SOIL AS A SACRED TREASURE -A QUR’AN-CENTRİC ANALYSİS-

Yıl 2022, Cilt: 58 Sayı: 2, 545 - 584, 15.06.2022

Güven Ağırkaya

Öz

 It should be noted that its history is older than humanity when it comes to the earth which is the thinnest but vital crust of the earth we live on every day. Although the creation of man from soil is essentially a metaphysical and historical phenomenon, it is an indisputable fact that the sustainability of living life is possible with soil and this fact is not going to be changed in the future. Although this fact is obvious, it is possible to give countless examples of how anthropocentric power often treats this vital factor roughly. It is difficult to indicate that studies on this subject deal with the soil issue, regardless of economical purposes. In particular, almost all researches and investment plans are made with economic calculations. The target of the plans made with economic concerns is naturally economic benefit. In other words, a phenomenon that does not have a price, market and a buyer does not express “value”. In this research, the importance of the soil is emphasized by considering the land not as an economic commodity but as a vital and metaphysical value that cannot be priced in itself. 

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qur’an, Soil, Life Cycle, Economy, Value.

KUTSAL BİR HAZİNE OLARAK TOPRAK -KUR’ÂN MERKEZLİ BİR ANALİZ-

Öz

Hergün üzerinde dolaştığımız yerkürenin en ince ama yaşamsal kabuğu olan toprak söz konusu olduğunda, onun tarihinin insanlıktan daha eski olduğunu belirtmek gerekir. Nitekim bütün kutsal kitaplar, insanın özünün topraktan yaratıldığını beyan etmektedir. İnsanın topraktan yaratılması öz itibarıyla metafizik ve tarihsel bir olgu olsa da, canlı yaşamın sürdürelebilirliğinin toprakla mümkün olduğu ve gelecekte de bu vakıanın değişmeyeceği açık bir gerçektir. Bu gerçek, apaçık bir şekilde ortada olduğu halde insan merkezli gücün bu yaşamsal faktöre çoğu zaman hoyrat davrandığına sayısız örnek vermek mümkündür. Bu babta yapılan araştırmaların toprak konusunu “ekonomik” kıskaçtan bağımsız ele aldıklarını söylemek zordur. Özellikle günümüzdeki hemen bütün araştırmalar ve yatırım planlamaları iktisadî hesaplarla yapılmaktadır. İktisadî kaygılarla yapılan planlamaların hedefi doğal olarak ekonomik getiri olmaktadır. Bir başka ifadeyle fiyatı, pazarı ve alıcısı olmayan bir olgu “değer” ifade etmemiş olmaktadır. Bu araştırmada toprak, iktisadî bir meta değil bizatihi fiyat biçilemeyecek yaşamsal ve metafizik bir değer olarak mütalaa edilerek toprağın ehemmiyetine dikkat çekilmiştir. 

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kur’ân, Toprak, Yaşam Döngüsü, Ekonomi, Değer.

