MUALLAKA ŞİİRLERİNDE GEÇEN BAŞLICA MEDİH VE FAHR UNSURLARI

Yıl 2023, Cilt: 59 Sayı: 2, 719 - 744, 19.06.2023

Yaşar Seracettin Baytar

Öz

Bu çalışma, Câhiliye döneminin en önemli edebî mahsulleri olan muallaka şiirlerinin medih ve fahr bölümleri hakkındadır. Çalışmada, klasik kasidenin edebî sistematiğinde önemli bir yere sahip olan medih ve fahr bölümlerinde üzerine en çok vurgu yapılan özellikler ele alınmıştır. Çalışmanın giriş bölümünde genel olarak eski Arap şiiri, muallakalar ve klasik kasidenin içyapısı hakkında kısaca bilgi verilmiştir. Ayrıca bu bölümde klasik kasidenin önemli bir kısmını oluşturan ve zaman içerisinde şiirde bir gelenek haline gelen medih ve fahr bölümleri hakkında özet bilgi verilmiştir. Çalışmanın devamında ise muallaka şiirlerinin medih ve fahr bölümlerinde en çok dile getirilen sekiz adet özellik, örnekleriyle birlikte detaylı bir şekilde işlenmiştir. Söz konusu özellikler; cömertlik, cesaret, iffet, yardımlaşma, vefâ, sabır, asalet ve güzel ahlâktır. Mezkur özellikler işlenirken bunlarla ilgili literal bilgilerin yanı sıra psiko-sosyal hususlara da değinilmeye çalışılmıştır. Çalışmada edebî yönüyle birer şaheser sayılan muallakaların, muhtevaları itibariyle de tarihî, sosyal ve kültürel anlamda birer arşiv olmalarına dikkat çekilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili, Câhiliye Şiiri, Kaside, Muallaka, Medih, Fahr.

Teşekkür

"MUALLAKA ŞİİRLERİNDE GEÇEN BAŞLICA MEDİH VE FAHR UNSURLARI" Başlıklı çalışmamın değerlendirilmesi ve yayınlanmaya uygun görülmesi halinde derginizin Haziran sayısında yayınlanmasını istirham eder, çalışmalarınızda kolaylıklar dilerim. Ayrıca bu süreçte emeği geçecek olanlara şükranlarımı arz ederim.

MAIN CHARACTERISTICS OF PRAISE AND BOAST IN MUALLAQA POEMS

Öz

This study is about the praise and boast parts of the muallaqa poems, which are the most important literary products of the Pre-Islamic period. In this study, the most emphasized features in the praise and boast chapters, which have an important place in the literary systematic of the classical ode are discussed. In the introduction part of the study, brief information is given about the old Arabic poetry, the muallaqas and the internal structure of the classical ode. In addition, in this chapter summary information is given about the praise and boast chapters, which constitute an important part of the classical ode and have become a tradition in poetry over time. In the continuation of the study, the eight most frequently mentioned features in the praise and boast chapters of the muallaqas are processed with their examples. These features are generosity, courage, chastity, solidarity, loyalty, patience, nobility and good morality. While processing these features, besides the literal information about them, psycho-social issues are mentioned. In the study, it was pointed out that the muallaqas, which are considered masterpieces from a literary point of view, are archives in a historical, social and cultural sense in terms of their contents.

Anahtar Kelimeler

Arabic Language, Pre-Islamic Poem, Muallaqa, Praise, Boast.

