GÜNCEL BÜYÜK BEŞLİ KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ ÖLÇEĞİNİN GÜVENİRLİK VE GEÇERLİK ÇALIŞMASI

Yıl 2025, Sayı: 40, 99 - 120, 25.10.2025

Artür Yetvart Mumcu

https://doi.org/10.15182/diclesosbed.1601555

Öz

Bu araştırma, Büyük Beşli Kişilik Özellikleri ölçeğinin Türkçe uyarlamasını yaparak ölçeğin geçerlilik ve güvenirlik analizlerini gerçekleştirmeyi amaçlamaktadır. Beş Faktör Kişilik Modeli; dışadönüklük, uyumluluk, sorumluluk, duygusal denge ve deneyime açıklık olmak üzere beş temel boyutta kişilik özelliklerini değerlendiren, dünya genelinde en yaygın kabul gören teorik çerçevelerden biridir. Ancak, bu ölçeğin Türkçe versiyonlarının sınırlı sayıda olması ve mevcut çalışmaların güncelliğini yitirmiş olması, kişilik özelliklerinin Türk kültürü bağlamında güvenilir bir biçimde ölçülebilmesi için yeni bir uyarlama çalışmasını gerekli kılmaktadır. Bu doğrultuda, 615 katılımcıdan elde edilen veriler açımlayıcı faktör analizi (AFA) ve doğrulayıcı faktör analizi (DFA) yöntemleriyle incelenmiştir. Bulgular, ölçeğin özgün beş boyutlu yapısının Türkçe örneklemde de korunduğunu ortaya koymuştur. Cronbach alfa katsayıları tüm boyutlarda kabul edilebilir düzeyde bulunmuş ve ölçeğin iç tutarlılık açısından güvenilir bir ölçüm aracı olduğunu göstermiştir. Ayrıca, uyum geçerliği analizleri, ölçeğin farklı bağlamlarda kullanılabilirliğini desteklemiştir. Elde edilen sonuçlar, Büyük Beşli Kişilik Özellikleri ölçeğinin Türkçe versiyonunun hem güvenilir hem de geçerli olduğunu doğrulamaktadır. Bu çalışmanın, Türkiye bağlamında kişilik özelliklerini değerlendiren araştırmalar için güçlü bir temel sağlayacağı ve kültürler arası karşılaştırmalara katkıda bulunacağı değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Ölçek Uyarlama , Kişilik Özellikleri , Büyük Beşli , Örgütsel Davranış

A VALIDITY AND RELIABILITY STUDY OF THE UPDATED BIG FIVE PERSONALITY TRAITS SCALE

Öz

This study aims to adapt the Big Five Personality Traits Scale into Turkish and to conduct validity and reliability analyses of the instrument. The Five Factor Personality Model, which evaluates personality across five fundamental dimensions—extraversion, agreeableness, conscientiousness, emotional stability, and openness to experience—is one of the most widely accepted theoretical frameworks in the world. However, the limited number of Turkish versions of this scale and the outdated nature of existing studies highlight the necessity of a new adaptation to ensure that personality traits can be reliably assessed within the Turkish cultural context. Accordingly, data obtained from 615 participants were analyzed using exploratory factor analysis (EFA) and confirmatory factor analysis (CFA). The findings revealed that the original five-factor structure of the scale was preserved in the Turkish sample. Cronbach’s alpha coefficients indicated that the instrument demonstrates acceptable levels of internal consistency and is a reliable measure. In addition, convergent validity analyses confirmed the applicability of the scale across different contexts. Overall, the results confirm that the Turkish version of the Big Five Personality Traits Scale is both valid and reliable. This study provides a strong foundation for future research on personality traits within the Turkish context and contributes to cross-cultural comparisons.

