Ebeveynlerin Çocuk Haklarına Yönelik Tutumları Çocuklardaki Karar Verme Becerilerini Nasıl Etkiler? Erken Çocukluk Yıllarından Kanıtlar

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 2, 23 - 38, 28.11.2025

Müge Yurtsever Kılıçgün

Öz

Bu araştırmada çocuk haklarına yönelik ebeveyn tutumlarının 60-72 ay arası çocukların karar verme becerileri üzerindeki etki durumu betimlenmiştir. Bu kapsamda araştırma süreci nicel araştırma deseninde tasarlanmıştır. Araştırma sürecinde tüm veriler kesitsel bağlamda toplanmıştır. Araştırma örneklemi, okulöncesi eğitim kurumlarına devam eden ve yaş aralığı 60-72 ay olan 144 çocuk ile bu çocukların ebeveynlerinden oluşmaktadır. Araştırma verileri “Aile Bilgi Formu”, “Çocuk Haklarına Yönelik Ebeveyn Tutum Ölçeği”, “Karar Verme Becerileri Değerlendirme Aracı - Ebeveyn Formu” ve “Karar Verme Becerileri Değerlendirme Aracı - Çocuk Formu” aracılığı ile toplanmıştır. Ebeveynlerin çocuk haklarına yönelik tutumları “bakım ve korunma” ve “kendi kendine karar verme” olmak üzere iki boyutta ele alınmıştır. Çocuk haklarına yönelik ebeveyn tutumlarının çocukların karar verme becerileri üzerindeki etki durumu analiz edildiğinde; 60-72 aylık çocukların karar verme becerilerinin hem çocuk değerlendirmelerinde hem de ebeveyn değerlendirmelerinde anlamlı ve yeterli olduğu görülmüştür. Araştırma bulguları doğrultusunda çocuğun karar süreçlerine aktif katılımının, çocuğun güçlendirilmesinde hem bir yol hem de sonuç olduğu düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Erken çocukluk , karar verme becerisi , çocuk hakları tutumları , ebeveyn

How Parents' Attitudes Towards Children's Rights Affect Children's Decision-Making Skills: Evidence from the Early Childhood Years

Öz

This study describes the effects of parental attitudes towards children's rights on the decision-making skills of children aged 60-72 months. In this context, the research process was designed as a quantitative research design. All data were collected in a cross-sectional context during the research process. The research sample consists of 144 children aged 60-72 months who attend preschool education institutions and their parents. The research data were collected through the “Family Information Form”, “Parental Attitude Scale Towards Children's Rights”, “Decision Making Skills Assessment Tool-Parent Form”- Decision Making Skills Assessment Tool-Children Form”. Parents' attitudes towards children's rights were addressed in two dimensions as “nurturance” and “self-determination”. When the effects of parental attitudes towards children's rights on children's decision-making skills were analyzed, it was seen that the decision-making skills of children aged 60-72 months were significant and sufficient in both child and parent evaluations. A The research shows that disruption of money outflow and children's active decision-making are both a pathway and a consequence in the child's development.