Kaynakça

• Abdülbâkī, Muhammed Fuad. el-Mu‘cemü’l-müfehres li-elfâzi’l-Kur’âni’l- Kerîm. Kâhire: Dâru’l-Hadîs, 2001.
• Âfiye, Muhammed Semih. el-Kur’ân ve ulûmu’l-ard. ez-Zehra li’l-İ’lami’l- Arabî, 1994.
• Akalan, İlhan. Toprak Bilgisi. Ankara: Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları, 1988.
• Âlûsî, Ebü’s-Senâ Şihâbüddîn Mahmûd b. Abdillâh. Rûhu’l-me‘ânî fî tefsîri’l-Kur’âni’l-Azîm ve’s-seb‘i’l-mesânî. thk. Ali Abdülbârî Atiyye. 5 Cilt. Beyrût: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1994.
• Avcı, Casim. “Hilâfet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 17/539-546. İstanbul: TDV Yayınları, 1998.
• Bakırtaş, Yasin. Dünya’da ve Türkiye’de Ekonomik Kalkınma, Küresel Kalkınma Odaklı Sorunlar Yeni Model Arayışları. Ankara: Nobel, 2014.
• Bayrakdar, Mehmet. İslâm ve Ekoloji. Ankara: DİB Yayınları, 1997.
• Begavî, Ebû Muhammed Hüseyin b. Mes‘ûd b. Ferrâ. Me‘âlimu’t-tenzîl fî tefsîri’l-Kur’ân. thk. Abdürrezzak el-Mehdî. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t- Turâs, 1999.
• Berber, Metin. İktisadi Büyüme ve Kalkınma: Büyüme Teorileri & Kalkınma Ekonomisi. Trabzon: Derya Kitabevi, 4. Basım, 2011.
• Beyhâkî, Ahmed b. Hüseyin. Şuabü’l-îmân. thk. Abdülali Abdülhamid Hâmid. 14 Cilt. Riyad: Mektebetü’r-Rüşd, 2003.
• Bilgin, Abdülcelil. Kur’an’daki Deyimler ve Zemahşeri’nin Keşşaf’ı. Ankara: Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Doktora Tezi, 2007.
• Bolay, Süleyman Hayri. “Âdem”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/358-363. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Boynukalın, Mehmet. “Teyemmüm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 41/50-52. İstanbul: TDV Yayınları, 2012.
• Buhârî, Ebû Abdullah Muhammed b. İsmâîl. Sâhîhu’l-Buhârî. thk. Muhammed Züheyr b. Nâsır en-Nâsır. 9 Cilt. Dâru Tavki’n-Necât, 2001.
• Burunkaya, Mustafa. “Statik Elektriğe Karşı Koruma için Güvenli Bir Topraklama Sistemi ve Antistatik Çalışma İstasyonunun Kurulması”. Politeknik Dergisi 11/2 (2008), 93-98.
• Cerrahoğlu, İsmail. “Kur’an’da İnsanın Yaratılış Sahnesinin Düşündürdükleri”. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 20/1 (1975), 85-95.
• Cevherî, Ebû Nasr İsmail b. Hammâd. es-Sıhâh tâcu’l-luga ve sıhâhu’l- Arabiyye. thk. Ahmed Abdülgafûr Attar. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-İlm li’l-Melayîn, 1987.
• Çakır, Meriç - Makineci, Ender. “Toprak Faunası: Sınıflandırılması ve Besin Ağındaki Yeri”. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi 61 (2011), 43-55.
• Çeli̇k, Aysun. “Âlemin ve Âdemin Dört Ana Unsuru: Garîb-Nâme’de ‘Anâsır-ı Erbaa’”. Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları Dergisi 2/1 (2019), 312-339.
• Çepel, Necmettin. Toprak İlmi. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, 1988.
• Demir, Şehmus. “Çevre Sorunu ve Kur’an’ın Çevreye Yaklaşımı”. Diyanet İlmî Dergi 44/4 (Aralık 2008), 75-88.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş’as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî. es-Sünen. thk. Muhammed Muhyiddin Abdülhamid. 4 Cilt. Beyrût: el-Mektebetü’l- Asriyye, ts.
• Ebü’ş-Şeyh el-Esbahânî, Ebû Muhammed Abdullah b. Muhammed b. Ca’fer b. Hayyan Ensarî. el-Azame. thk. Rızaullah b. Muhammed İdris el-Mübarekfuri. 5 Cilt. Riyad: Dârü’l-Âsıme, 1987.
• Elmalılı, Hamdi Yazır. Hak Dini Kur’an Dili. 9 Cilt. İstanbul: Eser Kitabevi, ts.
• Erbaş, Muammer. “Rabbimizin Bizlere Kutsal Emanetleri: Toprak, Su, Hava”. Diyanet Aylık Dergi (Erişim 26 Kasım 2020). https://dergi.diyanet.gov.tr/makaledetay.php?ID=30779
• Ergene, Abdüsselam. Toprak Biliminin Esasları. Konya: Öz Eğitim Basım Yayın Dağıtım, 7. Basım, 1997.
