AŞIRI/ÇOK ZAYIF HADİS: TARİHSEL BİR KAVRAM ANALİZİ

Yıl 2019, Cilt: 55 Sayı: 4, 1047 - 1063, 15.12.2019

Fatma Betül Altıntaş

Öz

    Zayıf hadis, sahih ve hasen hadis şartlarını taşımayan rivayetlerdir.
Zayıf hadislerin zayıfl ık dereceleri birbirinden farklıdır. Hadis usulüne
göre, bazı zayıf hadisler
başka rivayetlerle desteklendiğinde hasen derecesine çıkabilirken, bazı zayıf
hadisler bu takviyeye uygun değildir. Bu şekilde yükselmeye uygun olmayan ve
mütâbi veya şâhidleri bulunsa da içinde bulundukları zayıfl ıktan kurtulamayan
hadislere “çok/aşırı zayıf hadis” denilebilir.

     Hadis
ıstılahlarının çoğunda olduğu gibi rivayetlerin zayıfl ığının derecesine dair
ifadeler ile “çok/aşırı zayıf hadis” kavramı da belli sebepler doğrultusunda ve
tedrîcen ortaya çıkmıştır. Bu çalışmada, “çok/aşırı zayıf hadis” tabirinin
ortaya çıkış serüveni üzerinde durulmuş, hadis usûlüne göre hangi rivayetlerin
çok zayıf kabul edildiğine
ve çok zayıf hadislerin tespit yöntemlerine değinilmiştir. Rivayetlerin zayıfl ıklarının
dereceleri ile bağlantılı düşünülebilecek kullanımların hadis usulüne dair
eserlerde farklı tabirlerle de olsa ilk olarak hicri VII. yüzyılda görüldüğü;
rivayetlerin çok/aşırı zayıfl ığına dair ıstılahın ise hicri VIII. yüzyılda zayıf
hadislerle amel şartlarına dair tartışmalarla birlikte yaygınlık kazandığı tespit
edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çok Zayıf hadis, Zayıf Hadis, Hasen Hadis, Mütâbi, Şâhid

VERY WEAK HADITH NARRATIONS: A HISTORICAL CONCEPTUAL ANALYSIS

Öz

    A weak hadith
is one that does not have the characteristics of authentic and good hadith. The
level of weakness of weak hadiths differ. According to the hadith methodology,
while some weak hadiths can be raised to the level of good hadith if supported
by other narrations, some other weak hadiths cannot be done so. Hadiths that
are not possible to be raised to the level of good hadith and whose
characteristics that make them weak cannot be removed even if they have confi
rmatory narrators can be called “very weak hadith”. 

    As in most of the hadith terms, the terms
relating to the degree of weakness of the narrations and the concept of “very
weak hadith” have emerged gradually and for certain reasons. This study deals
with the emergence and development of the term “very weak hadith”, which
narrations are considered very weak according to the hadith methodology, and
the methods of identifi cation of very weak hadiths.