Anahtar Kelimeler

Early childhood , decision-making ability , child rights attitudes , parents

Kaynakça

• Alderson, P. (2000). Young children’s rights: Exploring beliefs, principles and practice. London: Jessica Kingsley Publishers.
• Birleşmiş Milletler. (1989). Çocuk Haklarına Dair Sözleşme. New York: Birleşmiş Milletler Genel Kurulu. https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/convention-rights-child
• Büyüköztürk, Ş. (2017). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş. (2021). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı: İstatistik, araştırma deseni, spss uygulamaları ve yorumlar (28. Baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• CCYP (t.y.). Involving children in decision making. Your quick, practical guide. [Erişim adresi: https://www.childcomm.tas.gov.au/wp-content/uploads/2015/06/Guide-to-making-decisions-booklet.pdf, Erişim tarihi: 01.07.2025]
• Cohen, J., Cohen, P., West, S. G., & Aiken, L. S. (2013). Applied multiple regression/correlation analysis for the behavioral sciences. Routledge.
• Creswell, J. W., & Creswell, J. D. (2021). Araştırma tasarımı. Ankara: Nobel.
• Dağgül, H. C. (2016). Okul öncesi dönem çocuklarının öz düzenleme becerileri ile ebeveynlerin çocuk yetiştirme stilleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi) Doğu Akdeniz Üniversitesi, Kıbrıs.
• DEEWR (Department of Education, Employment and Workplace Relations). (2009). Belonging, being & becoming: The early years learning framework for Australia. Australian Government Department of Education, Employment and Workplace Relations for the Council of Australian Governments. [Erişim adresi: https://www.acecqa.gov.au/sites/default/files/2018-02/belonging_being_and_becoming_the_early_years_learning_framework_for_australia.pdf, Erişim tarihi: 12.04.2025]
• Demirutku, K. (2017). Değerlerin edinilmesinde ailenin rolü. Aile ve Toplum Hizmetleri Genel Müdürlüğü, T.C. Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı, Ankara. [Erişim adresi: https://www.aile.gov.tr/media/92203/01_06_degerlerin-edinilmesinde-ailenin-rolu.pdf, Erişim tarihi: 12.04.2025]
• Denise, R. (2019, Dec 10). Creating a sense of belonging for children. [Erişim adresi: https://childwatch.com/blog/2019/12/10/creating-a-sense-of-belonging-for-children/, Erişim tarihi: 01.07.2025)
• Fraenkel, J. R., Wallen, N. E., & Hyun, H. H. (2012). How to design and evaluate research in education (8th ed.). McGraw-Hill.
• George, D., & Mallery, P. (2010). SPSS for windows step by step: A simple guide and reference, 17.0 Update (10th ed.). Pearson.
• Gottschalk, F., & H. Borhan (2023). Child participation in decision making: ımplications for ducation and beyond. OECD Education Working Papers, No. 301. OECD Publishing, Paris. [Erişim adresi: https://doi.org/10.1787/a37eba6c-en Erişim tarihi: 12.04.2025]
• Hart, R. A. (1992). Children’s Participation: From tokenism to citizenship. UNICEF.
• Hart, R. A. (2016). Çocukların Katılımı (Çev. Tülin Şener Kılınç). Ankara Nobel Akademi.
• Hurrelmann, K., & Bründel, H. (2003). Einfuehrung in die kindheitsforschung. die perspektiven der kinder. 2., vollst. überarb. Aufl. Deutsches Jugendinstitut, München.
• Jaun, T. (2001). Angst vor kindern? Die notwendigkeit der kinderpartizipation und wege dazu. Informations- und Dokumentationszentrum IDES, Bern.
• Kagitcibasi, C. (2017). Family, self, and human development across cultures: Theory and applications (1st ed.). Routledge. [Erişim adresi: https://doi.org/10.4324/9781315205281, Erişim tarihi: 01.07.2025]
• Keller, M. N., & Noone, R. J. (Eds.). (2019). Handbook of bowen family systems theory and research methods: A systems model for family research. Routledge.
• Knauer, R., & Sturzenhecker, B. (2005). Partizipation im jugendalter. gefälligkeitsübersetzung: Participation during adolescence. In Hafeneger, B., Jansen, M. M., and Niebling T. (coord.). Kinder- und Jugendpartizipation. Im Spannungsfeld von Interessen und Akteuren. Budrich, Opladen (pp. 63-93). GESIS - Leibniz-Institut für Sozialwissenschaften, Mannheim.
• Krappmann, L. (2003). Kompetenzförderung im kindesalter. In Aus Politik und Zeitgeschichte (pp.14-19). Sekretariat der Kultusministerkonferenz, Bonn.
• Lansdown, G. (2001, Feb). Promoting children's participation in democratic decision-Making. UNICEF Innocenti Insight Research Center, Florence, Italy. [Erişim adresi: https://digitallibrary.un.org/record/437269?v=pdf#files, Erişim tarihi: 01.07.2025]
• Lansdown, G. (2005). The Evolving Capacities of the Child. UNICEF.
• Lansdown, G. (2005). The evolving capacities of the child. UNICEF Innocenti Research Centre. Florence, Italy. [Erişim adresi: https://digitallibrary.un.org/record/556609?v=pdf, Erişim tarihi: 01.07.2025]
