KNOWLEDGE AND FAITH IN THE HANAFI-MATURIDI TRADITION

Yıl 2018, Cilt: 54 Sayı: 3, 59 - 78, 15.09.2018

Engin Erdem

Öz

In this article, I shall deal with the issue of knowledge and faith in the
tradition of Islamic thought, with special reference to the views of the
thinkers on the Hanafi-Maturudi school. In doing so, the main questions to
which I will seek answers are: Why is it man's first and most fundamental duty
to know the existence of God? Why is it not a right way to believe in the existence
of God without proof? What does the Qur'an say about those who imitate the way
of the ancestors blindly? What are the sources of
knowledge for humans? How is it possible to know the existence of God as a
non-sensible entity? What is the difference between knowledge and faith? What
kind of relationship is there between knowledge, faith and trust?

Anahtar Kelimeler

Knowledge, Faith, Intellect, Trust, Ethics

HANEFÎ-MÂTÜRÎDÎ GELENEKTE BİLGİ VE İMAN

Öz

Bu makalede İslâm düşünce geleneğinde Hanefî-Mâtürîdî çizgideki düşünürlerin görüşlerine referansla bilgi-iman ilişkisi konusunu ele alınacaktır. Bunu yaparken cevabı aranacak temel sorular şunlar olacaktır: Tanrı’nın varlığını bilmek niçin insanın birinci ve en te- mel görevidir? Taklide dayanarak Tanrı’nın varlığına inanmak niçin doğru bir yol olamaz? Kur’ân körü körüne atalarının yolunu taklit edenler hakkında ne söylemektedir? İnsanın bilgi edinme vasıtaları nelerdir? Duyu-ötesi bir varlık olarak Tanrı’nın varlığını bilmek nasıl mümkün olabilir? Bilmek ile iman etmek arasındaki fark nedir? Bilgi, iman ve güven arasında ne tür bir ilişki söz konusudur?

