FUNCTIONAL FOLKLORY IN POSOFLU ÂSHIQ ZÜLALI’S POEMS: INNOVATIVE PERSPECTIVES

Yıl 2025, Sayı: 39, 181 - 198, 07.07.2025

Abdulhamit Toprak

https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1599150

Öz

The tradition of minstrelsy is a tradition that has its roots in Central Asian Turkish culture and is one of the most important elements of oral literature. This tradition has been adapted by minstrels to the social, cultural and political conditions of their time and carried to the present day. In this study, one hundred and fifteen poems of Âşık Zülâlî (real name Yusuf Zülâlî), one of the important minstrels who lived in the 20th century, were examined according to the functional folklore theory. Born in 1873 in the village of Suskap in the Posof district of Kars, Zülâlî received a madrasah education and learned Arabic and Persian. Zülâlî, who entered minstrelsy by drinking wine in his dream at the age of twelve, addressed longing for his homeland, the effects of wars and social problems in his works. The poet’s works include functions such as keeping cultural memory alive, creating social education and awareness, a culture of protest and objection, and emphasizing national identity. In this study, which was conducted with the qualitative research method, it was concluded that Zülâlî’s poems are an important tool in protecting national values and creating social awareness. The study aims to reveal the existence of new functions that contribute to the functional folklore theory through the poet’s works.

Anahtar Kelimeler

Ashiq poetry , functional folklore , ashiq Zülâlî from Posof

Proje Numarası

YOK

POSOFLU ÂŞIK ZÜLALİ’NİN ŞİİRLERİNDE İŞLEVSEL HALK BİLİMİ: YENİLİKÇİ BAKIŞ AÇILARI

Öz

Âşıklık geleneği, kökleri Orta Asya Türk kültürüne dayanan ve sözlü edebiyatın en önemli unsurlarından biri olan bir gelenektir. Bu gelenek, âşıklar tarafından dönemlerinin sosyal, kültürel ve siyasi koşullarına uyarlanarak günümüze kadar taşınmıştır. Çalışmada, 20. yüzyılda yaşayan önemli âşıklardan biri olan Âşık Zülâlî’nin (asıl adı Yusuf Zülâlî) yüz on beş şiiri işlevsel halk bilimi kuramına göre incelenmiştir. 1873 yılında Kars’ın Posof ilçesine bağlı Suskap köyünde doğan Zülâlî, medrese eğitimi almış, Arapça ve Farsça öğrenmiştir. On iki yaşında rüyasında bade içerek âşıklığa adım atan Zülâlî, eserlerinde memleket özlemi, savaşların etkileri ve toplumsal sorunları işlemiştir. Şairin eserleri; kültürel belleği canlı tutma, toplumsal eğitim ve farkındalık yaratma, protesto ve itiraz kültürü, ulusal kimlik vurgusu gibi işlevler barındırmaktadır. Nitel araştırma yöntemiyle gerçekleştirilen bu incelemede, Zülâlî’nin şiirlerinin milli değerleri koruma ve toplumsal bilinç oluşturma konularında önemli bir araç olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Çalışma, şairin eserleri üzerinden işlevsel halk bilimi kuramına katkı sağlayan yeni işlevlerin varlığını ortaya koymayı amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Âşık şiiri , İşlevsel halk bilimi , Posoflu Âşık Zülâlî

Etik Beyan

Bu çalışmamı daha önce değerlendirilmesi için herhangi bir dergiye göndermediğimi beyan ediyorum