• Esed, Muhammed. Kur’an Mesajı. çev. Cahit Koytak - Ahmet Ertürk. İstanbul: İşaret Yayınları, 5. Basım, 2002.
• Ezherî, Muhammed b. Muhammed. Tehzîbu’l-luga. 8 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 2001.
• Fazlıoğlu, İhsan. Kendini Bulmak. İstanbul: Papersense Yayınları, 6. Basım, 2018.
• Fîrûzâbâdî, Ebü’t-Tâhir Mecdüddîn Muhammed b. Yakub b. Muhammed. el-Kâmûsu’l-muhît. Beyrût: Müessesetü’r-Risâle, 2005.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed b. Muhammed. İhyâü ulûmi’d-dîn. 4 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife, ts.
• Günay, Turhan. İslâm ve Kur’an’da Ağaç, Yeşil ve Toprak. İstanbul: TEMA Yayınları.
• Halil b. Ahmed, Ebû Abdurrahman. Kitâbü’l-Ayn. thk. Mehdi el-Mahzûmî - İbrâhim es-Sâmerrâî. 8 Cilt. Dâr ve Mektebetü’l-Hilâl, ts.
• Hamitoğulları, Beşir. “İktisadi Vahşi Büyümenin Bunalımları ve İslam Kalkınma Modelinin Vadettikleri”. İktisadi Kalkınma ve İslam. 9-33. İstanbul: İslami İlimler Araştırma Vakfı Yayınları, 1987.
• Hançerlioğlu, Orhan. Ekonomi Sözlüğü. İstanbul: Remzi Kitabevi, 5. Basım, 1993.
• Hâzin, Alaeddin Ali b. Muhammed b. İbrâhim el-Bağdadi. Lübâbü’t-te’vîl fî meâni’t-tenzîl/Tefsîrü’l-Hâzin. 4 Cilt. Beyrût: Darü’l-Kütübi’l- İlmiyye, 1994.
• İbn Âbidîn, Muhammed Emin b. Ömer b. Abdülaziz. Reddü’l-muhtâr ala’d-dürri’l-muhtâr. 6 Cilt. Beyrût: Daru’l-Fikr, 2. Basım, 1992.
• İbn Düreyd, Ebû Bekr Muhammed b. el-Hasan el-Ezdi el-Basri. Cemheretü’l-luga. thk. Remzi Münir Ba’lebekkî. 3 Cilt. Beyrût: Dârü’l-İlm li’l- Melâyîn, 1987.
• İbn Hanbel, Ebû Abdullah Ahmed b. Muhammed. el-Müsned. 45 Cilt. Müessesetü’r-Risâle, 2001.
• İbn Hişam, Ebû Muhammed Cemaleddin Abdülmelik. es-Sîretü’n-nebeviyye. thk. Mustafa es-Sekka vd. 2 Cilt. Mısır: Matbaatu Mustafa el-Bâbi’l-Halebî, 2. Basım, 1955.
• İbn Mâce, Ebû Abdullah Muhammed b. Yezid. es-Sünen. thk. Şuayb Arnavut - Adil Mürşid vd. 5 Cilt. Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye, 2009.
• İbn Manzûr, Muhammed bin Mükerrem bin Ali Ebü’l-Fadl Cemâleddîn. Lisânu’l-Arab. 15 Cilt. Beyrût: Dâru Sâdır, 1994.
• İbn Sîde, Ebü’l-Hasan Ali b. İsmail. el-Muhkem ve’l-muhîtü’l-a‘zam fî’l-luga. thk. Abdülhamid Hindavî. 11 Cilt. Beyrût: Darü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2000.
• İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Ferec Cemâlüddîn Abdurrahmân b. Alî b. Muhammed el-Bağdâdî. Zâdü’l-mesîr fî ilmi’t-tefsîr. thk. Abdürrezzak el-Mehdi. 4 Cilt. Beyrût: Daru’l-Kitabi’l-Arabî, 2001.
• İbnü’l-Hâim, Ebü’l-Abbâs Şehâbeddîn Ahmed b. Muhammed b. İmâd. et-Tibyân fî tefsîri garîbi’l-Kur’ân. thk. Dâhî Abdülbâkī Muhammed. Beyrût: Dârü’l-Garbi’l-İslamî, 2002.
• Karaman, Hayrettin vd. Kur’an Yolu. 5 Cilt. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 2006.
• Karlığa, H. Bekir. “Anâsır-ı Erbaa”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 3/149-151. İstanbul: 1991.
• Ki̇raz, Celil. “Bir Tefsir Problemi Olarak Bütün Varlıkların Allah’ı Tesbîh Etmesi”. Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 15/2 (2006), 100-132.
• Kurtubî, Ebû Abdillâh Muhammed b. Ahmed b. Ebî Bekr b. Ferh. el-Câmi‘ li-ahkâmi’l-Kur’ân. thk. Ahmet el-Berdûnî - İbrahim Ettafeyyiş. 20 Cilt. Kâhire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye, 1964.
• Kutluer, İlhan. “İnsan”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 22/320-323. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Martı, Huriye. “Çevre Ahlâkı ve Eğitim: Çevre Kirliliği mi, Bilinç Kirlenmesi mi?” 2. Uluslararası Çevre ve Ahlak Sempozyumu: Bildiriler Kitabı. ed. Ahmet Pınarbaşı - Murat Pala. Adıyaman: Adıyaman Üniversitesi Yayınları, 2014.
