HALK BİLİMİ KURAMLARINDA EPİSTEMOLOJİK DÖNÜŞÜM

Yıl 2025, Sayı: 39, 236 - 256, 07.07.2025

Mehmet Emin Bars

https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1602906

Öz

Bu çalışma son iki yüzyıldır sosyal ve beşerî bilimlerdeki gelişmelere bağlı olarak ortaya çıkan disiplinlerden biri olan halk biliminde ortaya çıkan kuramların epistemolojik yaklaşımlara göre genel bir değerlendirmesini yapmayı amaçlamaktadır. Öncesinde farklı disiplinler içerisinde bir alt bilim olarak görülüp ele alınan halk bilimi bu dönemden itibaren epistemolojik bir zemine oturtularak incelenmeye başlanmıştır. Halk bilimi kuramları ile sosyal ve beşerî bilimlerdeki epistemolojik yaklaşımlar arasındaki ilişkinin belirlenmesi, halk bilimi kuramlarının dayandığı temel paradigmaların anlaşılması ve folklor ürünlerinin buna göre değerlendirilmesi önemlidir. Böylece halk biliminin oluştuğu felsefi zemin, sosyal ve beşerî bilimler içindeki yeri, toplumsal işlevi ve gelecekteki misyonu belirlenecektir. İncelemede halk bilimi kuramları metin ve bağlam merkezli olmak üzere iki ana başlık altında ele alınmış, bunların dayandıkları epistemolojiler belirlenmeye çalışılmıştır. Sonuç olarak halk bilimi kuramlarının iki temel epistemolojik yaklaşım tarafından şekillendirildiği görülmüştür. Halk bilimi kuramlarında XIX. yüzyıldan XX. yüzyılın ortalarına kadar olgucu epistemolojik yaklaşım, bu dönemden itibaren ise tarihselci epistemolojik yaklaşım benimsenmiştir.

Anahtar Kelimeler

halk bilimi , sosyal bilimler , kuram , epistemoloji , paradigma

EPISTEMOLOGICAL TRANSFORMATION IN FOLKLORE THEORIES

Öz

This study aims to make a general evaluation of the theories that emerged in folklore, one of the disciplines that emerged depending on the developments in social and human sciences in the last two centuries, according to epistemological approaches. Folklore, which was previously considered as a sub-science within different disciplines, has started to be examined on an epistemological basis since this period. It is important to determine the relationship between folklore theories and epistemological approaches in social and human sciences, to understand the basic paradigms on which folklore theories are based, and to evaluate folklore products accordingly. Thus, the philosophical basis on which folklore was formed, its place within social and human sciences, its social function and its future mission will be determined. In the review, folklore theories were discussed under two main headings, text-centered and context-centered, and the epistemologies on which they were based were tried to be determined. As a result, it has been seen that folklore theories are shaped by two basic epistemological approaches. In folklore theories, the positivist epistemological approach was adopted from the 19th century to the middle of the 20th century, and from this period onwards the historicist epistemological approach was adopted

Anahtar Kelimeler

folklore , social and human sciences , theory , epistemology , paradigm

Kaynakça

• Ballıkaya, C. (2015). Pozitivizm: tarihsel süreç içerisindeki gelişimi ve sosyolojik düşünceye etkileri. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi 33, 87-106.
• Bascom, W. R. (2010). Folklorun dört işlevi. (çev. Ferya Çalış). Halk biliminde kuramlar ve yaklaşımlar 2. (yay. haz. M. Öcal Oğuz, Selcan Gürçayır). Geleneksel Yayınları, ss. 71-86.
• Bauman, Z. (2017). Hermenötik ve sosyal bilimler -anlamaya dair yaklaşımlar-. (çev. Hüseyin Oruç). Ayrıntı Yayınları.
• Ben-Amos, D. (2006). Şartlar ve çevre içinde folklorun bir tanımına doğru”. (çev. Metin Ekici). Halk biliminde kuramlar ve yaklaşımlar 1. (yay. haz. M. Öcal Oğuz vd.). Geleneksel Yayınları, ss. 27-39.
• Carlson, M. (2013). Performans: eleştirel bir giriş. (çev. Beliz Güçbilmez). Dost Kitabevi Yayınları.
• Çobanoğlu, Ö. (2002). Halkbilimi kuramları ve araştırma yöntemleri tarihine giriş. Akçağ Yayınları.