• Lundy, L. (2007). ‘Voice’is not enough: conceptualising Article 12 of the United Nations Convention on the Rights of the Child. British Educational Research Journal, 33(6), 927-942.
• Lundy, L. (2007). ‘Voice’is not enough: conceptualising Article 12 of the United Nations Convention on the Rights of the Child. British Educational Research Journal, 33(6), 927-942. https://doi.org/10.1080/01411920701657033
• Miller, J. (2003). Never too young: How young people can take responsibility and make decisions. Save the Children UK.
• Morine, S. L. (2000). Children's and parents' attitudes towards children's rights and perceptions of family relationships (Unpublish doctoral dissertation). Ontario Institute for Studies in Education of the University of Toronto, Toronto.
• Motherly (2024, Feb 26). Glassory. Decision-Making as a family. [Erişim adresi: https://www.mother.ly/terms/decision-making-as-a-family/, Erişim tarihi: 01.07.2025]
• O’Kane, C. & Thomas, N. (1998). ‘Children and decision making: A summary report.’ University of Wales, Swansea, Wales, United Kingdom.
• OECD (2019). Changing the odds for vulnerable children: building opportunities and resilience. OECD Publishing, Paris. [Erişim adresi: https://doi.org/10.1787/a2e8796c-en, Erişim tarihi: 07.03.2025]
• OECD (2024). What does child empowerment mean today?: Implications for education and well-being, educational research and ınnovation. OECD Publishing, Paris. [Erişim adresi: https://doi.org/10.1787/8f80ce38-en, Erişim tarihi: 07.03.2025]
• Özyürek, A. (2018). Okul öncesi dönem çocuklarda problem çözme becerilerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası Erken Çocukluk Eğitimi Çalışmaları Dergisi, 3(2), 32-41.
• Paris, J., Beeve, K., & Springer, C. (2022). Introducing the framework. In Introduction to Curriculum for Early Childhood Education. https://socialsci.libretexts.org/Bookshelves/Early_Childhood_Education/Book:_Introduction_to_Curriculum_for_Early_Childhood_Education_(Paris_Beeve_and_Springer)/04:_Section_IV-_Planning_for_Childrens_Learning/16:_What_Curriculum_Looks_Like_for_School-Age_Children/16.02:_Introducing_the_Framework
• Participation Work (2008). Listen and change a guide to children and young people’s participation rights. [Erişim adresi: https://resourcecentre.savethechildren.net/pdf/5059.pdf, Erişim tarihi: 01.07.2025]
• Pekdoğan, S. (2015). Karar verme becerileri eğitim programının 5-6 Yaş çocuklarının karar verme becerileri üzerindeki etkisinin incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Richter, R., & Zartler, U. (2011). Children participating in family decisions. Revista de Cercetare si İnterventie Sociala, 32, 7-24.
• Saraç, S., Abanoz, T., & Ogelman, H. G. (2021). Okul öncesi dönem çocuklarının öz düzenleme becerilerinin bazı demografik değişkenler açısından incelenmesi. Gelişim ve Psikoloji Dergisi, 2(3), 1-11. https://doi.org/10.51503/gpd.847786.
• Shier, H. (2001). Pathways to participation: Openings, opportunities and obligations. Children & Society, 15(2), 107-117. https://doi.org/10.1002/chi.617
• Sturzbecher, D., & Hess, M. (2005). Partizipation im kindesalter. Gefälligkeitsübersetzung: participation during childhood. In Hafeneger, B., Jansen, M. M., and Niebling, T. (coord.), Kinder- und Jugendpartizipation. Im Spannungsfeld von Interessen und Akteuren (pp. 41-62), 3-938094-30-3, GESIS - Leibniz-Institut für Sozialwissenschaften, Mannheim.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (6th ed.). Pearson. UN General Assembly (1989). Convention on the rights of the child. United Nations, Treaty Series (Vol. 1577). [Erişim adresi: https://treaties.un.org/doc/Publication/MTDSG/Volume%20I/Chapter%20IV/IV-11.en.pdf, Erişim tarihi: 18.05.2025]
• UNICEF (2001). The State of the world's children 2001: Early childhood. New York: UNICEF.
• UNICEF (2018). Strengthening vulnerable families windows of opportunity. UNICEF, Belgrade. [Erişim adresi: https://www.unicef.org/serbia/sites/unicef.org.serbia/files/2018-10/Strenthening_Vulnerable_Families.pdf, Erişim tarihi: 18.05.2025]
• UNICEF (2021, July). Child rights ımpact assessment template and guidance for local authorities. The Child Friendly Cities & Communities, UK. [Erişim adresi: https://www.unicef.org.uk/child-friendly-cities/wp-content/uploads/sites/3/2022/06/CRIA_June-2022.pdf, Erişim tarihi: 18.05.2025]
• Uprichard, E. (2008). Children as ‘being and becomings’: Children, childhood and temporality. Children & Society, 22(4), 303-313. https://doi.org/10.1111/j.1099-0860.2007.00110.x
• Yurtsever, M. (2009). Ebeveyn çocuk hakları tutum ölçeğinin geliştirilmesi ve anne babaların çocuk haklarına yönelik tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi (Yayımlanmamış doktora tezi). Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.