergisi, 1(2), 1-14.
• Kymlicka, W. & Patten, A. (2003). (ed.), Language rights and political theory. Oxford University Press.
• Mizrak, D. (2015). Bir etnik çatışma çözüm yöntemi olarak özerklik. (Doktora Tezi) Ankara Üniversitesi SBE.
• Orhan, S. (2017). Dil politikaları ve dil hakları üzerine teorik çerçeve, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 8(2), 331-362
• Orhan, S. (2012). Dil politikaları, dil hakları ve Türkiye’de uygulamaları. (Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Puzey, G. (2009). Opportunity or threat? The role of minority toponyms in the linguistic landscape. Scotland, Edinburgh University Press. 821-827.
• Ricento, T. (2006), (Ed.). An introduction to language policy: theory and method. Blackwell Publishing.
• Schiffman, H. (1996). Linguistic kulture and language policy, NY: Routledge.
• Şirin, T. (2021). İnsan haklarının ve temel hakların korunması için sözleşme’nin Türkçe çevirisi sorunu. Journal of Penal Law and Criminology, 9(1), 1-64.
• Tacar, P. (1996). Kültürel haklar dünyadaki uygulamalar ve Türkiye için bir model önerisi. Gündoğan Yayınları.
• Turan, E. (2018). Üniter bir devlet olarak Finlandiya yerel yönetimleri. Nişantaşı Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(1), 84-102.
• Türkçe sözlük (2005). TDK Yayınları.
• Uzpeder, E. (2003). Avrupa Birliği sürecinde dil hakları. Helsinki Yurttaşlar Derneği.
• Ludi, G. & Werlen, I. (2005). Recensement Fédéral De La Populatıon 2000-Le Paysage Lınguıstıque En Suısse, OFS Neuchâtel, https://www.bfs.admin.ch/asset/fr/342098 adresinden İngilizce çeviriyle alınmıştır. (E.T: 15.04.2021)
• Elektronik Kaynaklar
• Avrupa Bölgesel ve Azınlık Dilleri Şartı, http://www.bued.boun.edu.tr/turik.asp?id=65, Adresinden Alınmıştır. (E.T: 12.09.2023)
• Barış Antlaşması, (https://www.ismetinonu.org.tr/lozan-baris-antlasmasi-tam-metni/, Adresinden Alınmıştır. (E.T: 23.07.2023)
• Belçika Anayasası, www.constituteproject.org/constitution/Belgium_2014, (E.T: 05.06.2021)
• Belçika'nın Siyasi Görünümü, https://www.mfa.gov.tr/belcika-siyasi-gorunumu.tr.mfa, Adresinden Alınmıştır. (E.T: 28.05.2021)
• Çocuk Haklarına Dair Sözleşme, ÇHDS, https://www.unicef.org/turkiye/%C3%A7ocuk-haklar%C4%B1na-dair s%C3%B6zle%C5%9Fme, Adresinden Alınmıştır. (E.T:15.07.2023)
• Dil Hakları Evrensel Bildirgesi, http://www.bued.boun.edu.tr/turik.asp?id=55, Adresinden Alınmıştır. (E.T: 15.04.2021)
• Dünya Anadili Günü, https://www.gazeteduvar.com.tr/gundem/2019/02/21/21-subat-dunya-anadil-gunu-turkiyede-39-dil konuşuluyor. Adresinden Alınmıştır. (E.T: 25.05.2021)
• Ethnologue TR, https://www.ethnologue.com/country/TR/, Adresinden Alınmıştır. (E.T: 24.07.2023)
• Finlandiya Anayasası, https://www.constituteproject.org/constitution/Finland_2011, Adresinden Alınmıştır. (E.T: 4.06.2021)
• İsviçre Anayasası, https://www.constituteproject.org/constitution/Switzerland_2014, Adresinden Alınmıştır. (E.T: 02.06.2021)
• İsviçre’nin Dil Sınırları, https://www.bbc.com/turkce/vert-tra-43572996#, Adresinden Alınmıştır. (E.T: 02.07.2021)
• Living Linguages, https://www.ethnologue.com/guides/how-many-languages, Adresinden Alınmıştır. (E.T: 22.05.2021)