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

YOK

Teşekkür

Sayın editör emeğinizden ötürü teşekkür ediyorum

Kaynakça

• Arı, B. (2015). Âşık şiirinde toplumsal eleştiri, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (32), 262-284.
• Artun, E. (2001). Âşıklık geleneği ve âşık edebiyatı, Akçağ Yayınları.
• Artun, E. (2014). Türk halkbilimi. (11. baskı). Karahan Kitabevi.
• Artun, E. (2015). Türk halk edebiyatına giriş. (10. baskı). Karahan Kitabevi.
• Aslan, E. (2008). Türk halk edebiyatı. Maya Akademi.
• Bakırcı, N. (2018). Âşık Seyrânî’nin şiirlerinde toplumsal eleştiri, I. Uluslararası Develi-Âşık Seyrânî ve Türk Kültürü Kongresi âşık Seyrânî bildirileri, (2. kitap). Develi Belediyesi.
• Bascom, W. (2010). Folklorun dört işlevi, halkbiliminde kuramlar ve yaklaşımlar 2. (Çev. F. Çalış). Geleneksel Yayınları.
• Başgöz, İ. (1996). Protesto: folklorun beşinci işlevi (fonksiyonu) folkloristik. (Haz. Ö. Çobanoğlu-M. Özarslan). Feryal Matbaacılık.
• Bulut, Y. & Aslan, M. M. (2018). Kutadgu biligde iyi yönetimin esasları. Ombudsman Akademik, 1, 1-15.
• Çıblak, N. (2008). Halk şiirinde taşlamalar, Ürün Yayınları.
• Çınar, İ. (2019). “Sürgünün 75. Yılında Ahıskalı Türkler - Hasret Kokan Yurdumuz” Uluslararası Sempozyum Bildirileri, (s.305-317). Efe Akademi Yayınları.
• Çobanoğlu, Ö. (1999). İşgal edilen vatan topraklarında âşık edebiyatı’nın işlevleri ve âşık şenlik, Milli Folklor, 42 (16), 89-91.
• Çobanoğlu, Ö. (2019). Halk bilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Akçağ Yayınları.
• Ekici, M. (2011). Halk bilgisi (folklor) derleme ve inceleme yöntemleri. Geleneksel Yayınları.
• Gülendam, R. (2010). Siyaseti şiirde yaşamak: cumhuriyet dönemi Türk edebiyatında sosyalist şiir, Turkish Studies 5 (2), 212-280.
• Köprülü, F. (2004). Saz Şairleri I-V, (3. baskı). Akçağ Yayınları.
• Malinowski, B. (1992). Bilimsel bir kültür teorisi. (Çev. S. Özkal). Kabalcı Yayınları.
• Nasrattınoğlu, İ. Ü. (1999). Çukurovalı Halk Ozanlarında Cumhuriyet, Atatürk, Vatan ve Millet Sevgisi. III. Uluslararası Çukurova Halk Kültürü Bilgi Şöleni (Sempozyumu). (s. 506-530). Adana Valiliği Yayını.
• Oğuz, Ö., vd. (2022). Türk halk edebiyatı el kitabı, Grafiker Yayınları.
• Owen, M. T. (2005). Folklor ve popüler kültür. (Çev. S. Gürçayır). Millî Folklor, 65, s. 137-141.
• Öztürkmen, A. (2009). Türkiye’de folklor ve milliyetçilik, İletişim Yayınları.
• Tırkaz, G. (2014). Yirminci yüzyıl âşıklarından âşık Mehmet Yakıcı, âşık Huzûrî,âşık Veysel Şatıroğlu, âşık Zülâlî ve âşık Efkârî’nin şiirlerinde eğitim unsurları, (YÖK Tez Merkezi, Yüksek Lisans). Akdeniz Üniversitesi
• Turan, O. (2021). Türk cihân hâkimiyeti mefkûresi tarihi Türk dünya nizamının millî, İslâmî ve insanî esasları, (31. baskı). Ötüken Neşriyat.
• Yener, C. (1989). Türk halk edebiyatı, (2. baskı). İnkılâp Kitabevi.
• Zelyut, R. 1989. Halk şiirinde başkaldırı, Sosyal Yayınlar.
• Zeyrek, Y. (1990). Âşıklar serdarı Posoflu âşık Zülâlî. Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Zeyrek, Y. (1998). Posoflu Âşık Zülâlî hayatı, eserleri, karşılaşmaları ve millî faaliyetleri, (YÖK Tez Merkezi, Yüksek Lisans). Gazi Üniversitesi.