Anahtar Kelimeler

Scale Adaptation , Personality Traits , Big Five , Organizational Behavior

Kaynakça

• Allport, G. W. (1937). Personality: A psychological interpretation. Holt.
• Bacanli, H., İlhan, T., ve Aslan, S. (2009). Beş Faktör Kuramina Dayali Bir Kişilik Ölçeğinin Geliştirilmesi: Sifatlara Dayali. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi Bahar, 7(2), 261–279.
• Bandura, A. (1997). Self-efficacy: The exercise of control. Freeman.
• Bollen, K. A. (2002). Latent Variables in Psychology and The Social Sciences. Annual Review of Psychology, 53(1), 605–634.
• Bono, J. E., Boles, T. L., Judge, T. A., ve Lauver, K. J. (2002). The role of personality in task and relationship conflict. Journal of Personality, 70(3), 311–344. https://doi.org/10.1111/1467-6494.05007
• Buffardi, L. E., ve Campbell, W. K. (2008). Narcissism and social networking web sites. Personality and social psychology bulletin, 34(10), 1303–1314.
• Byrne, B. M. (2001). Structural Equation Modeling with AMOS: Basic Concepts, Applications, and Programming. Lawrence Erlbaum Associates.
• Cattell, R. B. (1946). Personality structure and measurement. I. The operational determination of trait unities. British Journal of Psychology, 36(2), 88.
• Çetin, F., ve Basım, H. N. (2012). Örgütsel Psikolojik Sermaye: Bir Ölçek Uyarlama Çalışması. Amme İdaresi Dergisi, 45(1), 121–137.
• Çiçek, İ., ve Aslan, A. E. (2020). Kişilik ve beş faktör kişilik özellikleri: Kuramsal bir çerçeve. Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi, 10(1), 137–147.
• Cronbach, L. J. (1951). Coefficient Alpha and the Internal Structure of Tests. Psychometrika, 16(3), 297–334.
• DeYoung, C. G. (2010). Personality neuroscience and the biology of traits. Social and Personality Psychology Compass, 4(12), 1165–1180.
• Ewen, R. B. (2014). An introduction to theories of personality. Psychology Press.
• Field, A. (2013). Discovering Statistics Using IBM SPSS Statistics. Sage.
• Goldberg, L. R. (1992). The Development of Markers for the Big-Five Factor Structure. Psychological Assessment, 4(1), 26–42. https://doi.org/10.1037/1040-3590.4.1.26
• Grice, J. W. (2001). Computing and Evaluating Factor Scores. Psychological Methods, 6(4), 430–450.
• Hair, J. F., Black, W. C., Babin, B. J., Anderson, R. E., ve Tatham, R. L. (2006). Multivariate Data Analysis (6th (ed.)). Prentice-Hall.
• Horzum, M. B., Ayas, T., ve Padır, M. A. (2017). Beş faktör kişilik ölçeğinin Türk kültürüne uyarlanması adaptation of big five personality traits scale to Turkish culture. Sakarya University Journal of Education, 7(2), 398–408.
• John, O. P., ve Srivastava, S. (1999). The Big Five trait taxonomy: History, measurement, and theoretical perspectives. Içinde Handbook of personality: Theory and research (C. 2, Sayı 510, ss. 102–138).
• Kaplan, D. (2000). Structural Equation Modeling: Foundations and Extensions. Sage Publications.
• Lipnevich, A. A., Credè, M., Hahn, E., Spinath, F. M., Roberts, R. D., ve Preckel, F. (2017). How distinctive are morningness and eveningness from the Big Five factors of personality? A meta-analytic investigation. Journal of Personality and Social Psychology, 112(3), 491.
• McCrae, R. R., ve Costa, P. T. (1985). Updating Norman’s" adequacy taxonomy": Intelligence and personality dimensions in natural language and in questionnaires. Journal of personality and social psychology, 49(3), 710.
• McCrae, R. R., ve Costa, P. T. (1987). Validation of the five-factor model of personality across instruments and observers. Journal of personality and social psychology, 52(1), 81.
• McCrae, R. R., ve Terracciano, A. (2005). Personality profiles of cultures: aggregate personality traits. Journal of personality and social psychology, 89(3), 407.
• Morsunbul, U. (2014). The validity and reliability study of the Turkish version of quick big five personality test. Dusunen Adam Journal of Psychiatry and Neurological Sciences, 27(4), 316.
• Mumcu, A. Y. (2021). Kişilik özelliklerinin kitlesel fonlama başarısı üzerine etkisinde çevrimiçi sosyal sermayenin aracılık rolünün incelenmesi. T.C.Marmara Üniversitesi.
• Mumcu, A. Y. (2025). A review of translation processes in scale adaptation studies: A guide for scale translation. Business Economics and Management Research Journal, 8(2), 128–145.
• Norman, W. T. (1963). Toward an adequate taxonomy of personality attributes: Replicated factor structure in peer nomination personality ratings. Journal of Abnormal and Social Psychology, 66(6), 574–583. https://doi.org/10.1037/h0040291
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Lee, J.-Y., ve Podsakoff, N. P. (2003). Common Method Biases in Behavioral Research: A Critical Review of the Literature and Recommended Remedies. Journal of Applied Psychology, 88(5), 879.
• Roberts, B. W., Wood, D., ve Smith, J. L. (2005). Evaluating Five Factor Theory and social investment perspectives on personality trait development. Journal of Research in Personality, 39(1 SPEC. ISS.), 166–184. https://doi.org/10.1016/j.jrp.2004.08.002
• Soto, C. J., ve John, O. P. (2017). The next Big Five Inventory (BFI-2): Developing and assessing a hierarchical model with 15 facets to enhance bandwidth, fidelity, and predictive power. Journal of personality and social psychology, 113(1), 117.
• Suhr, D. D. (2006). Exploratory or Confirmatory Factor Analysis? Statistics and Data Analysis, 200(31).
• Tatar, A. (2017). Büyük beş-50 kişilik testinin türkçeye çevirisi ve beş faktör kişilik envanteri kısa formu ile karşılaştırılması. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 18(1), 51–61. https://doi.org/10.5455/apd.220580
• Watkins, M. W. (2021). A Step-by-step Guide to Exploratory Factor Analysis with SPSS. Routledge.
• Yaşlıoğlu, M. M. (2017). Sosyal Bilimlerde Faktör Analizi ve Geçerlilik: Keşfedici ve Doğrulayıcı Faktör Analizlerinin Kullanılması. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 46, 74–85. Zuroff, D. C. (1986). Was Gordon Allport a trait theorist? Journal of Personality and Social Psychology, 51(5), 993.