Kaynakça

• ‘Askerî, Ebû Hilâl el-Hasen b. ʿAbdullâh. Kitâbü’s-Sınâateyn. Beyrût: el-Mektebetu’l-ʿAnsariyye, 1419.
• Bağdâdî, ‘Abdulkâdir b. Ömer. Hizânetü’l-edeb. thk. Abdusselâm Muhammed Hârûn. 13 Cilt. Kahire: Mektebetü’l-Hâncî, 1418–1997.
• Ceviz, Nurettin vd. Yedi askı: Arap Edebiyatının Harikaları. Ankara: Ankara Okulu, 2004.
• Cündî, ‘Alî. Fî târîhi’l-edebi’l-câhilî. Mektebetu Dâru’t-Turâs, 1412/1991.
• Çağrıcı, Mustafa. “Ahlâk”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 2/1-9. İstanbul: TDV Yayınları, 1989.
• Çağrıcı, Mustafa. “Hamiyet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 15/481. İstanbul: TDV Yayınları, 1997.
• Çağrıcı, Mustafa. “İffet”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 21/506-507. İstanbul: TDV Yayınları, 2000.
• Çağrıcı, Mustafa. “Sabır”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 35/337-339. İstanbul: TDV Yayınları, 2008.
• Çağrıcı, Mustafa. “Şecaat”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 38/402-403. İstanbul: TDV Yayınları, 2010.
• Çetin, Nihad M. Eski Arap Şiiri. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Yayınları, ts.
• Dayf, Şevkî. Târihu’l-edebi’l-‘Arabî. 10 Cilt. Mısır: Dâru’l-Me’ârif, 1960.
• Dereli, Muhammet Vehbi. “Mu‘allâka Sahibi Müslüman Şair Lebîd b. Rabî’a ve Dîvânındaki Fahr Temalı Şiirleri”. Bilimname : Düşünce Platformu 41 (Ocak 2020), 485-514.
• Durmuş, İsmail. “Eski Arap Şiiri”. İslam Öncesi Araplarda Dil ve Edebiyat. ed. Mustafa Çağrıcı. İstanbul: Kuramer Yayınları, ts.
• Düzgün, Osman. “Ebu’l-‘Alâ el-Ma‘arrî’nin Bir Fahriyesi”. Nüsha 34 (Ocak 2012), 45-52.
• Eki̇nci̇, İsmail. “Arap Dili ve Şiirinde Şecâat”. Turkish Studies - Social Sciences 15/7 (2020), 99-110.
• Enbârî, Ebü’l-Berekât Kemâlüddîn Abdurrahmân b. Ubeydillah. Nüzhetü’l-elibbâ fî tabakâti’l-üdebâ. thk. İbrâhim es-Samerrâî. Ürdün: Mektebetü’l-Menâr, 1405/1985.
• Fayda, Mustafa. “Ensâb”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 11/244-249. İstanbul: TDV Yayınları, 1995.
• Furat, Ahmet Subhi. Arap Edebiyatı Tarihi (Başlangıçtan XVI. Asra Kadar). 2 Cilt. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, 1996.
• Goldziher, Ignaz. Klasik Arap Literatürü. çev. Azmi Yüksel - Rahmi Er. Ankara: İmaj yayınları, 1993.
• Halîl b. Ahmed, Ebû ʿAbdirrahmân el-Halîl b. Ahmed el-Ferâhîdî. Kitâbu’l-ʿAyn. thk. Mehdî el-Mahzûmî - İbrâhîm es-Sâmerrâʾî. 8 Cilt. Beyrût: Mektebetu’l-Hilâl, 1988.
• İbn Fâris, Ebü’l-Huseyn Ahmed b. Fâris b. Zekeriyyâ el-Kazvînî. Muʿcemu mekâyîsi’l-luğa. thk. ʿAbdusselâm Muhammed Hârûn. 6 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Fikr, 1399/1979
• İbn Kuteybe, Ebû Muhammed Abdullah b. Müslim. eş-Şi’r ve’ş-şu’arâ. 2 Cilt. Kahire: Daru’l-Hadîs, 1423.
• İbn Manzûr, Ebu’l-Fazl Cemâluddîn Muhammed b. Mükerrem. Lisânü’l-ʿArab. 15 Cilt. Beyrût: Dâru Sâdır, 1414/1993.
• Kardaş, Nevin vd. Örnekleriyle Türkçe Sözlük. 4 Cilt. İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları, 2000.
• Meydânî, Ebü’l-Fadl Ahmed b. Muhammed b. İbrâhîm en-Nîsâbûrî. Mecmaʿu’l-Emsâl. thk. Muhammed Muhyiddîn ʿAbdulhamîd. 2 Cilt. Beyrût: Dâru’l-Maʿrife, ts.
• Olçun, Muhammed Mahmut. “Cahiliye Döneminin Meşhur Üç Medîh Şairi en-Nâbiğa, Zuheyr ve el-’Aşâ”. UFCED: Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Uluslararası Filoloji ve Çeviribilim Dergisi IV/1 (2022), 1-17.
• Öznurhan, Halim. “Arap Şiirinde Fahr Teması”. Selçuk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22 (2006), 149-160.
• Râzî, Muhammed b. Ebî Bekr b. ‘Abdilkâdir. Muhtâru’s-sıhâh. Beyrût: Mektebetü Lübnân, 1996.
• Sa‘leb, Ebü’l-‘Abbâs. Şerhu Dîvâni Züheyr b. Ebî Sülma. thk. Hannâ Nasru’l-Hittî. Beyrût; Amman: Dâru’l-Kitâbi’l-‘Arabî, 2004.
• Sancak, Yusuf. Hz. Peygamber Devrinde Şiir. Erzurum: Şafak Yayınevi, 1999.
• Sekkâkî, Ebû Yaʿkûb Yûsuf b. Ebî Bekr b. Muhammed b. ʿAlî es-Sekkâkî el-Harzemî el-Hanefî. Miftâhu’l-ʿÜlûm. Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-’İlmiyye, 1407/1987.
• Suçin, Mehmet Hakkı. Yedi Askı Şiirleri (Muallakalar). İstanbul: Kırmızı Kedi Yayınevi, 2020.
• Şeybânî, Ebû ‘Amr. Şerhu’l-mu’allakâti’t-tis’. thk. ’Abdulmecîd Hemmû. Beyrût: Müessesetü’l-E‘lemî li’l-Matbûât, 1422/2001.
• Tuna, Sedat. “Tarafe’nin Hayatı, Şairliği ve Şiirlerinde Medih”. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9/1 (15 Mart 2022), 442-470.
• Tülücü, Süleyman. “Muallakât”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. 30/310-312. İstanbul: TDV Yayınları, 2005.
• Tülücü, Süleyman. “Mu’allakât ve Şairleri Üzerine Bir Bibliyografya Denemesi-I”. Atatürk Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 23 (2005), 1-70.
• Yalar, Mehmet. “Arap Şiiri”. İslam Medeniyetinde Dil İlimleri Tarih ve Problemler. ed. İsmail Güler. İstanbul: İSAM Yayınları, 2015.
• Zevzenî, Ebû ʿAbdillâh Hüseyn b. Ahmed b. Hüseyn. Şerhu’l-mu‘allakâtî’s-seb‘. thk. Muhammed el-Fâdılî. Beyrût: el-Mektebetü’l-’Asriyye, 1419/1999.
• Zeyyât, Ahmed Hasan. Târihu’l-edebi’l-‘Arabî. Beyrût: Dâru’l-Ma‘rife, 1419/1999.