Anahtar Kelimeler

Very Weak Narrations, Weak Narrations, Hasan Hadith, Confi rmations, Follow-ups

Kaynakça

• Brown, Jonathan. “Even If It’s Not True It’s True: Using Unreliable Ha- dīths in Sunni Islam”. Islamic Law and Society 18/1 (2011): 1–52.
• Cezâirî, Tâhir b. Sâlih b. Ahmed ed-Dımaşkî. Tevcîhü’n-naẓar ilâ uṣû- li’l-eṩer. Halep: Mektebü’l-matbû‘âti’l-islâmiyye, 1995.
• Düzenli, Muhittin. Hadislerde Gizli Kusurlar. Ankara: İSAM, 2013. Ebû Şühbe, Muhammed b. Muhammed. el-Vasit fi Ulumi Mustalahi’l Hadis. Alemü’l Marife, 1983.
• Efendioğlu, Mehmet. “Metrûk”. TDV İslâm Ansiklopedisi. Ankara: 2004. Efendioğlu, Mehmet. “Münker”. TDV İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: 2006.
• Hâkim en-Nîsâbûrî, Ebû Abdullâh b. Muhammed b. Abdullâh b. Muhammed. Ma‘rifetü ‘ulûmi’l- ḥadîṩ,. Beyrut: t.y.
• Hatîb el-Bağdâdî, Ebû Bekr Ahmed b. Alî b. Sâbit. el-Kifâye fî ‘ilmi’r-rivâye. Dârü’l-hüdâ, 2003.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. en-Nüket alâ İbni’ṣ-Ṣalâḥ. Medine: 1984.
• İbn Hacer el-Askalânî, Ebü’l-Fazl Şihâbüddîn Ahmed b. Alî b. Muhammed. Nuḫbetü’l-Fiker Şerḥi. Trc. Talat Koçyiğit. Ankara: 1971.
• İbn Receb, Ebü’l-Ferec Zeynüddîn Abdurrahmân b. Ahmed b. Abdirrahmân Receb el-Bağdâdî ed-Dımaşkî. Şerḥu ‘İleli’t-Tirmiẕî. 1978.
• İbnü’s-Salâh, Ebû ‘Amr Osmân b. Abdirrahmân. Ulûmu’l-hadîs (Mukaddimetü İbni’s-Salâh). Beyrut: Daru’l Fikr, t.y.
• Irakī, Ebü’l-Fadl Zeynüddîn Abdürrahîm b. el-Hüseyn b. Abdirrahmân. Fetḥu’l-muġîs. Dârü’l-İmâm et-Taberî, 1996.
• Kâsımî, Muhammed Cemâlüddîn b. Muhammed Saîd b. Kâsım ed-Dımaşkî. Ḳavâ‘idü’t-taḥdîṩ min fünûni muṣṭalaḥi’l-ḥadîṩ. Müessesetü’r-risâ- le, 2004.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. el-Haccâc b. Müslim el-Kuşeyrî. Sahih-i Müslim. Riyad: Daru Taybe, 2006.
• Nevevî, Ebû Zekeriyâ Yahyâ b. Şeref b. Mürî. et-Taḳrîb ve’t-teysîr li ma‘rifeti süneni’l-beşîri’n-neżîr. Dârü’l-kütübi’l-‘Arabî, t.y.
• Polat, Salahattin. “Gaflet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: 1996.
• Polat, Salahattin. “Galat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. İstanbul: 1996.
• Polat, Salahattin. Hadis Araştırmaları: Tarih, Usûl, Tenkid, Yorum. İstanbul: İnsan Yayınları, 1997.
• Râmhürmüzî, Hasen b. Abdirrahmân. el-Muḥaddiṩü’l-fâṣıl beyne’r-râvî ve’l-vâ‘î. Dârü’l-fikr, 1771.
• Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân b. Muhammed. el-Ḳavlu’l-bedî‘ fi’ṣ-ṣalâti ale’l-ḥabîbi’ş-şefî‘. Müessesetü’r-Reyyan, 2002.
• Sehâvî, Ebü’l-Hayr Şemsüddîn Muhammed b. Abdirrahmân b. Muhammed. Fethu’l-muğîs bi-şerhi Elfiyyeti’l-hadîs. Riyad: Mektebetü Dâ- rü’l-minhâc, 1426.
• Subhi, Sâlih. Hadis İlimleri ve Hadis Istılahları. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 1971.
• Süyûtî, Celâleddin Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Tedrîbü’r-râvî fî şerḥi Taḳrîbi’n-Nevevî. Beyrut: Dârü’l-kütübi’l-‘ilmiyye, 1996.
• Süyûtî, Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr. Elfiyeti’s-Süyûṭî fi ‘İlmi’l-ḥadîṩ. Beyrût: Dârü’l-ma’rife, t.y.
• Şahyar Ağrakça, Ayşe Esra. Kütüb-i Sitte’den Örneklerle Zayıf Hadis Rivayeti. İstanbul: Akdem, 2011.
• Şahyar, Ayşe Esra. “Zayıf Hadisle Fezâil Konusunda Amel Edilebilirlik Fikirinin Doğuş ve Gelişimi”. Hadis Tetkikleri Dergisi. 1 (2003): 31-49.
• Şâkir, Ahmed Muhammed. el-Bâiṩü’l-ḥaṩîṩ. Dârü’l-Kütübi’l-‘ilmiyye. Beyrût: t.y.
• Şerif Hatim b. Arif el-Avni. el-Menhecü’l-Mugtarah li fehmi’l Mustalah. Daru’l-Hicra, 1996.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ. Sünenü’t-Tirmizî. Beyrut: Dâru’l-Ğarbi’l İslâmî, 1996.
• Yâsin, Mâhir. Eṩeru ileli’l-ḥadîṩ fî iḫtilâfi’l-Fukaḥa. Amman: 2000.
• Yücel, Ahmet. Hadis İlminde Tenkid Terimleri ve İlgili Çalışmalar. İstanbul: İFAV, 1998.
• Yücel, Ahmet. Hadis Istılahlarının Doğuşu ve Gelişimi: Hicri İlk Üç Asır. MÜ İlahiyat Fakültesi Yayınları, 2014.
• Zebidî, Zeynuddin Ahmed b. Ahmed. Sahîhi Buhârî Muhtasarı. Trc. Babanzâde Ahmed Nâim - Kâmil Miras. Ankara: 1991, t.y.
• Zekeriyyâ el-Ensârî. Fethu’l-bâki ‘alâ Elfiyyeti’l-‘İrâki. Beyrut: Darü’l Kütübi’l İlmiyye, 2002.
• Zerkeşî, Bedreddîn Muhammed b. Abdullâh. en-Nüket alâ İbni’ṣ-Ṣalâḥ. Riyâd: Mektebetü Eḍvâü’s-Selef, 1998.