Anahtar Kelimeler

Bilgi, İman, Akıl, Güven, Ahlak

Kaynakça

• Albayrak, Halis. “Gayba iman mı Gaybda İman mı?”. Kur’ân ve Tefsir Araştırmaları-5 (İslâm Düşüncesinde Gayb Problemi 1) içinde. Thk. Bed- reddin Çetiner, 1: 61-71. İstanbul: Ensar, 2003.
• Amesbury, Richard. “Fideism”, The Stanford Encyclopedia of Philosop- hy (Fall 2017 Edition). Ed. Edward N. Zalta. https://plato.stanford.edu/ar- chives/fall2017/entries/fideism/ (04.07.2018).
• Aristoteles. Metafizik. Çev. A. Arslan. İstanbul: Sosyal Yayınları, 1996. Ay, Mahmut. “Kelâm’da Akıl-İman İlişkisi: Temel Teolojik Yaklaşım- lar”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 52. sy. 1 (2011): 49-68.
• Bishop, John. “Faith”, The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Winter 2016 Edition). Ed. Edward N. Zalta. https://plato.stanford.edu/archives/ win2016/entries/faith/ (11.06.2018).
• El-Cessâs, El-İmam Ebû Bekr Ahmed b. Alî er-Râzî. El-Fusûl fi’l-usûl. Thk. A. C. En-Neşmî. 4 cilt. Kuveyt: 1994.
• El-Cürcânî, Ali b. Muhammed b. Ali. Kitâbu’t-Ta’rîfât. Thk. T. E. Hadar. Beyrut: Dâru’l-Ma‘rifeh, 2007.
• ------------. Şerhu’l-mevâkıf. Çev. Ömer Türker. 1 cilt. İstanbul: Kırk Gece Yayınları, 2011.
• Ceylan, Hadi Ensar. “İbn Sînâ ve Fıkıh: Şeriatın Hikmet Boyutu”. Eş-Şeyhu’r-Reis İbn Sînâ içinde. 1:187-202. Ankara: DİB yayınları, 2015. Correa, Dale June. “Testifying Beyond Experience: Theories of Akhbâr and the Boundaries of Community in Transoxasanian Islamic Thought in 10th-12th Centuries CE”. Doktora Tezi, New York University, 2014.
• Ed-Debûsî, El-Kâdî Ebî Zeyd Abdullah b. Ömer b. Îsâ. El-Emedü’l-ak- sâ. Thk. M. A. Atâ. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İlmiyyeh, 1985.
• ------------. Takvîmu’l-edille fî usûli’l-fıkh. Beyrut: Dâru’l-Kütübü’l-İl- miyye, 2001.
• Demirtaş, Mehmet. “Kant’ın ‘İmana Yer Açmak İçin Bilgiyi İnkâr Et- mem Gerekti’ Sözünün İman ve Bilgi Açısından Değerlendirilmesi”. Cum- huriyet Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 17, sy. 1(2013): 289-303.
• Denkel, Arda. Bilginin Temelleri. İstanbul: Metis, 1998.
• Erdem, Engin. Varlıktan Tanrı’ya İbn Sînâ’nın Metafizik Delili. İstan- bul: Endülüs, 2016.
• Erdem, Sabri. “Anlambilim Açısından İman Sözcüğü”. Ankara Üniver- sitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 48. sy. 1(2007): 47-55.
• Esen, Muammer. İman, İmanla İlgili Temel Kavramlar ve Temel İnanç Esasları. Ankara: İlâhiyât, 2006.
• ------------. . “Kur’ân’da Akıl-İman İlişkisi”. Ankara Üniversitesi İlahi- yat Fakültesi Dergisi 52. sy.2 (2011): 49-68.
• El-Isfahânî, el-İmam Şemsuddîn. Tesdîdu’l-kavâid fî şerh-i tecrî- di’l-akâid. 2 cilt. Thk. Hâlid b. Hammâd el-Advânî. Kuveyt: Dâru’z-Ziyâ, 2012.
• İbn Sînâ. Kitâbu’ş-şifâ: Metafizik. Çev. Ekrem Demirli ve Ömer Türker. 2 cilt. İstanbul: Litera, 2004.
• ------------. İşaretler ve Tembihler (el-İşârât ve’t-tenbîhât). Çev. Duru- soy, Ali. Muhittin Macit ve Ekrem Demirli. İstanbul: Litera, 2005.
• ------------. Kitâbu’ş-şifâ: Metafizik. Çev. Ekrem Demirli ve Ömer Tür- ker. 2 cilt. İstanbul: Litera, 2005.
• ------------. Kitâbu’ş-şifâ: Mantığa Giriş. Çev. Ömer Türker. İstanbul: Litera, 2006.
• İmam-ı Âzam, Ebû Hanîfe. “el-Âlim ve’l-müteallim”. İmam-ı Âzam’ın Beş Eseri. Çev. Mustafa Öz. 1: 7-32. İstanbul: İFAV yayınları, 2013.
• Kâdî Abdülcebbâr. Şerhu’l-usûli’l-hamse. Çev. İlyas Çelebi. 2 cilt. İs- tanbul: Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı, 2013.
• Kant, Immanuel. Critique of Pure Reason. Çev. W. S. Pulhar. Cambrid- ge: Hackett Publishing Company, 1996.
• Kierkegaard, Søren. Concluding Unscientific Postscript. Çev. D. F. Swenson ve W. Lowrie. Princeton: 1941.
• Köksal, A. Cüneyd. “Hanefi Fıkıh Düşüncesinde Akıl Kavramı ve Dört Mertebeli Akıl Anlayışı”. Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 40. sy. 1 (2011): 5-44.
• El-Mâtürîdî, Ebû Mansûr. Kitâbü’t-tevhîd. Çev. Bekir Topaloğlu. Anka- ra: TDV yayınları, 2002.
• ------------. Te’vîlâtü’l-Kur’ân. Thk. Ahmet Vanlıoğlu ve Bekir Topaloğ- lu. 19 cilt. İstanbul: Mizan, 2005.
• En-Nesefî. Ebu’l-Muîn Meymun b. Muhammed. Tabsıratü’l-edille fî usûli’d-dîn. Thk Hüseyin Atay. 2 cilt. Ankara: DİB yayınları, 2004.
• Özcan, Hanifi. Epistemolojik Açıdan İman. İstanbul, Marmara Üniversi- tesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, 1997.
• Pascal, Blaise. Pensées. Çev. A. J. Krailsheimer. New York: Penguin Books, 1995.
• Popkin, Richard H.. “Fideism”. The Encylopedia of Philosophy. Ed. Paul Edwards. 8 cilt. New York: The Macmillan Company, 1967.
• Er-Râzî, Fahruddîn. Şerhu’l-İşârât (Şerhayi’l-İşârât li’l-Hocâ Nasîred- dîn et-Tûsî ve li’l-İmâm Fahreddîn er-Râzî). İstanbul: Matbaa-i Âmire, 1290. Er-Râzî, Kutbeddîn. Şerh-u Metn-i Şemsiyye. İstanbul: Mahmut Bey Matbaası, 1288.
• Mehmet Sait, Reçber. Tanrı’yı Bilmenin İmkânı ve Mahiyeti. Ankara: Kitâbiyât, 2004.
• ------------. “Akıl ve İman”. Din Felsefesi. Ed. Recep Kılıç. 1:185-208. Ankara: ANKÜZEM, 2013.
• Smith, Wilfred Cantwell. “Son Dönem İslâm Tarihinde İman; Tasdik’in Anlamı”. Çev. Mehmet Demirtaş. Gaziosmanpaşa Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 2. sy.1 (2014): 375-411.
• Et-Tûsî, Nasîruddîn. Şerhu’l-İşârât ve’t-Tenbîhât. 3 cilt. Kum: Neş- ru’l-Belâğa, h. 1383.
• Türker Ömer. “Ebû Zeyd ed-Debûsî’de Varlık ve Bilgi İlişkisi Bakımın- dan Ruh Meselesi”. İslâm Araştırmaları Dergisi. sy. 20 (2008): 39-58.
• Yaltkaya, M. Şerefeddin. “İbn Sînâ’nın Basılmamış Şiirleri”. Büyük Fi- lozof ve Tıp Üstadı İbni Sina: Hayatı ve Eserleri Hakkında Tetkikler içinde, 1: 540-551. Ankara: TTK Basımevi, 2009.