• Mustafa, İbrahim vd. el-Mu’cemü’l-vasît. 2 Cilt. Dârü’d-Da‘ve, ts.
• Müslim, Ebü’l-Hüseyn Müslim b. Haccâc b. el-Câmiu’s-sahîh. thk. Muhammed Fuad Abdülbâkī. 5 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, ts.
• Nasr, Seyyid Hüseyin. İnsan ve Tabiat. çev. Nâbi Avcı. İstanbul: İnsan Yayınları, 2. Basım, 2020.
• Nesefî, Ebu’l-Berekât Abdulah b. Ahmed. b. Mahmud. Medâriku’t-tenzîl ve hakâiku’t-te’vîl. thk. Yusuf Ali Büdeyvî. 3 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Kelimi’t- Tayyib, 1998.
• Ortaş, İbrahim. “Toprak İnsan Uygarlık İlişkisi”. Yaşamın Her Karesinde Toprak. ed. Yıldız Aksoy. 1-26. İstanbul: İstanbul Aydın Üniversitesi, 2017.
• Özdemir, İbrahim. “Kur’an ve Çevre”. İslami İlimler Dergisi 1/2 (Güz 2006), 161-183.
• Özdemir, İbrahim - Yükselmiş, Münir. Çevre Sorunları ve İslâm. Ankara: DİB Yayınları.
• Özel, İsmet. “Kalkınma? İlerleme? Varolma?”. İktisadi Kalkınma ve İslam. 227-235. İstanbul: İslami İlimler Araştırma Vakfı Yayınları, 1987.
• Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal. el-Müfredât fî garîbi’l-Kur’ân. thk. Safvân Adnan ed-Dâvûdî. Dimeşk: Dârü’l-Kalem, 1992.
• Râgıb el-İsfahânî, Ebü’l-Kāsım Hüseyn b. Muhammed b. el-Mufaddal. ez-Zerîa ilâ mekârimi’ş-şerîa. Kahire: Dârü’s-Selâm, 2007.
• Râzî, Ebû Abdillâh Fahrüddîn Muhammed b. Ömer b. Hüseyn et-Taberistânî. Mefâtîhu’l-gayb. 32 Cilt. Beyrût: Dâru İhyâi’t-Turâsi’l-Arabî, 1999.
• Schröder, Wolfgang. “Die Tiere des Waldes-Glieder im Ökosystems”. Rettet den Wald. ed. Horst Stern. München: Kindler Verlag GmbH, 1979.
• Schumacher, Ernst Friedrich. Küçük Güzeldir. çev. Osman Deniztekin. İstanbul: E Yayınları, 1979.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâleddîn Abdurrahman b Ebî Bekr. Mu’terakü’l-akrân fî i’câzi’l-Kur’ân. 3 Cilt. Beyrût: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 1988.
• Tabakoğlu, Ahmet. “İslam İktisadı Açısından ‘Kalkınma’”. İktisadi Kalkınma ve İslam. 241-251. İstanbul: İslami İlimler Araştırma Vakfı Yayınları, 1987.
• Taberî, Muhammed b. Cerîr. Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân. thk. Ahmed Muhammed Şakir. 24 Cilt. Kâhire: Müessesetü’r-Risâle, 2000.
• Tirmizî, Ebû İsa Muhammed b. İsa b. Sevre es-Sülemî. Sünenu’t-Tirmizî. thk. Beşşar Avvad Maruf. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Garbi’l-İslamî, 1998.
• Toktaş, F. Ünal. “Statik Elektrik”. Elektrik Mühendisliği 330-331 (Mayıs 1986), 60-64.
• Topaloğlu, Bekir. “Ölüm”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 34/34-35. İstanbul: TDV Yayınları, 2007.
• Tütengil, Cavit Orhan. Az Gelişmenin Sosyolojisi. İstanbul: Belge Yayınları, 4. Basım, 1984.
• Wardle, David A. vd. “Ecological Linkages Between Aboveground and Belowground Biota”. Science 304/5677 (11 Haziran 2004), 1629-1633. https://doi.org/10.1126/science.1094875
• Yavuz, Yusuf Şevki. “Acbü’z-zeneb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 1/319-320. İstanbul: TDV Yayınları, 1988.
• Yeşilyurt, Temel. “Çevre Problemine Alternatif Bir Yaklaşım ‘Doğanın Epistemolojik Analizi’”. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 5 (1999), 217-248.
• Yurdagür, Metin. “Tesbih”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 40/527-528. İstanbul: TDV Yayınları, 2011.
• Yüceer, İsa. “Kur’an’da Toprak ve Yeryüzü Lafızları”. Acta Turcica 1 (Ocak 2012), 193-206.
• Zebîdî, Muhammed b. Abdirrezzâk el-Hüseynî Ebü’l-Feyz Murtaza. Tâcu’l-arûs min cevâhiri’l-kâmûs. 40 Cilt. Dâru’l-Hidâye, ts.
• Zemahşerî, Ebü’l-Kāsım Mahmut b. Amr b. Ahmed. el-Keşşâf an hakâiki gavâmizi’t-tenzîl. 4 Cilt. Beyrût: Daru’l-Kitabi’l-Arabî, 1987.